فرهنگ و اجتماع در آذربایجان (بخش چهارم)

کشور آذربایجان در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه قفقاز از پیشرفت اجتماعی مناسبی برخوردار است و مردم این کشور دارای رفاه نسبی اجتماعی هستند. در یادداشت زیر، اطلاعاتی از شرایط اجتماعی این کشور ارائه شده است.

در سال 2014، جمعیت کشور آذربایجان حدود 9 میلیون و 686 هزار نفر تخمین زده شده است که اکثریت آنها جمعیت فعال، یعنی15 تا 64 سال هستند.بنابر گزارشات ارائه شده از اداره آمار آذربایجان، حدود 62 درصد از جمعیت این کشور جمعیت فعال هستند. میانگین سنی مردم آذربایجان 27.7 سال است که تقریبا جمعیت جوانی را تشکیل می دهند. نرخ رشد جمعیت این کشور 0.99 درصد است که مقام 121 را در میان کشورهای جهان به آذربایجان اختصاص داده است.

از کل جمعیت این کشور 53.6 درصد آنها شهرنشین هستند. این در حالی است که نرخ رشد شهرنشینی 1.64 درصد است. باکو، پایتخت این کشور 2.123 میلیون نفر را در خود جای داده است.

اقلیت های قومی آذربایجان عبارتند از آذری 90%، داغستانی 3.2%، روسی 2.5%، ارمنی 2%، و دیگر اقلیت ها نیز 2.3% هستند. زبان رسمی مردم این کشور آذربایجانی است و در واقع 9 میلیون نفر از این دستور زبان استفاده می کنند.

بنا بر قانون اساسی آذربایجان، آزادی مذهبی برای همه مردم آذربایجان در نظر گرفته شده است. در گذشته دین غالب در کشور آذربایجان، زرتشتی بوده است که یکی از قدیمی ترین ادیان بر روی کره زمین است.

ورود اسلام به کشور آذربایجان در سده های 7 و 8 میلادی و پس از فتوح اعراب صورت گرفت که به صورت مذاهب شیعه، سنی و شافعی در این کشور رواج دارد. پس از فروپاشی اتحاد شوروی و با شروع فعالیت های مسلمانان قفقاز، اسلام خواهی  در این کشور رواج بیشتری یافت.

در سده های 4 و 5 میلادی، مسیحیت در منطقه قفقاز رواج پیدا کرد که تاثیراتی را بر کشور آذربایجان نیز بر جای گذاشت. بیشتر مسیحیان کشور آذربایجان ارتدکس هستند.

93.4 درصد از مردم این کشور مسلمان هستند در حالیکه 2.5 درصد آذربایجانی ها را ارتدکس های روسی تشکیل می دهند و 2.3 درصد از مردم ارتدکس ارمنی هستند. این در حالی است که 1.8 درصد از آنها از ادیان دیگری مانند آیین یهود پیروی می کنند.

آذربایجان تلاش دارد خود را به استانداردهای جهانی توسعه نزدیک کند. 99.8 درصد از مردم کشور سواد خواندن و نوشتن دارند که با توجه به جنسیت افراد می توان گفت 99.9 درصد از مردان و 99.7 درصد از زنان آذربایجانی سواد خواندن و نوشتن دارند.

بهداشت:

طبق آمار، میانگین امید به زندگی در این کشور 69 سال است. دولت آذربایجان 5.5 درصد از درآمد حاصل از تولید ناخالص ملی را صرف مسائل بهداشتی می کند.

بنابر آمار سال 2014، نرخ زاد و ولد در کشور آذربایجان 16.9 در میان 1000 نفر بوده است که رتبه 111 را در میان کشورهای جهان به این کشور اختصاص داده است. در حالی که نرخ مرگ و میر در این کشور 7 در میان 1000 نفر بوده است که رتبه 128 را به این کشور اختصاص می دهد و نشان دهنده آن است که این کشور رشد جمعیتی مثبتی را تجربه می کند.

بنابر گزارش های سازمان بهداشت جهانی، کشور آذربایجان از منابع مختلفی برای سرمایه گذاری در زمینه بهداشت استفاده می کند. از سال 2000 تا سال 2012 منابع مختلف داخلی و بین المللی به تامین هزینه های بهداشت و درمان این کشور می پرداختند. اصلی ترین منبع هزینه برای مسائل بهداشتی این کشور، دولت است. دیگر منابع کمک های بهداشتی به این کشور عبارتند از: صندوق جهانی، بانک جهانی، کمک های امریکا، یونیسف و ....

