جنگ سایبری

رضا ملک‌زاده

مروری کوچک بر برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری قدرت‌های بزرگ در حوزه فضای مجازی آشکار می‌سازد که «سایبر» یکی از مهم‌ترین مولفه‌های قدرت در روابط بین‌الملل است. شاید جالب باشد بدانید نشریه اقتصادی مشهور «اکونومیست» در جولای سال 2010 مخاطرات اینترنت را با نشان دادن تصویری از یک «انفجار اتمی» در میان منطقه‌ای مسکونی و پرجمعیت با تیتر «جنگ سایبری» تعریف کرد. اما ربط این دو ماجرا به یکدیگر چیست؟! برای توضیح این موضوع نیازمند گشت و گذاری کوتاه در فضای فعلی جهان سایبر هستیم .

الف- ساخت یک فیلم طنز بر ضد رهبر کره‌شمالی در هالیوود توسط شرکت «سونی پیکچرز» توأم با اتهام‌زنی سایبری آمریکا موجب شد، کره‌ای‌ها خود را آماده جنگ با آمریکا اعلام کنند. جالب اینجاست که این رفتار آمریکا با افکار و اندیشه‌ها و باورهای دیگرانی که دوست‌شان ندارد، در هالیوود مسبوق به سابقه است. سال پیش نیز فیلمی دیگر بر ضد رهبر کره‌شمالی در هالیوود اکران شد به نحوی که بازیگران این فیلم در رفتاری غیراخلاقی با ظرفی که وانمود می‌کردند خاکستر رهبر کره‌ای‌ها درون آن است روی فرش قرمز اسکار ظاهر شدند اما کره‌شمالی به جز اعتراض دیپلماتیک، عملیات تهدیدآمیزی ترتیب نداد.

با این حال امروز در شرایطی که کره‌شمالی از حداقل زیرساخت‌های اینترنتی برخوردار است، آمریکا مدعی است اطلاعات سونی توسط کره‌شمالی هک شده است. سپس رئیس‌جمهور آمریکا برای توجیه «عدم دسترسی کره‌شمالی به شاهراه‌های اینترنت جهانی» مدعی شد کشورهای چین، سنگاپور، تایلند و بولیوی مسیر حملات کره‌شمالی به آمریکا بوده‌اند. در مقابل کره‌شمالی قویا ارتباط خود را با هک سرورهای سونی پیکچرز تکذیب و حتی اعلام کرد در جهت تحقیقات درباره این مساله حاضر با همکاری با آمریکاست.

کلید رمزگشایی از ماجرای اصرار آمریکا و انکار کره‌شمالی را می‌توان در مقاله نیویورک‌تایمز پیدا کرد. این روزنامه مدعی شد حکومت اوباما قصد دارد درباره هک، پیامی عمومی به جهانیان دهد که از زبان یک مقام رسمی اینگونه نقل شده است: «چیزی که ما در پی آن هستیم راهی برای قطع دسترسی‌هاست که باعث توقف حملات سایبری شود». مقامات آمریکایی گفته‌اند درباره «قطع اینترنت کره‌شمالی» با سایر کشورهای دخیل نیز تماس گرفته شده است اما حتی اگر این کشورها ادعاهای آمریکا را قبول کنند، کلید قطعی کامل اینترنت کره‌شمالی در دست «چین» خواهد بود. در این صورت چین و آمریکا مجادله‌ای جدی در این رابطه خواهند داشت. چین به رغم گفته‌های پلیس فدرال آمریکا اعلام کرد هیچ مدرکی برای اثبات مدعای آمریکا درباره نقش داشتن کره‌شمالی در  هک سونی وجود ندارد.

ب- در هفته اخیر فردی ناشناس در کره‌جنوبی مدعی شد بزودی نیروگاه‌های اتمی این کشور را هک خواهد کرد. او حتی مقداری از اطلاعات نه چندان مهم نیروگاه‌های اتمی کره را نیز در فضای اینترنت منتشر کرده است. با این حال مقامات کره‌جنوبی در پاسخ به این تهدید به برگزاری مانور دفاع سایبری اکتفا کرده‌اند.

ج- در طول چند سال اخیر همایش‌های بین‌المللی مختلفی در چین، برزیل، هند، ترکیه و سایر کشورها به منظور دستیابی به «قوانینی عادلانه» در حوزه سایبر برگزار شده است. مدیران بیش از 180 کشور جهان رسما اعلام کرده‌اند روند فعلی مدیریت اینترنت به دست «آمریکا» را قبول ندارند و خواستار مدیریت جهانی اینترنت هستند.

