پشت صحنه چراغ سبز روسيه به ايران چيست؟

گروه سياسي: در روزهاي گذشته هيات پارلماني جمهوري اسلامي به سرپرستي علاءالدين بروجردي، رييس كميسيون امنيت ملي وسياست خارجي مجلس به مسكو سفر كرد و با رييس، معاون و رييس كميته بين‌الملل دوماي اين كشور ديدار كرد. علاوه بر اين علي شمخاني دبير شوراي عالي امنيت ملي براي شركت در دهمين اجلاس دبيران شوراي امنيت كشورهاي عضو و ناظر سازمان همكاري شانگهاي به مسكو رفت.

رييس كميسيون امنيت ملي مجلس هدف از سفر به مسكو و ديدار با «سرگئي ناريشكين» رييس دوماي روسيه و ديگر مقامات پارلمان اين كشور را توسعه همكاري‌هاي پارلماني، اقتصادي، مبارزه با تروريسم و افراط‌گري در منطقه، تحولات عراق و يمن و مهمتر از همه ادامه مباحث مربوط به مذاكرات هسته‌اي عنوان كرد. علي شمخاني نيز با همتاي روسي خود «نيكلاي پاتروشف» ديدار و درباره مسائل امنيتي منطقه و راهبردهاي آن به گفت‌وگو پرداخت. همزمان با اين سفرها ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه مجوز فروش سيستم موشكي‌ اس ـ300 به ايران را صادر كرد، اقدامي كه بازتاب بين‌المللي گسترده‌اي داشت و اعتراض آمريكا و اسرائيل را هم در پي داشت و ايالات متحده عنوان كرد كه انتقال اين سامانه به ايران مي‌تواند آينده مذاكرات و لغو تحريم‌هاي شوراي امنيت را مختل كند. موضوع تحويل سيستم دفاع موشكي اس ـ300 به ايران قصه طول و درازي دارد. قرارداد خريد پنج سامانه اس ـ300 به ارزش 800 ميليون دلار در سال 2005 بين ايران و روسيه امضاء شد. اما روسيه در سال 2010 با استناد به قطعنامه چهارم شوراي امنيت عليه ايران از تحويل اين سيستم به جمهوري اسلامي امتناع كرد. عهدشكني كه جزو فرهنگ روس‌هاست سبب شد كه وزارت دفاع ايران شكايتي را از اين كشور در دادگاه لاهه مطرح و چهار ميليارد دلار غرامت از مسكو طلب كند.
در سال 1389 يك اتفاق عجيب افتاد. ايران در مراسم رژه روز ارتش خودروهايي سامانه‌اي را به نمايش گذاشت مشابه اس ـ300 كه سروصداي زيادي به پا كرد. روس‌ها هم در واكنش به اين موضع عنوان كردند سامانه ايراني نمايش داه شده در روز ارتش، يا چيني بوده يا تنها ماكتي شبيه اس ـ300 است! به اعتقاد برخي صاحب‌نظران روسيه با اين موضع‌گيري خواستند به ايران بگويند كه توان ساخت موشك مشابه اس ـ300 را ندارد. همزمان ايران پيگير شكايت خود در محاكم بين‌المللي بود و به دادگاه عنوان كرد كه طبق قطعنامه 1929 شوراي امنيت فقط فروش سلاح‌هاي تهاجمي به جمهوري اسلامي ممنوع بوده در صورتي كه اس ـ300 سامانه‌اي دفاعي است، بنابراين شامل تحريم‌ها نمي‌شود. همزمان با اين رويدادها برخي از مقامات نظامي در كشور اعلام كردند كه ايران توانايي ساخت و جايگزيني سامانه موشكي اس ـ300 را دارد. يكي از آنها دريادار «فرهاد اميري»، معاون جهاد خودكفايي و تحقيقات صنعتي ارتش بود كه در ارديبهشت‌ماه سال 1392 اعلام كرد: «ساخت سامانه اس ـ300 ايراني فعال است و براساس پيش‌بيني‌ها، در سال 93 سامانه موشكي باور 373 رونمايي و آماده بهره‌برداري خواهد شد.»

امير عبدالحريم موسوي مدير وقت مركز تحقيقات راهبردي تهران، شهريور 92 در مصاحبه با شبكه العالم عنوان كرد كه ايران در رزمايش‌هايي كه قرار بود مهرماه همان سال برگزار شود از سيستم‌هاي پيشرفته دفاع موشكي شبيه اس ـ300 استفاده كند. در همين دوران روسيه براي اينكه ايران از پيگيري شكايتش در صرف‌نظر   كند پيشنهاد فروش سامانه موشكي «آنتي2500» را داد كه البته راه به جايي نبود. طي اين مدت متخصصان ايراني با وجود تمام محدوديت‌ها سعي كردند جايگزين مناسبي براي اس ـ300 پيدا كنند. از جمله باور ـ 373 (صيادـ4) كه به گفته سردار فرزاد اسماعيلي، فرمانده پايگاه خاتم‌الانبيا جايگزين اس ـ300 است.

... حالا بعد از پنج سال با لغو ممنوعيت فروش اس  ـ300 به ايران لاوروف، وزير خارجه روسيه گفته به دنبال تفاهم‌نامه سوئيس و تحولات يمن فروش اس ـ300 به ايران ضروري است. جالب آن كه وزير خارجه روسيه عنوان كرده: «نمي‌خواستيم به خاطر تعليق قرارداد اس ـ300 اعتبارمان زير سوال برود!» در عين حال لغو ممنوعيت فروش اس ـ300 به ايران با استقبال سردار حسين دهقان، وزير دفاع قرار گرفت و گفت: «اين فرمان، ترجمان اراده سياسي رهبران دو كشور براي توسعه و ارتقاي سطوح همكاري در تمام زمينه‌ها است.» ولاديمير پوتين نيز در ديدار با علي شمخاني گفته پيام لغو ممنوعيت فروش اس 300 ضرورت پايبندي كشورها به تعهداتشان است.

