اخوان‌المسلمین و احرار الشام ائتلاف جدید قطری – ترکی علیه دمشق (بخش اول)

(روزنامه اطلاعات - 1394/06/11 - شماره 26243 – صفحه 12)

سرویس خارجی: گروه احرار الشام سوریه که از ائتلاف با جبهه النصره سرباز زده اخیرا تلاش زیادی به خرج داده تا وجهه سیاسی خود را بهبود بخشد و از یک گروه شبه نظامی افراطی به شکل گروهی میانه‌رو مورد تایید غرب تغییر شکل دهد که آخرین آنها طرحی از سوی قطر و ترکیه برای ایجاد ائتلاف بین این گروه با اخوان المسلمین است.به گزارش سایت اینترنتی النشره، در حالی که اختلافات داخلی ارکان احرار الشام را به دلیل تحولات گسترده در ساختار آن تحت الشعاع قرار داده، محمد حکمت، دبیر کل اخوان المسلمین سوریه از «امکان همکاری سیاسی و نظامی میان دو طرف» سخن گفته است.احرار الشام اخیراً از تصمیم خود برای تشکیل «ارتشی نظامی» خبر داده و وجود هرگونه رابطه سازمانی با القاعده را تکذیب کرده است.

این در حالی است که جبهه تروریستی النصره که شاخه القاعده در سوریه به شمار می‌آید در عالم واقع با احرار الشام در تشکیل اتاق‌های عملیات «جیش الفتح» در چندین منطقه به صورت مشترک عمل کرده است و به ویژه این امر در استان ادلب به چشم می‌خورد. این همکاری باعث تحولی کیفی در تحولات میدانی سوریه شده است و باید گفت ائتلاف به وجود آمده اساساً از طریق همکاری میان دوحه و آنکارا و از طریق ارائه انواع حمایت‌های نظامی و مادی شکل گرفت.بین مواضع اخیر احرار الشام و تلاش ترکیه برای ایجاد منطقه حائل در خاک سوریه ارتباط وجود دارد و نتیجه آن از زبان مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه مطرح شد که گفته بود مذاکرات با آمریکا درخصوص حمله مشترک علیه داعش در شمال سوریه تکمیل شده است.

منابع سوری می‌گویند که احرار الشام در مواضع اخیر خود پیام آشکاری به واشنگتن فرستاده و هرگونه رابطه سازمانی با القاعده را تکذیب کرده است و جان کربی، سخنگوی رسمی وزارت خارجه آمریکا نسبت به ارتباطات احرار الشام با گروه‌های تندرو اظهار نگرانی کرده بود.در حالی که برخی اختلافات میان اعضای احرار الشام درخصوص منطقه حائل در سوریه آشکار شده است، منابع داخلی می‌گویند که تلاش برای حل و فصل این امر از طریق بازسازی ساختار احرار الشام صورت می‌گیرد به ویژه اینکه رهبران کمیته مرکزی احرار الشام این تصمیم را گرفته‌اند تا اشتباهات النصره را تکرار نکنند.

به ویژه اینکه فضای منطقه حکایت از این دارد که بیشتر قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در آینده و با عنوان «مبارزه با تروریسم» یکپارچه خواهند شد و این امر به معنای آن است که احرار الشام که در حال حاضر یک «دوست» به شمار می‌آید، طرف «متخاصم» به حساب نیاید.در همین حال، منابع مذکور می‌گویند که ترکیه به احرار الشام تاکید کرده است تا حامی نیروی زمینی ترکیه در جنگ احتمالی علیه نیروهای حمایت مردمی کرد باشد. احرار الشام مواضع خصمانه‌ای علیه نیروهای کرد دارد و کردها را به بیرون راندن ساکنان عرب از مناطق تحت تصرف خود متهم می‌کند.

این منابع تصریح کردند، مساله برجسته‌تر موضع مطرح شده از سوی اخوان المسلمین سوریه است که اولین دفتر خود را از بیش از یک‌سال قبل در مناطق خارج از کنترل دولت سوریه پس از چند دهه عدم حضور در سوریه، افتتاح کرد. اخوان المسلمین که مورد حمایت ترکیه و قطر است، به نظر می‌رسد که می‌خواهد در آینده در صحنه سیاسی ظاهر شود و این گام مورد حمایت آنکارا و دوحه است.احرار الشام با هماهنگی با اخوان المسلمین که یک گروه سیاسی خواهد بود، ستون نظامی به شمار خواهد آمد اما آیا این طرح در به دست آوردن حمایت‌های بیشتر موفق می‌شود یا در نتیجه تضاد در دیدگاه‌های داخلی و منطقه‌ای شکست خواهد خورد. به ویژه اینکه این امر احرار الشام را در مقابله با داعش و النصره قرار می‌دهد.

