اعتراضات یمن و چشم انداز پیش رو

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: اتفاقاتی که بعد از پیروزی نهضت بیداری اسلامی یمن و پایان نظام دیکتاتوری عبدالله صالح و خروج وی از یمن، در عرصه سیاسی این کشور رقم خورد، با حضور عناصر بیگانه با نهضت مردمی یمن، تا حد زیادی برخلاف اهداف انقلابیون بود و پیش بینی می شد که خواسته های بی پاسخ انقلابیون روزی به صحنه مبارزات سیاسی -اجتماعی برگردد.

 هفته قبل این بازگشت رقم خورد و مردم یمن با محوریت دهها هزار الحوثی، جریان شیعی و انقلابی یمن، در صنعا به دعوت عبد الملک الحوثی با برپایی تظاهراتی خواستار کناره گیری دولت و لغو قانون افزایش بهای سوخت در این کشور شدند. الحوثی در سخنانش تا روز جمعه به دولت یمن برای تحقق خواسته های مردم مهلت داد و تاکید کرد که در غیر این صورت تصمیم های ناخوشایندی از روز جمعه اتخاذ خواهد کرد. وی از مردم خواست در صنعا و سایر استان های یمن تظاهرات کنند و افزود: مردم خشمگین برای پیوستن به تظاهرات اعتراضی از استان های دیگر راهی صنعا خواهند شد. عبد الملک الحوثی با هشدار نسبت به هر گونه تعدی به معترضان گفت: چادر هایی به منظور تحصن در استان صنعا برپا خواهد شد.

دیروز، جمعه، مهلت الحوثی به دولت یمن پایان یافت و اعتراضات بار دیگر آغاز شد. اکنون تظاهرات اعتراضی یمن در حالی به ششمین روز خود رسیده که هیچ کدام از طرفین حاضر به کوتاه آمدن از موضع خود نیستند و مردم معترض به سمت صنعا پایتخت یمن درحال حرکت هستند.

در واقع این اعتراضات ریشه در عوامل متعدد داخلی و خارجی در بدنه دولت یمن دارد. درست است که اعتراضات توسط یک گروه شیعی به نام الحوثی(انصارالله) ایجاد شد، اما خواسته آن ها مورد قبول اکثریت مردم و جامعه یمنی است و مبتنی بر همین امر بود که با استقبال اکثریت مردم مواجه شد و به تجمع ده ها هزار نفری در صنعا منتهی گردید. در واقع سخنان روز دوشنبه رهبر جریان الحوثی و لبیک گروه‌های مردمی به فراخوان او برای تظاهرات علیه دولت یمن، بیداری مردم یمن را بار دیگر به صحنه آورد تا بلکه خواسته های واقعی مردم اندکی به قدرت راه یابد.

جنبش الحوثی که توسط حسین الحوثی تأسیس شد، از ابتدای تشکیل یمن متحد، در روند حکومتی قرار داشت و بارها به درخواست حکومت مرکزی به مقابله با القاعده در یمن پرداخت. اما به دلیل مواضع ضد آمریکایی و ضد صهیونیستی این جنبش، حکومت مرکزی از جانب غربی ها تحت فشار قرار گرفت و در نهایت در سال 2004 به الحوثی اعلان جنگ داد. در همین راستا دولت يمن براي سركوبي آنان از دشمن طرد شده قديمي خود- يعني وهابي ها- بهره می‌برد و مناصب عالي رتبه امنيتي و نظامي براي سركوب حوثي ها كه روزي عليه وهابي ها با دولت همكاري مي كردند، به آن‌ها داده شد.

رهبر الحوثی بارها اعلام کرده که هدف مردم فتح صنعا نیست و فقط به دنبال برکناری نخست وزیر و دولت ناکارآمد کنونی است. این جنبش بر خواسته های خود مبنی بر لغو تصمیم توقف یارانه سوخت برای شش ماه، تشکیل دولت فن سالار و مشارکت ملی در قدرت و اجرای تصمیمات کنفرانس گفتگوی ملی البته به صورت مسالمت آمیز تاکید دارد.