نرخ بیکاری و کودکان کار:

مقامات آذربایجان تلاش دارند نرخ کار در میان کودکان را کاهش دهند. طبق آمار منتشره در سال 2005 شمار کودکان کار این کشور 106.626 هزار نفر بوده است که 7 درصد از جمعیت کودکان این کشور را در بر میگیرد.

نرخ بیکاری در میان جوانان 15-24 سال:

14 درصداز جوانان در این میانگین سنی از معضل بیکاری رنج می برند. کشور آذربایجان در میان کشورهای جهان از این منظر، رتبه 90 را دارد. در این میان، 12 درصد بیکاران این کشور را مردان بین سن 15 تا 24 سال و 16.3% آنها را در سال 2005 زنانی که در این میانگین سنی قرار داشتند، تشکیل می دادند.

نقش سازمان‌های مردم نهاد در آذربایجان:

در این کشور سازمان های مردم نهاد در جامعه نقش فعالی دارند. بیشتر آنها بر مسائل پناهندگان و حقوق بشر تمرکز دارند و برخی نیز در زمینه مسائلی مانند حقوق اقلیت ها و زنان کار می کنند؛ مانند مرکز حقوقی آذربایجان و مرکز دفاع از حقوق زنان. این سازمانها برای دفاع از حقوق اقلیت ها در تلاش هستند تا با ارتباط با سازمانهای جهانی آسیب ها را به حداقل برسانند.

نرخ مهاجرت در کشور آذربایجان بنابر آمار سال 2014، صفر در میان 1000 نفر است که رتبه 96 را به این کشور اختصاص داده است. البته برخی از سازمان های مردم نهاد در این کشور به بررسی مسائل پناهندگان نیز می پردازند.

رسانه‌های جمعی:

پس از استقلال آذربایجان از فدراسیون شوروی سابق این کشور توانست به صورت حرفه ای تر و متنوع تر در زمینه رسانه های جمعی به فعالیت بپردازد. آذربایجان بیش از 2500 روزنامه و مجله در حال چاپ دارد که اکثر آنها به صورت مستقل از دولت این کشور و خصوصی اداره می شوند. تعداد خبرگزاری های این کشور بیش از 15 تا است که بسیاری از آنها دارای وب سایت نیز هستند و اخبار آذربایجان و منطقه را پوشش می دهند.

18 کانال تلویزیونی و 11 ایستگاه رادیویی، برنامه های متنوعی را برای مردم کشور فراهم می کنند که درباره استقلال یا عدم استقلال آنها از دولت، آماری در دست نیست. سیستم رادیویی و تلویزیونی این کشور قادر است برنامه های کشورهای روسیه و ترکیه را نیز برای مردم کشور پخش کند.

ساختار معماری و ساختمانی آذربایجان:

ساختار معماری شهرهای این کشور از گذشته تا کنون تغییراتی را شاهد بوده است. در دوران باستان، مردم شهرنشین آذربایجان در محله هایی قومیتی زندگی می کردند که اکنون این موضوع در شهرها کمرنگ شده است. در آذربایجان مدرن، هنوز معماری سبک دوران شوروی بر چهره  ساختمانهای این کشور سایه افکنده است. هر چند که اکنون در باکو برجها و ساختمانهایی هست که نشان از تاثیر فرهنگ اروپایی بر این کشور دارد، اما می توان گفت معماری این کشور مخلوطی از حاصل دوران کمونیسم شوروی وهم چنین فرهنگ سده 20 اروپاست.

رسوم فرهنگی:

بنا بر گزارشات فرهنگی کشور آذربایجان، مردم این کشور از قدیم اعتقادات و رسوم متنوعی داشته اند. برای مثال آذربایجانی ها نوروز را جشن می گیرند. آنها رسومی مانند آتش روشن کردن در چهارشنبه دوم آخرین ماه سال را دارند و به اعتقاد مردم آذربایجان، این کار پلیدی ها و شکست ها را از بین می برد. رسم پختن سمنو برای نوروز نشان از حاصلخیزی و باروری گیاهان است. مردم روز اول سال لباسهای نو می پوشند. نوروز در روز 13 ماه پایان می یابد که مردم به بیرون از شهرها می روند و به بازی و سرگرمی می پردازند.

مردم آذربایجان بسیار مهمان نواز هستند و ضرب المثلی میان آنان رواج دارد که می گوید خانه ای که به روی میهمان گشوده نیست باید فرو ریزد. در خانواده های ثروتمند، هنگام بدرقه میهمان به او سبدی پر از غذا داده می شود. ادبیات کشور آذربایجان بسیار غنی است به گونه ای که شعرایی هم چون ابوالعلا گنجه ای و مجیرالدین بیلقانی از این سرزمین برخاسته اند.