(روزنامه همدلي - 1394/06/25 - شماره 137 - صفحه 11)
اسوشيتدپرس در گزارشي به قلم «بسام مروه» و «زينه كرم» از بيروت نوشت: روسيه تصميم گرفته است حضور نظامي خود را در سوريه گسترش دهد. روسها معتقدند كه غربيها در شرايط فعلي از گسترش فعاليتهاي گروه داعش و تشديد بحران آوارگان به شدت نگرانند. به نظر ميرسد استدلال مقامات كرملين اين است كه تمايل تدريجي غرب در شرايط كنوني به ادامه زمامداري بشار اسد، رئيسجمهوري سوريه، دست كم براي يك دوره انتقالي افزايش يافته است.
منطقي كه در اين جا وجود دارد اين است كه اولويت دادن به مبارزه با گروههاي تكفيري و تروريستي به معناي پذيرش زمامداري بشار اسد به عنوان پديدهاي است كه در مقايسه با داعش يا ساير گروههاي تروريستي با دردسرهاي كمتري براي غرب همراه است. پذيرش چنين وضعيتي ميتواند امكان نبردي كارآمد و هماهنگ (عليه داعش) در هوا و زمين را فراهم آورد.
چنين وضعيتي باعث خواهد شد كه اوضاع نابساماني كه در سوريه وجود دارد شكل سازماندهي شدهاي به خود بگيرد. در واقع، هم رژيم بشار اسد و هم ائتلاف تحت رهبري آمريكا سرگرم جنگ عليه يك گروه واحد هستند، و اقداماتي كه انجام ميدهند شباهتي به اقدامات انجام شده توسط نيروهاي همپيمان دارد. اين در حالي است كه نيروهاي ائتلاف تحت رهبري آمريكا در مبارزه و جنگ عليه داعش با دولت مركزي عراق هماهنگي كامل دارند.
اما روسيه مشكلات آمريكا را ندارد. مسكو يكي از حاميان قديمي دولت سوريه است. روسها به تازگي حضور نظامي فعال خود در سوريه را تشديد كردهاند. آنها مشاوران نظامي روانه سوريه كردهاند. تكنيسينها و نيروهاي گارد امنيتي روسيه نيز در سوريه به سر ميبرند و هدف اصلي آنها ايجاد يك پايگاه هوايي در نزديكي شهر ساحلي «لاذقيه» است. «لاذقيه» از كانونهاي مهم قدرت بشار اسد است. گزارشهايي منتشر شده است مبني بر اين كه روسيه برخي از يگانهاي نظامي خود را در سوريه مستقر ساخته است. از سوي ديگر، «موشه يعلون»، وزير دفاع اسرائيل، ميگويد روسها احتمالا در كنار نيروهاي بشار اسد (با مخالفان) خواهند جنگيد.
نبايد فراموش كرد كه ايران و گروههاي مسلح شيعي مورد حمايت تهران نيز به رژيم بشار اسد كمك ميكنند. با اين حال، مداخله نظامي روسيه ميتواند عاملي براي تغيير دادن شرايط بازي در بحران سوريه باشد و تاثيرات گستردهاي بر جاي بگذارد.
ميزان و سرعت تأثيرگذاري روسها به دامنه حضور نظامي آنها بستگي دارد. در عين حال، اين امكان وجود دارد كه دخيل شدن نيروهاي روسيه در بحران داخلي سوريه به گسترش خونريزيها در اين كشور جنگ زده منتهي شود. روسيه مدعي است كه هدف و انگيزه اصلي اين كشور براي مداخله نظامي در بحران سوريه اين است كه در برابر داعش بايستد. با اين حال، باراك اوباما، رئيسجمهوري آمريكا، ميگويد هدف روسيه از انجام اين كار تلاش براي حفظ اسد در قدرت است.
«سامانتا پاور»، سفير آمريكا در سازمان ملل متحد، مدعي شد كه تشديد حمايتها از رژيم اسد يك راهبرد برنده نيست. وي در مصاحبهاي با شبكه تلويزيوني سي.ان.ان. گفت: «اسد نميتواند بخشي از راهحل بحران سوريه باشد، زيرا وي عليه مردم كشورش ايستاده است، او از بمبهاي بزرگ عليه مردم سوريه استفاده ميكند و مسئوليت يكي از بزرگترين موارد شكنجه در تاريخ معاصر را برعهده دارد.» پاور ميافزايد: «حتي اگر تمام آنچه كه براي روسها اهميت دارد مسئله داعش باشد، اين رويكرد نميتواند صلح را براي منطقه به ارمغان آورده و به شكست تروريسم منتهي شود.»
