پيامدهاي «بحران سوخو» براي ترکيه (بخش اول)

(روزنامه اطلاعات – 1394/09/25 – شماره 26327 – صفحه 12)

تحلیلگران براین باورند که مسکو پس از هدف قرار گرفته شدن جنگنده‌اش در مرزهای سوریه توسط ترکیه،هرگونه همکاری با آنکارا را قطع خواهد کرد و تمامی پروژه‌های گازی را به حالت تعلیق درخواهد آورد، چرا که اقدام ترکیه قابل‌ بخشش نیست و ترکیه در بدترین زمان یعنی در اوج تنش در خاورمیانه دست به این اقدام زد.

نشریه روسی «چشم‌انداز شرق جدید» در یادداشتی به قلم «ویکتور تیپوف» تحلیلگر برجسته روس نوشت،آنکارا بجای اینکه در خصوص سرنگونی جنگنده روسیه معذرت‌خواهی و اظهار تأسف کند، روسیه را تجاوزگر و متخاصم خواند که قطعاً این اقدام تحریک‌آمیز و بسیار خطرناک عواقب جبران‌ناپذیری برای ترکیه به همراه خواهد داشت، چراکه «سوخو 24» وارد حریم هوایی ترکیه نشده و مأموریت آن بمباران کاروان‌های حامل نفت داعش در خاک سوریه بود که مقصد نهایی آن‌ها ترکیه بود، اما جنگنده «اف-16» ترکیه در اقدامی عجیب آن را در خاک سوریه منهدم کرد و این اقدام به گفته ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه به معنای اعلان جنگ علیه روسیه است. پوتین اقدام ترکیه را خنجر از پشت تعبیر کرد.

نویسنده روس افزود،سرنگونی جنگنده روسیه از سوی دولت ترکیه حماقت بزرگی است و به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند اشتباهی باشد. چنین اقدامی ناشی از طبیعت و ماهیت دولت فعلی ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان است که خود را سلطان قلمداد کرده و سعی دارد امپراتوری عثمانی را در خاورمیانه احیاء کند و همچنان از گروه‌های تروریستی داعش و جبهه النصره و غیره در کنار قطر و عربستان به سرکردگی آمریکا حمایت می‌کند. ازنقطه‌نظر تاریخی، ترکیه همیشه به تجاوز و اخذ تصمیمات نسنجیده گرایش دارد؛ فقط کافی است نسل‌کشی ارامنه را به خاطر بیاوریم که در آن روزها ترکیه میلیون‌ها ارمنی را بدون هیچ گناهی قلع‌وقمع کرد.

در سال 1941 ترکیه در انتظار چنین اقدامی (نسل‌کشی روس‌ها) به کمک هیتلر برای روس‌ها بود که روسیه در نبرد استالینگراد موفق شد بر هیتلر پیروز شود. از آن زمان به بعد ترکیه به عضویت ناتو درآمد و سیاست ضد روسیه را در پیش گرفت. در سال 1974 ارتش ترکیه به قبرس نیز حمله کرد که منجر به تقسیم این دولت به دو بخش شد.تیپوف خاطرنشان کرد،آنکارا اخیراً نیز با حمایت از اوکراین در مسئله کریمه دشمنی خود را به روسیه نشان داد. این در حالی است که دولت روسیه به تاتارهای کریمه که تحت پوشش ترکیه هستند حق‌وحقوق کامل یک شهروند روس را ارائه داده است. اقدام خصمانه دولت ترکیه در طرفداری از شورشیان چچن نیز بماند، زیرا خون هزاران انسان بی‌گناه در دستان دولت ترکیه است.

اکنون روسیه بیش از هرزمانی دیگری می‌فهمد که چرا کشورهای اروپایی مخالف عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا هستند. چراکه دولت اردوغان با فرهنگ اروپا فاصله زیادی دارد. نقض حقوق بشر، نسل‌کشی کردها و بی‌احترامی به دیگر فرهنگ‌ها از خصوصیات دولتمردان ترکیه است. اردوغان با حمایت از تروریست‌ها جنگ داخلی را در سوریه شعله‌ور کرد و هدفش از این اقدام الحاق سرزمین‌های شمالی سوریه به ترکیه است که ترکمن‌ها در آنجا به‌صورت فشرده ساکن هستند منظور همان ترکمن زبان‌هايی هستند که از امپراتوری عثمانی جدا شدند.