هرچند خبر لغو ممنوعيت فروش اس ـ300 به ايران خبر خوبي بود برخي صاحبنظران عنوان كردند اين اقدام روسيه دو علت دارد. نخست اين كه برداشت اين كشور از تفاهم لوزان اين است كه تا 10 تير توافق ميان ايران و غرب انجام مي‌گيرد، ديگر اينكه روسيه پس از اشغال شبه جزيره كريمه زير فشار تحريم‌هاي فلج‌كننده غرب قرار دارد و با چراغ سبز نشان دادن به ايران در مورد فروش اين سامانه دفاعي به نوعي اقدامات آمريكا را تلافي كند و پس از توافق احتمالي ايران و غرب با هم كارتي براي خودش در صحنه بين‌المللي داشته باشد.

واشنگتن تايمز: امتيازگيري‌هاي تهران از توافق هسته‌اي شروع شد

به دنبال لغو ممنوعيت فروش اس300 به ايران «واشنگتن تايمز» نوشت: «تصميم روسيه براي احياي قرارداد نظامي با ايران توافق هسته‌اي با اين كشور را به شكست سياسي تهديد مي‌كند.» ايران از سال 2007 تلاش كرده است تا سامانه دفاع موشكي اس300 ـ سخت‌افزاري كه كارشناسان معتقدند توان ايران را براي دفاع از خود در برابر حملات هوايي از جمله هوايي اسرائيل و آمريكا به تاسيسات اتمي ايران در صورت شكست مذاكرات هسته‌اي را به شدت افزايش خواهد داد ـ را از روسيه خريداري كند.

مقامات اسرائيلي مي‌گويند تصميم رئيس‌جمهور روسيه براي صدور مجوز فروش سامانه دفاع موشكي نشانه آشكاري است كه تقريبا امتيازگيري‌هاي تهران از توافق هسته‌اي با قدرت‌هاي دنيا آغاز شده است. اين روزنامه در ادامه چنين استدلال مي‌كند اگر سامانه دفاع موشكي اس300 به ايران تحويل داده شود، ايران مي‌تواند پوشش بسيار خوبي در مقابل حمله هوايي احتمالي اسرائيل ايجاد كند. اين سيستم كه داراي برد بيش از يكصد و بيست و پنج مايل است و مي‌تواند به طور همزمان چندين هدف را رهگيري كند،‌ جزء يكي از پيشرفته‌ترين سامانه‌هاي دفاعي دنيا محسوب مي‌شود. بر همين اساس دولت اوباما روز دوشنبه از اين تصميم مسكو به شدت انتقاد كرد. بر همين اساس جان كري وزير امور خارجه آمريكا در تماس تلفني با لاوروف همتاي روسي‌اش براي ابراز مخالفت كاخ سفيد با اين تصميم مسكو اذعان كرد واشنگتن قصد دارد براي جلوگيري از فروش اين سامانه به ايران اقدامات جدي انجام دهد.

البته سخنگوي وزارت امور خارجه آمريكا خاطرنشان كرده است كه اين تصميم روسيه تحريم‌هاي موجود عليه تهران را لغو نمي‌كند. جاش ارنست سخنگوي كاخ سفيد در واكنش به تصميم مسكو گفت، تصميم روسيه براي تحويل اين سامانه دفاع موشكي به ايران مي‌تواند برنامه‌هاي گسترده‌تر براي كاهش تحريم‌هاي بين‌المللي عليه تهران را به عنوان بخشي از مفاد توافق نهايي به خطر بياندازد.

اين روزنامه نوشت روسيه عضو گروه پنج بعلاوه يك است كه در حال مذاكره با ايران درباره برنامه هسته‌اي آن است. اين گروه دو هفته گذشته با ايران درباره اصول توافق به نتيجه رسيد كه برنامه هسته‌اي جمهوري اسلامي را در ازاي كاهش تحريم‌هاي اقتصادي، محدود مي‌كند. اين روزنامه در پايان اين مقاله اين گونه نتيجه‌گيري مي‌كند كه كاخ سفيد معتقد است اين تصميم مسكو اقدامي است كه اتحاد و انسجام غرب را در مقابل تهران برهم مي‌زند. البته با توجه به آغاز دور جديد مذاكرات هسته‌اي ميان ايران و قدرت‌هاي جهان در آينده نزديك، اجراي اين تصميم هنوز مشخص نيست.

بدون ترديد تصميم اخير روسيه در جدال‌هاي ميان اوباما و مخالفان داخلي‌اش از جمله جمهوري‌خواهان كنگره درباره توافق هسته‌اي با ايران نيز تاثير خواهد داشت. به تازگي اوباما با چالش جديدي از سوي سنا مبني بر ارائه لايحه جديد بازبيني توافق نهايي در كنگره روبه‌رو شده است. اين در حالي است كه روسيه اعلام كرده است تصميم مسكو براي ممنوعيت تحويل سامانه‌ اس300 به ايران كه در آستانه صدور قطعنامه شوراي امنيت عليه برنامه هسته‌اي ايران اتخاذ شد، داوطلبانه بوده و هيچ منافاتي با تحريم‌هاي بين‌المللي نداشته است.