در واقع می توان سه جریان را در تحولات داخلی یمن مؤثر دانست؛ 1-معترضان کنونی که همان اکثریت مردم این کشور اعم از شیعیان و اهل سنت هستند؛2- نخست وزیر باسندوه، جریان اصلاح و محسن الاحمر به عنوان نماینده ارتش، که به مقابله با مردم پرداخته اند 3- و در نهایت خود منصور هادی رییس جمهوری یمن که به همان میزان که با الحوثی و انصارالله مخالف است، به همان میزان با جریان اصلاح و ارتش به رهبری محسن الاحمر تقابل و رویارویی دارد و بی میل نیست تا دولت را برکنار و ارتش را تضعیف و زیر سلطه خود گیرد.

حال چه باعث شده تا مردم یمن به رهبری جنبش الحوثی به قیام بر ضد دولت این کشور دست بزنند؟

1- عوامل داخلی تحولات یمن

در بعد داخلی می توان به عدم کارآمدی اقتصادی، اجتماعی و امنیتی دولت کنونی یمن اشاره کرد و در عرصه خارجی نیز عدم استقلال و سرسپردگی به محور غربی- عربی آمریکا و عربستان سعودی، به عنوان عاملی بر عدم رضایت عموم مردم از دولت و حکومت مرکزی و در نتیجه مهیا شدن محيط سياسي و اجتماعي يمن براي انقلابي دوباره اشاره کرد.

از مهم ترین عوامل در بعد داخلی همان ناکارآمدی دولت این کشور در امور اقتصادی و امنیتی است که منجر به آمارهایی همچون؛ بیکاری 60 درصدی در بین جوانان این کشور و فقر در جامعه یمن است که 54 درصد از مردم را درگیر و رتبه نخست فقر در خاورمیانه را از آن خود نموده است. علاوه بر این، بیش از 80 درصد مردم یمن روستا نشین و بیش از 90 درصد روستاییان کشاورز هستند و در اینجاست که بخش سوخت رسانی اهمیت خود را نشان می دهد.

بنا بر گزارش بانک مرکزی یمن آمار بیکاری در این کشور 29 درصد ذکر شده است، هرچند منابع غیر دولتی بیش از 50 درصد می دانند. یمن از جمله کشورهای نفت‌خیز محسوب می‌شود، اما فساد حاکم بر دستگاه دولتی، همچنان سایه شوم فقر را بر سر مردم نگه داشته است.

اطلاعات موجود نشان مي دهد كه ميلياردها دلار به حساب علي عبدالله صالح دیکتاتور سابق يمن و نزديكانش قاچاق شده و كارشناسان معتقدند كه این اقدام يكي از علل وخامت وضعيت اقتصادي اين كشور است.

"مصطفي نصر" رئيس مركز تحقيقات و اطلاعات اقتصادي یمن در مصاحبه با شبكه خبري العالم در این باره گفته است: وضعيت اقتصادي و انساني يمن بسيار وخيم است به نحوي كه ميانگين فقر افزايش يافته و حدود 50 درصد از مردم روزي كمتر از 2 دلار به دست مي آورند. به گفته وی اموال مردم همانند گذشته به صورت گسترده چپاول مي شود و افراد فاسد در دولت وفاق ملي كنترل مراكز دولتي را در دست دارند.

همچنین "احمد شماخ" كارشناس اقتصادي يمني در مصاحبه با العالم، گفت: يمن جزء 10 كشور بسيار فقير جهان است و علت اين امر نيز سياست هاي اقتصادي و اجتماعي نادرست رژیم  گذشته است.

در حال حاضر اقتصاد يمن به عللي از جمله تأثير تحولات اخير اين كشور در امور تجاري و منابع درآمدی، افزايش مستمر بهای مواد غذائي و كاهش مستمر درآمدهاي خانوارها با ركود سنگین مواجه است.

 از دیگر مواردی که رهبر حوثی‌ها را برای قیام علیه دولت صنعاء ترغیب کرده است، عدم نقش پارلمان در معادلات سیاسی این کشور است و دولت با تمامیت خواهی تمام، نمایندگان مردم را به هیچ می‌شمارد.