به گفته وی، حتی اگر فرض کنیم جنگنده روسی برای چند ثانیه وارد حریم هوایی ترکیه شد، بازهم این دلیلی برای سرنگونی «سوخو-24» نخواهد بود. زیرا این جنگنده متعلق به روسیه است که روابط گسترده‌ای با ترکیه دارد و مهم‌تر از این، ترکیه تصمیم دارد روابط خود را در سطح همه‌جانبه با روسیه گسترش دهد. جنگنده روسی هیچ‌گونه تهدیدی برای ترکیه نداشت و هدف آن بمباران مواضع تروریست‌ها بود.

نکته جالب اینجاست که چندی بعد از سرنگونی «سوخو-24» دولت اوباما اعلام کرد که ایالات‌متحده هیچ‌گونه ارتباطی با این حمله هوایی ندارد و این بدین معنا است که ترکیه در چارچوب ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا دست به چنین اقدامی نزد، بلکه اقدامی خودسرانه برای دفاع از حریم هوایی بود اما دفاع در مقابل کدام کشور؟! پاسخ روشن است.بنابراین روسیه بر اساس قوانین سازمان ملل متحد حق دفاع از خود را دارد و مسلماً پاسخ روسیه گذشته از اعمال تحریم‌های اقتصادی، توریسم و غیره علیه ترکیه خشن‌تر خواهد بود:

در وهله اول، درصورتی‌که جنگنده‌های ترکیه بر فضای سوریه پرواز کنند روسیه می‌تواند آن‌ها را منهدم کند .در وهله دوم، روسیه حملات خود را در سوریه تشدید خواهد کرد و تمامی راه‌ها و دریچه‌های مواصلاتی نفت داعش به ترکیه را منهدم خواهد کرد .در وهله سوم، روسیه بیشترین کمک را به کردهای سوریه ارائه خواهد کرد.در وهله چهارم، مسکو هرگونه همکاری با آنکارا را قطع خواهد کرد و تمامی پروژه‌های گازی را به حالت تعلیق درخواهد آورد. چراکه اقدام ترکیه قابل‌بخشش نیست و ترکیه در بدترین زمان یعنی در اوج تنش در خاورمیانه دست به این اقدام زد و فضا را متشنج‌تر از قبل کرد. بنابراین ترکیه باید پاسخ اقدام تحریک‌آمیز و خطرناک خود را دریافت کند و روسیه کشوری نیست که به‌راحتی از این موضوع بگذرد.

از طرفی،ساقط‌ کردن جنگنده روسی از سوی ترکیه علاوه بر ایجاد تنش بین مسکو و آنکارا مواضع کشورهای عربی منطقه را نیز در موقعیت پیچیده‌ای قرار داده است. فهمی هویدی تحلیلگر مسائل بین‌المللی در مقاله‌ای در روزنامه السفیر لبنان به تنش ایجاد شده در مناسبات مسکو و آنکارا پس از سقوط هواپیمای جنگنده روس به‌دست نظامیان ترکیه اشاره کرده نوشت،در درگیری‌های ایجاد شده بین مسکو و آنکارا مسائلی وجود دارد که مسکوت مانده است، برخی از آنها مربوط به اوضاع داخلی روسیه و برخی دیگر مربوط به محاسبات مواضع مصر است.

همه مشغول پیامدهای اتفاقات اخیر هستند. برای اولین بار از بیش از 50 سال گذشته است که ترکیه یک هواپیمای سوخوی روسیه را ساقط کرد، این موضوع به خبری تبدیل شد که سایر اخبار را تحت‌الشعاع خود قرار داد.در این ماجرا اکثر بازیگران به تماشاچی تبدیل شدند، از جمله آنها ائتلاف ناتو و اتحادیه اروپا و آمریکا است. به این ترتیب در عرصه تحولات تنها ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه باقی ماند که از این اقدام خشمگین و عصبانی است، همه می‌دانند که وی مشغول بررسی واکنش‌هایی برای دفاع از هیبت و اعتبار خود است. دست‌کم او نیز در این زمینه با او همراه هستند. در طرف مقابل نیز رجب طیب اردوغان قرار دارد که سعی دارد آثار تصمیمات خود را به‌ویژه در ابعاد اقتصادی مهار کند. وی تنها در ادبیات و ابعاد سیاسی از سوی آمریکا حمایت می‌شود و همچنین روی پشتیبانی متحدان سعودی و قطری خود نیز حساب کرده است .

