«قدرت نرم» ایران کابوس عربستان

نویسنده: سعید همتی

«فاش شدن دلیل سفر ولیعهد عربستان به روسیه» توسط یکی از رسانه‌های روسی را باید یکی از مهم‌ترین اخبار رسانه‌ها در روز گذشته دانست، خبری که به‌خوبی نمایانگر قدرت و جایگاه ایران در منطقه استراتژیک غرب آسیا و موفقیت ایران در پیشبرد اهداف کلان انقلاب اسلامی ایران طی 36سال اخیر است.

پایگاه خبری «گازیتا. رو» با انتشار مطلبی، به بررسی جنبه‌های مختلف سفر هفته گذشته ولیعهد عربستان سعودی به روسیه پرداخت که در آن این شاهزاده سعوی ضمن شرکت در انجمن بین‌المللی اقتصادی، دیداری را نیز با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه داشت. این نشریه روس‌زبان ضمن اشاره به تمایل پنهان پادشاه عربستان سعودی برای گفت‌وگو با روسیه، مسئله سوریه و نگرانی «ریاض» از گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران را مهم‌ترین دلیل علاقه‌مندی عربستان جهت گرم کردن روابط با روسیه عنوان و تأکید می‌کند که عربستان مخالف بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران با 5+1 است. البته این نخستین باری نیست که منابع رسمی و غیر‌رسمی از نگرانی عربستان و متحدان غربی آن درباره قدرت روزافزون جمهوری اسلامی ایران و ضرورت جلوگیری از چنین روندی هشدارهایی را می‌دهند به گونه‌ای که ده‌ها بار مقامات غربی در کنار بسیاری از رسانه‌ها به چنین موضوعی اذعان کرده و از لزوم برخورد با ایران سخن به میان آورده‌اند.

دیلی صباح: سرخوردگی عربستان از قدرت ایران

اواخر سال 2014 بود که روزنامه دیلی صباح در گزارشی تحلیلی با اشاره به افزایش قدرت ایران در منطقه در سال‌های اخیر نوشت: سفر غیرمنتظره وزیر امور خارجه عربستان به وین (در زمان مذاکرات ایران و 5+1) نشان دهنده میزان سرخوردگی آنهاست. این روزنامه در ادامه گزارش خود تأکید می‌کند: تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه شامل سقوط طالبان در افغانستان، سرنگونی صدام حسین دیکتاتور پیشین عراق و گسترش ناآرامی‌ها در جهان عرب از دسامبر سال 2010 تاکنون موجب بروز تغییراتی شده که افزایش قدرت ایران در خاورمیانه را در پی داشته است. این روزنامه ترکیه‌ای ادامه می‌دهد: اگر این مذاکرات به توافق جامع مورد نظر دست پیدا کند، ‌نفوذ ایران در آینده نزدیک افزایش خواهد داشت اما واضح است که عربستان و بسیاری دیگر از این افزایش نفوذ ایران که ممکن است با همکاری با امریکا برای مقابله با داعش همراه شود، ناخرسند خواهند بود. این حقیقت که سعود‌الفیصل، وزیر خارجه عربستان در سفری غیرمترقبه به پایتخت اتریش رفته است نشان‌دهنده سرخوردگی آنهاست.

فارین پالیسی: عربستان از قدرت ایران در منطقه کبود شده است!

نشریه معتبر امریکایی فارین پالیسی هم چند ماه پیش بود که در گزارشی نوشت: «امریکایی‌ها آرزو دارند قدرت و نفوذ امروز ایران را در منطقه داشته باشند». این نشریه ادامه می‌دهد: اسرائیل عصبانی است، عربستان سعودی از خشم کبود شده. بعد از نامه اوباما به رهبر ایران همه بهت‌زده شده‌اند. خاورمیانه در حال تغییر است. حوادث موجود دورنمای ژئوپلتیک کل خاورمیانه را تغییر خواهد داد؛ منطقه‌ای که باتلاقی برای اوباما و اسلاف او بوده است. امریکا نشان می‌دهد کاملاً به ایران در خاورمیانه نیاز دارد، زیرا ایران ثبات خود را حفظ کرده و نقش آفرین نخست منطقه گردیده. امریکا تمام متحدانش را علیه داعش بسیج کرده ولی این ائتلاف شکست خورده است زیرا مهم‌ترین و کلیدی‌ترین بازیگر منطقه فراموش شده، ایـــران!