عبدالملک الحوثی رهبر حوثی‌ها با تأکید بر این موضوع گفته است: پارلمان یمن پیش از این عملکرد نسبتا خوبی داشته و برخی از نمایندگان شریف آن خواستار سرنگونی دولت شده بودند. سکوت بر برخی از نمایندگان تحمیل شده و در نتیجه نقشی برای این مجلس باقی نمانده است.

 با این حساب اعتراض‌های مردم یمن در صنعا و استان‌های دیگر به سیاست‌های دولت همچنان در حال افزایش است. نکته بارز این اعتراضات آن است که دعوت رهبر جنبش الحوثي‌ براي اعتراض مسالمت آميز و استيفاي حقوق ملت يمن، خارج از هرگونه جنگ طائفي و اختلافات مذهي انجام پذيرفته است. نمونه بارز آن حضور تمام مذاهب در تجمع روز گذشته و اقامه نماز به امامت مفتی شافعی در صنعا می باشد. از اين رو ده ها هزار نفر از مردم يمن، در ورودي‌هاي شهر صنعاء پايتخت يمن، شروع به برافراشته كردن چادر‌ها و برگزاري تحصن كرده‌اند و هر لحظه به تعداد آن‌ها افزوده مي‌شود.

2- عوامل منطقه ای و دخالت خارجی

بحران دیگر موجود در یمن دخالت بی حد و حصر سعودی ها در این کشور است. تلاش دولت سعودی برای کمک مالی به حامیان خود در داخل یمن و دولت ضعیف و ناتوان این کشور که هم پیمان ریاض و غرب است درحالی صورت می گیرد که این کشور با بحران مشورعیت دولت مواجه است و معترضان دولت را به ناتوانی و فساد اقتصادی متهم می‌کنند. در واقع عربستان در صدد سرکوب هرگونه اعتراض و انقلاب در یمن است و حمایت بی چون و چرا از عبدالله صالح و جایگزین کردن معاون او «منصور هادی» به سمت ریاست جمهوری، سیاست مداخله جویانه عربستان را کاملا نشان می دهد و این امر در تحولات کنونی یمن نیز دیده می شود که خود عاملی برای اعتراضات و ناآرامی ها در این کشور شده است.

عربستان سعودی که یکی از مهم ترین عوامل در سرکوب حوثی ها بوده، در تحولات کنونی نیز خواهان سرکوب خونین این گروه است، در حالی که اعتراضات حوثی ها از پشتیبانی گسترده مردم برخوردار بوده و رنگی مسالمت آمیز دارد. در واقع عربستان خواهان بحرانی شدن اوضاع یمن و ایجاد جنگ داخلی در این کشور است. بر اساس اطلاعات موجود، عربستان از رئیس جمهور یمن می خواهد که تمام واحدهای ارتش یمن، با گروه حوثی ها وارد جنگ شود. منابع آگاه فاش کردند که ریاض به بیش از 1200 تن از عناصر مسلحی که در جنگ اخیر علیه حوثی ها شرکت داشتند، حقوق می داده است.این افراد مسلح وابسته به القاعده، گروه های تکفیری و تندرو بودند.

 در این میان، رسانه های مخالف جنبش انصار الله، ادعا می کنند که گروه حوثی ها در تلاش برای حمله به صنعا هستند. حوثی ها با رد این ادعا، آن را بزرگنمایی رسانه ای و ناشی از ترس دشمنان توصیف کردند.

القاعده و نقش آمریکا در یمن

یمن دومین کشور جهان از نظر تعداد حضور تروریست های القاعده است و در سایه بی‌کفایتی دولت در سرکوب القاعده و حتی همکاری با آن ها، یمن به یکی از کانون های فعالیت القاعده در منطقه تبدیل شده است. در این میان تنها گروهی که به مقابله با آن‌ها پرداخته الحوثی بوده و آمریکایی‌ها تنها حملات صوری را تاکنون ترتیب داده اند که نه تنها کارآیی لازم را نداشته است؛ بلکه به رادیکال‌تر شدن اعضای این جنبش و قدرت گیری آن‌ها در یمن منجر شده اند. در واقع منافع آمریکا در حضور قدرتمند القاعده در یمن است و به همین دلیل تلاش جدی در راستای از بین بردن این گروه تروریستی صورت نمی دهد.