شوک موجود در روسیه به ذهن هیچ‌کس خطور نمی‌کرد. پوتین وعده داده است که واکنش سختی نسبت به این اقدامات نشان خواهد داد؛ واکنشی که از تحریم‌های اقتصادی آغاز شده است. در طرف مقابل ولادیمیر ژرونوفسکی رئیس حزب لیبرال روسیه ــ به‌عنوان یکی از افراطیون این کشور ــ خواستار حمله با بمب اتمی به استانبول شده است. معاون وی که رئیس کمیسیون بهداشت و پارلمان روسیه است نیز خواستار تحریم مؤسسات اقتصادی و رسانه‌های ترکیه در روسیه شده است. با وجود اینکه پیامدهای این اتفاق هنوز خود را نشان نداده، اما این موضوع قطعی است که سقوط جنگنده روس نه‌تنها نقطه تحولی در مناسبات دوجانبه به شمار می‌رود، بلکه نقطه تحولی در عرصه داخلی روسیه و خاورمیانه نیز هست. این موضوعی است که در شرایط کنونی مسکوت مانده و نیاز به تشریح و بررسی دارد.

هویدی در ادامه حضور نظامی روسیه در سوریه را باعث ناراحتی مسلمانان منطقه قفقاز و آسیای میانه دانست و افزود که روزنامه فرامنطقه‌ای الحیات چاپ لندن چندی پیش در یک مقاله نوشت که عناصر مبارز دولت‌های آسیای میانه که به گروه داعش ملحق شده‌اند،‌ بالغ بر 4000 نفر هستند. مهم‌ترین این افراد گل‌مراد حلیموف فرمانده نیروهای ویژه در پلیس تاجیکستان است که از اولین عناصری بود که به گروه تروریستی داعش پیوست. از سوی دیگر دولت پوتین حملات تروریستی جریان‌های افراطی به مدارس و هواپیماها و خطوط مترو و پیامدهای آن را فراموش نمی‌کند. این روند ممکن است به بازگشت ناآرامی‌ها به روسیه منتهی شود.

این صرفاً یک تحلیل نیست، چرا که روزنامه‌های روسیه در اوایل ماه گذشته میلادی اعلام کردند که هیئت امنیت فدرال روسیه در جمهوری اینگوش به مخفیگاهی دست پیدا کرده‌اند که بیش از چهار تن مواد منفجره در درون آن‌ها جاسازی شده بود. نماینده امنیتی این منطقه در این رابطه گفت که مخفیگاه‌های مذکور وابسته به عناصری بود که با داعش بیعت کرده‌اند. در این مخفیگاه مواد منفجره آماده استفاده از جمله 70 بشکه پلاستیکی وجود داشت که هرکدام از آنها بین 50 تا 100 لیتر بود. در عین حال اعلام شد که در منطقه اینگوش آزمایشگاهی برای ساخت بمب کشف شده است. رسانه‌های روسیه همچنین اعلام کردند که مؤسسات امنیت فدرالی این کشور در مسکو و استان‌های مختلف مقادیر زیادی از تسلیحات را به دست آورده‌اند که به نظر می‌رسد مربوط به حامیان گروه‌های تروریست مبارز اوکراینی با نام ازوف باشد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ادامه به تحلیل مواضع مصر میان کشمکش‌های کنونی پرداخته و می‌نویسد، مواضع مصر در اوضاع کنونی نیازمند بررسی ویژه است، چرا که چندین عامل در آن مؤثر است:

1- قاهره با براندازی بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه مخالف است و به‌دنبال راه حل سیاسی بحران سوریه است که دولت اسد را بخشی از راه‌ حل بداند.

2- حضور مصر کنار محور مبارزه با تروریسم که گروه‌های افراطی بخشی از آن هستند، به یک نماد برای این کشور تبدیل شده است .

3- تلاش برای تقویت پل‌های ارتباط و تفاهم با مسکو و همکاری روسیه با قاهره در زمینه استفاده مسالمت‌آمیز از انرژی هسته‌ای.

4- تسویه‌حساب با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه که میزبان جریان اخوانی بوده و فضای خود را برای تهیه و انتشار فیلم‌های تلویزیونی مخالف با دولت مصر باز کرده است.

کسانی که سیاست‌های کلی عملکرد رسانه‌های مصری را دنبال می‌کنند، می‌بینند که این عوامل بر موضع این کشور در کشمکش ایجاد شده بین مسکو و آنکارا تأثیرگذار بوده است. مشخص است که دشمنی با رئیس‌جمهوری ترکیه نقش اساسی در این عملکرد ایفا می‌کند. این رویکرد مصر را در موضعی دقیق و حساس قرار می‌دهد. از سوی دیگر دیدگاه‌های عربستان سعودی و ترکیه در قبال بحران سوریه با یکدیگر تطابق دارد، چرا که عربستان همچنان اصرار دارد که بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه باید کنار برود.