در این میان برخی دولت‌ها ضمن تشدید مبارزه علیه مطالب غیراخلاقی و مجرمانه در فضای سایبر، تلاش برای دستیابی به «اینترنت پاک و امن» را آغاز کرده‌اند. به این ترتیب موقعیت آمریکا و چند کشور اروپایی گوش به فرمان وی درباره «آینده اینترنت» بشدت متزلزل می‌نماید. اما آرمان آمریکا چیست؟ واضح است که آمریکا ترجیح می‌دهد با قانون‌انگاری جهانی در فضای سایبر، همچون موضوع «انرژی اتمی» ابزارهای قدرت خود را با در دست گرفتن مجوز ورود و خروج سایر کشورها به «باشگاه قدرت» گسترش دهد. فرضا در همین رابطه در همایش «شورای شوراهای آمریکا» در سال 2013، یکی از 5 چالش جهانی، حفظ موقعیت برتر آمریکا در حوزه سایبر شد. شکل ایده‌آل مدیریت آمریکا، تهدید و تنبیه و تحریم سایبری همه کشورهایی است که مدیریت این کشور را بر اینترنت نپذیرند.

حال سوال اصلی این است که ایران تا چه اندازه برای چنین تهدیدی آماده است؟ هر چه میزان وابستگی کشوری به فضای جهانی اینترنت بیشتر باشد در مقابل تهدید آمریکا «آسیب‌پذیرتر» خواهد بود. به همین جهت است که کشورهایی همچون روسیه، چین، فرانسه، آلمان، ترکیه و آرژانتین اقدام به ساخت نسخه‌های بومی همه آنچه در فضای جهانی «هم‌اکنون» به رایگان یافت می‌شود، کرده‌اند.

از موتور جست‌وجوی بومی گرفته تا شبکه ملی اطلاعات و آنتی‌ویروس و سیستم عامل بومی! هدف بعدی وابسته کردن دیگران به زیرساخت‌های بومی آنهاست. فرضا آلمان می‌کوشد زیرساخت‌های خود را با مجموعه کشورهای حوزه «دیوتیش» به اشتراک بگذارد تا بلوکی قدرتمند تشکیل دهد. هر چه حیطه سرویس‌دهی کشورها بزرگ‌تر شود «سهم درخواستی آنها از دایره قدرت اداره فضای جهانی اینترنت» نیز بیشتر خواهد شد.

مرور همه این اخبار نشان از آن دارد که زنگ اخطار بسته شدن در «باشگاه قدرت‌های سایبری جهانی» به صدا درآمده است. زمان برای افزایش قدرت و بومی‌سازی زیرساخت‌ها به سرعت در حال طی شدن است و متاسفانه کشور ما به واسطه نفوذ برخی مدیران «جهانی شده» در حال درجا زدن در چنین موقعیت حساسی است.

ایران سایبری اکنون باید زیرساخت‌های بومی خود را در خاورمیانه گسترش دهد و بلوکی قدرتمند با کشورهای ناراضی و سهم‌خواه همچون چین، روسیه، ترکیه، عراق و افغانستان تشکیل دهد، اگرنه باید در انتظار لیست تحریم‌های سایبری و تهدید به قطعی کلید اینترنت و بازگشت به عصر پارینه‌سنگی به جهت نپذیرفتن قوانین آمریکا باشیم، چرا که واضح است این میدانی نیست که آمریکایی‌ها داوطلبانه «مدیریتش» را به دیگران واگذار کنند و با شادی بر صندلی بازنشستگی جهانی تکیه زنند.

با توجه به عدم استقبال مدیران وزارت ارتباطات از فعالیت و کار و برنامه‌ریزی در حوزه بسیار حساس سایبر با چرخیدن در باشگاه بازنده‌های سایبری «WSIS»، انتظار می‌رود سایر نهادها همچون شورایعالی فضای مجازی و قرارگاه پدافند غیرعامل، تحرک بیشتری در این زمینه داشته باشند. هیچ بعید نیست آمریکا بزودی برای به زانو درآوردن مخالفان خود، نیروگاهی اتمی در کره‌جنوبی یا حتی در اسرائیل را با حمله‌ای هکری منفجر کند تا در فضای فاجعه‌سازی مشابه 11 سپتامبر قوانین مورد نظر خود را از بالا به پایین اجبارا ابلاغ کند. قطعا در چنین روزی رئیس‌جمهور آمریکا در نقش یک «کلانتر بد» مجددا جمله‌ای مشابه بوش را بر زبان خواهد آورد: شما یا با ما هستید یا علیه ما! شما ناگزیر از انتخاب هستید.