همانطور که «ریچارد واکر»، نویسنده و تحلیلگر هفته‌نامه «امریکن‌فری‌پرس»، اشاره می کند؛ نیروهای آمریکایی از مهم ترین بازیگران کنونی عرصه سیاسی در یمن هستند. آمریکایی ها به بهانه مبارزه با القاعده و تروریست ها در حال تحریک دولت جهت سرکوب جنبش شیعیان در این کشور، دامن زدن به اختلافات مذهبی مسلمانان و تقویت افراطی‌گری در میان اعضای القاعده یمن می‌باشند.

به هر صورت یمن کشور استراتژیکی است و راه دسترسی به آسیا و خاورمیانه برای آمریکایی هاست. علاوه بر آن، ایالات متحده را در کمک رسانی به متحدان اصلی اش در منطقه همچون عربستان و رژیم صهیونیستی و علیه کشورهایی همچون ایران و عراق می تواند یاری کند. مشخصاً محور مقاومت مانع اصلی منویات سعودی ها و صهیونیست ها در منطقه است و به همین جهت است که نوعی همراهی و منافع مشترک برای القاعده و غرب در یمن جهت مقابله با قدرت‌یابی شیعیان در این کشور مشاهده می شود.

در همین راستا آمریکا به دولت یمن وعده یک میلیارد دلار کمک مالی و همچنین آموزش نظامی‌ به ارتش و نیروی هوایی را داده است که البته در کنار آن، حضور نظامی ‌آمریکا در عملیات نیروهای ویژه و اهدای تسلیحات پیشرفته‌ای که برای مبارزه با طالبان در پاکستان از آن‌ها استفاده می‌شود نیز از جمله دیگر پیشنهادات آمریکا به دولت منصور هادی برای سرکوب معترضان شیعی در یمن است!

نتیجه گیری
در مجموع باید گفت اعتراضات کنونی یمن که به جهت مشکلات مالی، فقر گسترده و بیکاری رقم خورده است، طمع آمریکا و عربستان برای سوء استفاده از این اوضاع و ایجاد یک صحنه درگیری دیگر در خاورمیانه را برانگیخته است. آمریکا و عربستان با وارد کردن القاعده به اعتراضات مسالمت آمیز یمن، که خواستار سقوط دولت و نه نظام هستند، می خواند این جنبش مردمی را به خشونت بکشاند و توجیهی را فراهم آورد تا سرکوب شیعیان سرعت و شدت بخشیده شود. این توطئه ای از جانب آمریکا و برخی دول عربی وهابی منطقه است تا شیعیان این کشور را وارد جنگ تبلیغاتی خود کنند و شیعیان را به جای القاعده دشمن اصلی مردم یمن و منطقه معرفی نمایند تا در نهایت بتوانند به سرکوب آنان تسریع بخشند.

به هر صورت اگر با ورود جنبش اعتراضی به مرحله دوم که از امروز آغاز شده است، حکومت یمن اقدامات مقتضی را صورت دهد و با برکناری نخست وزیر و تعویق حذف یارانه برای 6 ماه موافقت نماید، می‌تواند اوضاع این کشور را آرام کند و مانع از جنگ داخلی گردد. تأکید می شود که جنبش اعتراضی کنونی یمن با محوریت الحوثی ها به دنبال بحرانی شدن اوضاع یمن و جنگ داخلی نیست و فشارهای اقتصادی و فساد دولتی آنان را مجبور به اعتراض کرده است، در این وضعیت دولت یمن ضمن پاسخ قانع کننده به این اعتراضات باید متوجه باشد که آمریکا و عربستان از بحران و جنگ داخلی در یمن استقبال می کنند و با توجه به حضور معترضان در صنعا و ورود بی سر و صدای القاعده به جریان اعتراضات، احتمال به خشونت کشیده شدن جنبش مردمی وجود دارد و در این زمینه دولت یمن باید پاسخ گو باشد./