از سویی،این گروه شورشی دارای هزاران مبارز، نفوذ سیاسی و روابط نزدیک با قدرت‌های کلیدی منطقه‌ای طی چند ماه اخیر به عنوان یکی از قدرتمندترین نیروهای اپوزیسیون در سوریه ایجاد شده است. این گروه متعهد شده تا با داعش مبارزه کند و خواستار همکاری با غرب است.روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی به معرفی گروه جدیدی در بین مخالفان سوری پرداخته است که با توجه به ساختار و نحوه فعالیتش بیم آن می‌رود به یکی از متحدان آمریکا و اروپا در سوریه تبدیل شود.

در این گزارش آمده است: اما با وجود درگیری‌های طولانی مدت آمریکا برای یافتن اپوزیسیون قابل اعتمادی در سوریه جهت مقابله با بشار اسد، رئیس جمهوری این کشور و مبارزه با داعش، دولت باراک اوباما هیچ تمایلی به همکاری با احرار الشام یا همان مردان آزاد سوریه نشان نداده است.مشکل آمریکا این است که احرار شام ریشه در "ستیزه جویی” دارد؛ نگرانی که در مسیر تلاش‌های سابق آمریکا در سوریه نیز وجود داشت.

در مقابل واقعیت در سوریه، جایی که دولت داعش و مجموعه‌ای از گروه‌های شورشی درگیر یک جنگ پیچیده داخلی هستند، برخی تحلیلگران و مقامات سابق آمریکایی می‌گویند، روشن است که برای مبارزه موثر با گروه داعش و تاثیرگذاری برآینده این کشور دست کم نیاز است تا بسیار هوشیارانه با گروه‌هایی چون احرار شام همکاری کرد.رابرت فورد، سفیر سابق آمریکا در سوریه و یکی از اعضای موسسه خاورمیانه در این باره می‌گوید،آنها در وضع خاکستری قرار دارند اما در جنگ داخلی اگر شما تمایلی برای مذاکره با گروه‌های خاکستری نداشته باشید افراد و گروه‌های با ارزش کمی برای مذاکره باقی می‌مانند.

فورد ادامه می‌دهد: من از ارائه کمک‌های مالی یا تسلیحاتی به احرار حمایت نمی‌کنم اما قدرت دادن به آن‌ها در جبهه‌های مرکزی و شمالی به آنها نقش مهمی در هرگونه مذاکرات صلحی می‌دهد؛ بنابراین ما باید کانالی برای مذاکره با آنها بیابیم.احرار شام با گروه‌های مرتبط با القاعده همکاری می‌کند در حالی که رهبران این گروه می‌گویند به دنبال ایجاد "دولت نمایندگان” هستند. آنها از استفاده از واژه دموکراسی خودداری می‌کنند و می‌گویند اسلام باید راهنمای هر دولتی باشد که شکل می‌گیرد.

سوالات و مسائل مشابهی درباره چگونگی همکاری با نیروهای اسلامگرا در مورد منافع مشترک از زمان بهار عربی و حتی در مذاکرات هسته‌ای با ایران ذهن سیاستگذاران آمریکایی را درگیر کرده است. اکنون تاریخ مجاهدینی که آمریکا در دهه ۱۹۸۰ در افغانستان از آنها حمایت کرد و بعدتر القاعده را تشکیل دادند در ذهن آمریکایی‌ها از هر زمانی زنده‌تر است.در سوریه، تمرکز آمریکا تاکنون همکاری با گروه‌های به اصطلاح میانه‌رو بوده است که تا به حال تنها توانسته تعداد محدودی متحد برای خود دست و پیدا کند. با وجود اینکه برخی دیپلمات‌های اروپایی با نمایندگان سیاسی احرار شام دیدار می‌کنند، آمریکا هنوز هم نسبت به این گروه بی‌تفاوت است .این گروه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده است که در فعالیت خود تنها بر سوریه متمرکز بوده و از حاکمیت قانون حمایت می‌کند. احرار شام همچنین مدعی شده که ظهور داعش، آمریکا را مجبور کرد تا در قبال متحدانش در منطقه عمل گرایانه‌تر فعالیت کند.