به رغم اين اظهارنظرها، شواهدي وجود دارد كه نشان ميدهد «ولاديمير پوتين»، رئيسجمهوري روسيه، بر اين باور است كه غرب را ميتوان به انعطافپذيري واداشت. البته، شايد مسكو اميدوار است كه ايفاي يك نقش خلاقانه و سازنده در سوريه بتواند به بهبود روابط روسيه با دنياي غرب كمك كند. بحران اوكراين به تشديد تنشها در روابط روسيه و غرب انجاميده است.
«ايهام كمال»، مدير بخش غرب آسيا و شمال آفريقاي گروه اوراسيا، كه مقر آن در لندن است، ميگويد: «پوتين نشان داده است كه در بحران سوريه از تاكتيكهاي بسيار خوبي بهره ميبرد. او احساس ميكند كه در شرايط كنوني اين شانس براي او بيشتر است كه اعتبار و نفوذ مسكو را احيا كند بودن اين كه با مخالفتهاي گسترده جامعه بينالمللي مواجه شود.» وي ميافزايد: «ولاديمير پوتين احتمالا دريافته است كه آمريكا و اروپا همانند گذشته بر روي مسئله تغيير رژيم در سوريه تاكيد نميورزند، بلكه بيشتر بر روي تهديد ناشي از داعش متمركز هستند.» رهبران اروپايي به تازگي شروع به مطرح كردن مسئلهاي كردهاند كه دولت اوباما علنا به آن اشارهاي نميكند.
«فيليپ هاموند»، وزير امور خارجه انگليس، در سخناني كه در جمع اعضاي كميته امور خارجه پارلمان كشورش سخن ميگفت، تصريح كرد دولت انگليس مايل است كه به «مصالحه» با روسيه و ايران روي آورد و اين امكان را فراهم آورد كه بشار اسد همچنان «و براي مدت چند ماه» در يك فرآيند انتقالي حضور داشته باشد.
يك روز پيشتر، وزير امور خارجه اتريش با صراحت بيشتري اعلام كرده بود كه غرب بايد اسد را در مبارزه با داعش دخيل كند. اين اظهارنظر «سباستين كورتز»، در خلال سفر رسمي به تهران ايراد شد. اظهارات وزير امور خارجه اتريش بازتاب مسئلهاي است كه برخي مسئولان اين كشور در ماههاي پيش نيز به آن اشاره داشتهاند.
كورتز ميگويد: «نبايد اين موضوع را ناديده بگيريم كه ما و بشار اسد در اين جنگ در كنار يكديگر هستيم.»
حضور واقعي نيروهاي روسيه در سوريه ميتواند آينده اقدامات نظامي آمريكا در اين كشور را هر چه پيچيدهتر كند. از جمله مسائلي كه به شدت از اين امر متاثر خواهد شد منطقه امني است كه موضوع ايجاد آن در طول مرزهاي سوريه با تركيه با مقامات ترك مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.
در حالي كه نه آمريكا و نه عربستان سعودي - كه در حال حاضر در جنگ يمن درگير است - تمايلي ندارند كه جبهه جنگ جديدي عليه روسيه ايجاد شود، اين امكان وجود دارد كه در چنين شرايطي هم واشنگتن و هم رياض كمكهاي خود را به شورشيان مخالف بشار اسد افزايش دهند.
البته، اين امر ميتواند خطرهايي را نيز براي روسيه به همراه داشته باشد. روسها هنوز خاطره رويارويي و جنگ دهه 1980 خود در برابر بنيادگرايان اسلامگرا در افغانستان را از ياد نبردهاند. به عبارت ديگر، افزايش حضور نظامي روسها در سوريه ميتواند پيامدهاي ديگري به دنبال داشته باشد و قواي روس را در كانون حملات عناصر جهادي سوريه و مخالفان بشار اسد قرار دهد.
«بدر جاموس»، از اعضاي يكي از گروههاي مخالف بشار اسد، هشدار ميدهد كه شورشيان سوريه هرگونه نيروي نظامي خارجي را كه در خاك سوريه مستقر شود حامي دولت اسد ميدانند و حق حمله به آن را براي خود حقي مشروع ميدانند.
در عين حال، روسيه ممكن است به دنبال آن باشد كه در حل و فصل سياسي بحران سوريه در آينده براي خود نقشي قائل باشد. گزارشهايي منتشر شده است مبني بر اين كه مصر، كه در گذشته جزو همپيمانان روسيه و چين بوده است، درصدد است كه سياست تنشزدايي با دولت اسد را در پيش گيرد.