العربی جدید: ‌ایران در عربستان هم نفوذ پیدا خواهد کرد

روزنامه «العربی الجدید» چاپ لندن هم در مطلبی با اشاره به نقش مثبت و فعال ایران در منطقه نوشت که قدرت و نفوذ ایران در منطقه خاورمیانه به دلیل سیاست برنامه‌ریزی‌شده و خستگی‌ناپذیرش افزایش پیدا کرده است. این روزنامه لندنی که سیاستی خصمانه علیه ایران و مقاومت در منطقه دارد در ادامه مدعی شد که هدف بعد ایران، عربستان سعودی است و نوشت: هر کسی به نقشه نفوذ ایران در منطقه نگاهی بیندازد، متوجه خواهد شد که ایران روزانه به جلو پیش می‌رود و هدف آتی این کشور منطقه خلیج فارس به خصوص عربستان است، ایران از پل حوثی‌ها برای ورود به عربستان استفاده خواهد کرد. هنگامی که ایران بتواند در داخل عربستان حضور داشته باشد، دیگر قدرت اول خلیج فارس خواهد بود و به نفوذی بیش از این نیازی ندارد.

لوموند: عربستان نگران از قدرت ایران در منطقه است

روزنامه فرانسوی «لوموند» هم در گزارشی با اشاره به افزایش روزافزون قدرت و نفوذ ایران در منطقه، تعامل اعراب با پاریس را راهی برای تکریم مواضع فرانسه در قبال بحران‌های منطقه می‌داند و بیان می‌کند:«در شرایط کنونی که کشورهای منطقه از نزدیکی روابط واشنگتن و تهران در هراس و وحشتند، ایران به عنوان رقیب عمده عربستان روز به روز در حال افزایش قدرت و نفوذ خود در مرزهای عربستان، عراق و یمن است.»

مقام عالیرتبه کاخ سفید: عربستان توانایی رویارویی با ایران را ندارد

مقام عالیرتبه سابق امریکایی در کاخ سفید که امور کشورش را به دقت دنبال می‌کند و ارتباطات دیپلماتیک امریکا را کاملاً زیر نظر دارد اخیراً به روزنامه لبنانی النهار گفته: در گذشته این منطقه، منطقه صلح و نفوذ ایران بود. اما ایران همچنان در آن قدرتمند است و برای حفظ آن می‌جنگد. کشورهای دیگر از جمله عربستان همانند ایران قدرتمند نیستند و به قدرت آن نمی‌رسند. قطعاً ترکیه نیز کشور مهم و قدرتمندی است اما در بسیاری از پرونده‌ها شکست خورد برای اینکه نتوانست مواضع خود را در سوریه پیش ببرد و مدت‌هاست که از مشکل کردی رنج می‌برد و همواره تلاش کرده است که به طور مستقیم با ایران رویارو نشود.

واشنگتن پست: آرزوی اوباما و کابوس اعراب به واقعیت تبدیل شد؛ ایران یک قدرت منطقه‌ای موفق شد

واشنگتن پست هم بااشاره به شکل‌گیری خاورمیانه جدید توسط ایران می‌نویسد: رویکرد رئیس‌جمهور امریکا در خاورمیانه فقط به قدرتمندتر شدن ایران و افزایش نگرانی و تنش در خاورمیانه کمک کرده است. این روزنامه ادامه می‌دهد: در ماه سپتامبر باراک اوباما رئیس‌جمهور امریکا گفت که آرزو دارد« ایران به یک قدرت منطقه‌ای موفق تبدیل شود». اکنون آرزوی وی- که برای کشورهای عربی وابسته به غرب یک کابوس وحشتناک است- در حال تبدیل شدن به یک واقعیت است. در نظر بگیرید: ایران یک ناوگان از کشتی‌های جنگی به یمن ارسال کرد. دولت اوباما یک گروه ناوهواپیمابر ارسال کرد که ظاهراً هدف آن جلوگیری از نقض آشکار تحریم سازمان ملل برای انتقال سلاح در یمن بود. در عین حال اعلام کرد قصد ندارد در این زمینه اقدامی انجام دهد. در ضمن بر عربستان سعودی برای متوقف کردن حملات هوایی خود به یمن نیز فشار آورد و همچنین با مذاکره برای حل و فصل سیاسی بحران یمن با حضور ایران موافقت کرد.

عامل قدرت ایران چیست؟

بدون تردید ترس عربستان مشابه ترسی است که امریکا و کشورهای همپیمانش از قدرت جمهوری اسلامی ایران دارند که هر روز بر دامنه و گستره آن هم افزوده می‌شود.