اما شماری از مقامات آمریکایی همکاری این گروه با جبهه النصره را مهمترین مانع در شکل گیری همکاری با آن می‌دانند. گروه احرار شام شاخه‌ای از اسلامگرایان سنی است که در اوایل اعتراضات گسترده سوریه در سال ۲۰۱۱ در شمال غرب این کشور شکل گرفت. اعضای این گروه افرادی هستند که از جنبش‌های اعتراضی ناامید شده یا مبارزانی هستند که از زندان آزاد شده‌اند. شماری افغانستانی و عراقی نیز در این گروه فعالیت دارند.حسن عبود، اولین رهبر این گروه در سال ۲۰۱۳ طی مصاحبه‌ای با شبکه خبری الجزیره گفته بود: دموکراسی آن است که مردم براساس قضاوت خود بر یکدیگر حکومت کنند. ما یک سیستم خدایی داریم که از سوی خدا برای بندگانش ایجاد شده و خدا ما را مسئول ایجاد آن روی زمین و بالا بردن کلام‌ الله کرده است.

وی افزود: به عنوان یک مسلمان ایجاد این سیستم حق ماست.سال گذشته انفجاری درمحل نشست رهبران احرار باعث مرگ عبود و دهها تن از اعضای این گروه شد.این گروه از آن زمان با داشتن نیروهایی در سراسر کشور و دفاتری برای کمک رسانی و امور سیاسی و کنترل عبور و مرور در مرز با ترکیه به یکی از بزرگترین گروه‌های شورشی در سوریه تبدیل شده است.بسیاری از تحلیلگران و اعضای این گروه معتقدند احرار شام با وجود همکاری با جبهه النصره تفاوت‌های بنیادین بسیاری با آن دارد. سخنگوی این گروه در این باره می‌گوید، احرار شام یک جنبش کاملا مستقل است؛ یک جنبش سوری است و هیچ ارتباطی نه از نظر ساختاری و نه ایدئولوژیک با هیچ گروه بین‌المللی دیگری ندارد.با این حال دولت سوریه مانند سایر گروه‌های مخالف، اعضای احرار شام را نیز تروریست می‌داند که قصد نابودی کشور را دارند.

امروز وقت هنرنمایی روسیه است

این روزها و پس از توافق هسته‌ای ایران ظاهرا صفحه جدیدی در رابطه با بحران سوریه در حال ورق خوردن است؛ صفحه‌ای که روسیه با تلاش‌های گسترده‌ خود سعی دارد آن را به کارنامه‌ای سفید برای سیاست خارجی‌اش تبدیل کند تا افتخار حل بزرگترین بحران خاورمیانه به نام کرملین ثبت شود.بحران سوریه وارد پنجمین سال خود شده و به نظر می‌رسد آمریکا از روند سیاسی حل بحران کنار کشیده و کار را به همتای روس خود سپرده است و در مقابل دیپلماسی روسیه به شدت فعال شده است. گویی دو طرف میان خود تقسیم کار کرده‌اند؛ آمریکا که سیاست‌هایش در قبال دمشق شکست خورده بر حملات هوایی علیه رهبران داعش متمرکز شده و عرصه سیاسی را برای مسکو خالی کرده که به نظر می‌رسد بازیگر ماهرتری در این میدان است .

تلاش‌های دیپلماتیک و رفت‌وآمدهای سیاسی این روزها در روسیه به حد اعلای خود رسیده است. مذاکرات فشرده‌ای در دو هفته گذشته میان روسیه و طرف‌های مرتبط با بحران سوریه آغاز شده که همگی تلاش‌ دارند تا بحران سوریه را به شکلی مسالمت‌آمیز و تا حد امکان به دور از تقسیم و یا تجزیه سوریه حل و فصل کنند. در این میان کشورهای عربی که خصومت کمتری با دولت سوریه دارند، در محور مذاکرات کرملین قرار گرفته‌اند. رئیس‌جمهور مصر، ولیعهد امارات و پادشاه اردن که نسبت به دیگر کشورهای عرب دشمنی کمتری با نظام بشار اسد از خود نشان داده‌اند، به روسیه رفتند تا در کنار شرکت در نمایشگاه هوایی روسیه، رایزنی‌های موثری درباره چگونگی حل بحران سوریه داشته باشند.