اقداماتي كه روسيه به دنبال انجام آنهاست در حالي صورت ميگيرد كه مسئله هستهاي ايران با توافق جمهوري اسلامي و قدرتهاي جهاني به شكلي موفقيتآميز در مسير حل و فصل قرار گرفت. روسيه در توافقي كه بر سر مسئله هستهاي ايران شكل گرفت نقشي كليدي ايفا كرد. هر دو كشور ايران و روسيه سرمايهگذاريهاي گستردهاي درخصوص رژيم بشار اسد انجام دادهاند. رژيم اسد در عين حال كه همپيمان روسيه است، تنها پايگاه نظامي روسها در منطقه مديترانه و غرب آسيا را، كه در بندر طرطوس قرار دارد، در اختيار آنها قرار داده است.
مجموعه شكستهاي عمدهاي كه ارتش سوريه (در ماههاي اخير) متحمل شده است ميتواند روسها را در تصميمگيري براي افزايش فعاليتهاي نظامي خود در سوريه تحتتاثير قرار داده باشد. برآورد شده است كه افراطيون داعش كنترل حدود نيمي از خاك سوريه را در دست داشته باشند. از سوي ديگر، شورشيان سوري مخالف بشار اسد كه از حمايتهاي آمريكا، عربستان سعودي و تركيه برخوردارند موفق شدهاند پيروزيهاي چشمگيري را در شمال و جنوب سوريه به دست آورند و فشارها را بر دمشق بيشتر كنند.
گمانهزنيهايي مطرح است مبني بر اين كه روسها بر بشار اسد فشار ميآورند كه با يك فرآيند انتقال قدرت آبرومندانه موافقت كند. در اين فرآيند انتقال قدرت براي شورشيان سوري مورد حمايت غرب نيز سهمي در ساختار قدرت آينده سوريه در نظر گرفته شده است.
با اين حال، شماري از سياستمداران لبناني كه ارتباطات نزديكي با دولت بشار اسد دارند و پيوسته به دمشق سفر ميكنند ميگويند رهبري سوريه مطمئن است كه همچنان از سوي دوستان روس و ايراني خود حمايت ميشود و احساس نميكند تهديدات عليه دمشق به اندازهاي باشد كه دولت اسد مجبور به مذاكره شود.
تا زماني كه ولاديمير پوتين، رئيسجمهوري روسيه، در مجمع عمومي سازمان ملل متحد در ماه جاري ميلادي سخنراني نكند، ميزان و دامنه دخالت نظامي روسها در بحران سوريه مبهم باقي خواهد ماند.
«جف ديويس»، سخنگوي وزارت دفاع آمريكا (پنتاگون)، روز دوشنبه گفت آمريكا افزايش حضور نظامي روسها در سوريه را از نزديك زيرنظر دارد. وي تصريح كرد: «ما در روزهاي اخير به نشانههايي دست يافتهايم مبني بر اين كه روسها افراد و تجهيزات خود را به نواحي اطراف لاذقيه و پايگاه هوايي نزديك اين شهر منتقل كردهاند و اين امر نشاندهنده آن است كه مسكو قصد دارد پايگاهي براي انجام عمليات هوايي در اين نواحي ايجاد كند.»
اين سخنگو تاكيد كرد آمريكا از آن نگران است كه هرگونه عمليات هوايي احتمالي روسيه (در اين نواحي) با حملات هوايي واشنگتن و همپيمانانش عليه مواضع داعش در بخشهايي از سوريه تزاحم و تداخل داشته باشد. او خاطرنشان كرد: «آمريكا از اين نگران است كه ادامه حمايتها از رژيم اسد پيامدهاي زيانباري به دنبال داشته باشد و به بيثباتي هر چه بيشتر اوضاع در سوريه دامن بزند.»
«گروه سوفان»، كه يك شركت خصوصي سنجش ريسك است و مقر آن در نيويورك قرار دارد، به تازگي تحليلي انجام داده و تصريح كرده است كه مناقشه سوريه در بحبوحه روياروييهاي منطقهاي تشديد خواهد شد.
گروه سوفان در تحليل خود تاكيد كرده است «در صورتي كه روسيه و آمريكا از هر دو وجه جنگ داخلي سوريه براي اعمال فشار بر يكديگر استفاده كنند» اوضاع اين كشور بحران زده هر چه وخيمتر خواهد شد.
ش.د9402579