البته نکته مهم اینجاست که زمینه شکل‌گیری و عامل تثبیت و رشد دامنه‌دار قدرت و توان ایران با لشکرکشی و واردات و صادرات سلاح‌های جنگی یا تعدی به تمامیت ارضی سایر کشورها به دست نیامده بلکه با مؤلفه‌ای به نام قدرت نرم یا دیپلماسی عمومی به‌وجود آمده است. بر همین اساس باید گفت در باب اقتدار کنونی جمهوری اسلامی ایران در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی اگرچه عوامل متفاوتی نظیر «مشروعیت حاکمیت»، ‌« توان و قدرت بی‌بدیل نظامی» و «مشارکت بالای مردم در انتخابات» را در بر می‌گیرد اما نباید وجود «دیپلماسی عمومی اثرگذار» را کم‌بهره دانست. ایجاد همگرایی بین مسلمانان منطقه از سویی و تقارب میان شیعیان در منطقه غرب آسیا را می‌توان یکی از همین عوامل مهم به شمار آورد.

اغراق نیست اگر بگوییم یکی از مهم‌ترین عوامل گردهمایی 20 میلیون نفری در نجف و کربلا طی سال‌های اخیر ظهور گفتمان انقلاب اسلامی و رویکرد مناسب کشورمان در قبال تحولات منطقه و ارتباط‌گیری با مردم سرزمین‌های اسلامی بوده که می‌توان از آن به عنوان دیپلماسی عمومی موفق یاد کرد.  دیپلماسی عمومی در طول سه دهه، عمدتاً در خدمت منافع ملی کشور- به‌خصوص در مناطق مسلمان‌نشین- بوده و عمدتاً تلاش کرده فهم از کشور را افزایش دهد و حامیان بیشتری را برای دیدگاه‌های کشور فراهم آورد.

 با یادآوری بسیاری از تظاهرات خیابانی انقلاب‌های روی داده در بیداری اسلامی، آنجایی که تصاویر حضرت امام خمینی یا مقام معظم رهبری در دستان انقلابیون قرار داشت، می‌توان به این باور رسید که مؤلفه‌های گفتمانی انقلاب ایران توانسته پس از سال‌ها ممارست در قلوب بسیاری از مسلمانان شیعه و سنی منطقه جا باز کند.

لزوم توجه بیشتر دولتمردان به قدرت نرم انقلاب

از همین منظر «افزایش قدرت نرم » را هم باید مورد توجه قرار داد، آن هم در شرایطی که نظام سلطه به سرکردگی امریکا درصدد برآمده تا با تئوری براندازی نرم، ضمن متوقف‌سازی قدرت ایران، حاکمیت کشورمان را هم دستخوش تغییرات بنیادین قرار دهد. در واقع دیپلماسی عمومی از امکانات مهم قدرت نرم نیز بهره می‌برد، آن هم به این دلیل است که قدرت نرم توانایی دارد از طریق جذابیت و نه اجبار و تهدید یا تطمیع خواسته‌ها را به دست آورد. به عبارتی قدرت نرم به ‌معنای توانایی نفوذ و تأثیرگذاری در رفتار دیگران برای گرفتن نتیجه مطلوب تلقی می‌شود و راه‌های مهم آن برای تأثیرگذاری شامل متقاعد کردن از طریق جذابیت است. توانایی شکل‌دهی به ترجیحات مخاطبان، به سرمایه‌ای همچون شخصیت جذاب، فرهنگ، ارزش‌ها و سازمان‌های سیاسی و سیاست‌هایی که دارای مشروعیت و اعتبار اخلاقی هستند، نیاز دارد.

امروز گفتمان و کارکرد جمهوری اسلامی ایران هم بدون ابزارهایی مانند تهدید و تطمیع توانسته جذابیت‌های بی‌شماری را در بین مسلمانان به‌وجود آورد تا آنجایی که امروز جوامع مسلمان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ارتباط معنوی مناسبی را با ایران برقرار کرده‌اند. با توجه به آنچه ذکر شد، باید گفت در حالی که در دوران کنونی اولویت‌های مهمی برای دستیابی کشورها به منافع و اهداف بین‌المللی لحاظ شده اما اهمیت به‌کارگیری دیپلماسی عمومی ایران در منطقه و جهان به حدی است که می‌تواند به کاهش تأثیرات تبلیغات منفی برخی از کشورها و رسانه‌ها که در سال‌های اخیر علیه ایران به وجود آمده است، کمک کند.

در پایان باید گفت این روزها دست برتر «قدرت نرم ایران» نه تنها در منطقه بلکه آرام آرام در حال سایه افکندن بر جغرافیای فرامنطقه‌ای است و روزی نیست که دوست و دشمن یادی از این قدرت نکنند و آن را لحظه‌ای به فراموشی بسپارند. حالا یاد قدرت جمهوری اسلامی همیشگی شده است و حتی قدرت‌های بزرگ شبانه‌روز به فکر مهار جبهه مقاومت اسلامی و جلوگیری از بالاماندن پرچم ارزش‌های انقلاب اسلامی در منطقه هستند.