این تلاش‌ها در حالی شدت گرفته که مواضع دیگر کشورهای عربی علیه بشار اسد نیز تا حدود زیادی معتدل‌تر شده و دیگر سخن گفتن از پیش‌شرط برکناری وی و یا محاکمه در دادگاه‌های بین‌المللی همانند گذشته از سوی این کشورها مطرح نمی‌شود .البته به نظر می‌رسد در طرف مقابل دمشق نیز بر ماندن بشار اسد در قدرت تا هفت سال دیگر تاکید ندارد و روسیه تلاش می‌کند هم اسد و هم دشمنان قسم خورده وی به ویژه عربستان را قانع کند تا یک راه‌حل میانه را بپذیرند که بر اساس آن دولتی انتقالی از مخالفان و نظام کنونی سوریه شکل بگیرد و این دولت راه را برای گذار سیاسی سوریه از شرایط کنونی هموار کند .

این طرح روسیه از جانب دو طرف و حتی بیشتر گروه‌های مخالف و شبه نظامیان سوری پذیرفته شده اما یک نقطه اختلافی بزرگ، حل نشده باقی مانده و تلاش مسکو اکنون بر این موضوع متمرکز شده است. این نقطه اختلافی در واقع همان نقش بشار اسد در زمان دولت انتقالی است؛ دولت دمشق تاکید دارد که سرنوشت اسد باید بعد از تشکیل دولت انتقالی و توسط مردم تعیین شود و تا امکان نظرسنجی از تمام ملت سوریه فراهم نباشد وی در قدرت خواهد ماند اما طرف مقابل این را نمی‌پذیرد و اصرار دارد اسد در دولت انتقالی هیچ نقشی نداشته باشد و تنها همانند یک شهروند عادی در سوریه بماند یا کشور را ترک کند.

هنر روسیه اکنون این است که بتواند راه حلی میانه بیابد که هم دولت سوریه آن را بپذیرد و هم آمریکا و همپیمانان عربش با آن مخالفت نکنند و از سوی دیگر مخالفان مسلح سوری را که جز به برکناری اسد راضی نمی‌شوند قانع کند تا سلاح‌هایشان را زمین بگذارند.در همین راستا بود که چندی پیش وزیر خارجه عربستان به روسیه سفر کرده بود تا دیدگاه‌های کشورش را که نوک پیکان دشمنی با سوریه محسوب می‌شود، با مسئولان کرملین در میان بگذارد و دو طرف به راه‌حلی میانه دست یابند. همچنین گروهی از مخالفان سوریه نیز قرار است به زودی نشستی جامع در مسکو داشته باشند تا به یک جمع‌بندی جامع و کلی برای گذار از شرایط کنونی دست یابند.

گرچه این اولین حضور مخالفان سوری در مسکو نیست اما با توجه به تحولات پیش‌آمده انتظار می‌رود برخلاف مذاکرات قبلی نتایج مثبتی از آن به دست آید.تلاش برای حل مسالمت‌آمیز بحران سوریه با رهبری روسیه همراهی آمریکا را نیز با خود دارد و مسئولان واشنگتن تاکنون بارها تاکید کرده‌اند که از هرگونه تلاش و طرح روسیه برای حل بحران سوریه حمایت می‌کنند. این موضع مقامات آمریکایی بعد از چهار سال خصومت مطلق از سوی مسئولان کاخ سفید اتخاذ شده و دلیل آن را می‌توان در عدم نتیجه‌بخش بودن طرح‌های نظامی پنتاگون، گسترش تروریسم و ظاهر شدن پدیده‌ای به نام داعش جست‌وجو کرد که نه‌تنها سوریه بلکه منطقه و جهان را با معضلات جدی مواجه کرده است .

کارشناسان مسائل خاورمیانه می‌گویند در کنار عدم موفقیت برنامه‌های نظامی آمریکا، توافق هسته‌ای ایران عاملی بسیار اساسی در روی آوردن دشمنان سوریه به حل سیاسی بحران بوده است و جامعه جهانی اکنون به شرایط پیش آمده امید بسیاری بسته است.با توجه به این شرایط سال ۲۰۱۵ را اگر نتوانیم سال پایان درگیری‌ها در سوریه بنامیم، دست‌کم می‌توانیم آن را نقطه عطفی در حل این بحران بزرگ خاورمیانه به حساب آوریم که تاکنون بیش از ۲۴۰ هزار کشته بر جای گذاشته است. ادامه دارد...

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=146102

ش.د9402467