از دیدگاه ریاض این موضوع باعث خارج کردن ایران از عرصه تحولات منطقه می‌شود و این یک هدف استراتژیک است که عربستان سعودی بر آن اصرار دارد. ریاض پشتیبانی ایران از انصارالله را تهدیدی مستقیم برای خود به شمار آورده است. این تطابق در مواضع سیاسی بین عربستان و ترکیه گسترش پیدا کرده و به سطح همکاری‌های گسترده‌ای رسیده که در نشست بین سلمان شاه عربستان و اردوغان در حاشیه برگزاری اجلاس سران 20 در آنتالیای ترکیه حاصل شد.

بر کسی پوشیده نیست که تناقض در مواضع قاهره و ریاض نسبت به دولت سوریه وجود دارد، این تناقض همچنان بر مناسبات دوجانبه سایه‌ افکنده است.‌ علاوه بر این نگرانی و تعلل قاهره از مشارکت در عملیات توفان قاطع نیز از دیگر عوامل سردی مناسبات بود. این موارد را باید به تغییراتی اضافه کرد که در پی مرگ ملک عبدالله‌بن عبدالعزیز پادشاه سابق عربستان و روی کار آمدن ملک سلمان در روابط دو کشور ایجاد شد. تغییری که باعث اختلاف آشکار بین آنها در مواضعشان در قبال اخوان المسلمین شد.

اینها همگی عواملی هستند که بر استحکام مناسبات بین قاهره و ریاض تأثیر منفی گذاشته‌اند، به‌گونه‌ای که این روابط دیگر مانند گذشته قوی نیست.این عوامل فضای مناسبات بین عربستان و مصر را غبارآلود کرده و جانبداری طرف مصری از مواضع روسیه در کشمکش با ترکیه را سبب شده است تا به عامل دیگری تبدیل شود که فضای مناسبات بین دو کشور را به هم می‌زند. به این ترتیب ما می‌توانیم بگوییم که نزدیک‌ شدن عربستان و ترکیه به‌صورت خودکار باعث افزایش شکاف بین قاهره و ریاض خواهد شد.

این فرضیه اگر درست باشد، دو نتیجه نگران‌کننده به‌دنبال خواهد داشت؛ اول اینکه بر حمایت مالی عربستان سعودی از مصر تأثیرگذار خواهد بود. این موضوع می‌تواند به اهرم فشاری بر دولت مصر تبدیل شود. نتیجه دوم اینکه رکودی که در مناسبات بین مصر و عربستان به وجود آمده می‌تواند تأثیرات خود را در مواضع امارات نسبت به مصر بگذارد. درست است که حمایت امارات از قاهره همچنان قوی است، اما این حمایت ناگزیر تحت تأثیر کاهش قیمت نفت قرار گرفت.

علاوه بر اینکه موازنه‌های سنتی موجود در منطقه همواره نیازمند سطحی ‌از توافق و هماهنگی‌ها بین امارات و عربستان بوده تا حمایت امارات از مصر را به‌دنبال داشته باشد، چرا که امارات بنا به دلایل مشخص به‌تنهایی قادر به تحمل این مسئولیت نیست.این تحلیل ما را به این نتیجه می‌رساند که مصر در سایه اختلافات خود با عربستان در مورد دولت سوریه و حضور کنار روسیه و مخالفت با مواضع ترکیه اوضاع پیچیده‌ای را خواهد داشت که در منافع اقتصادی آن تأثیر منفی می‌گذارد.

مقدمه چینی برای معذرت‌خواهی

اردوغان فراموش کرده که کشورهای اروپایی، وی و نیاکان عثمانی اش را به خاطر بازگشایی مرزهای ترکیه برای ورود هزاران پناهجوی سوری به اروپا و اشغال خاک این قاره در گذشته نمی‌بخشند و مهمتر اینکه ناتو برای پشتیبانی از اوکراین اروپایی وارد جنگ با روسیه نشده پس چگونه انتظار داشت تنها به دلیل آنچه نقض حریم هوایی ترکیه از سوی یک جنگنده سوخو به مدت ۱۷ثانیه خوانده شده، این بار به جنگ هسته ای بر علیه مسکو روی بیاورد؟به گزارش شفقنا،عبدالباری عطوان، روزنامه نگار و تحلیلگر برجسته فلسطینی در مقاله ای که تحت عنوان اردوغان که ناتو از وی دست کشیده و آمریکا نیز ناامیدش کرده، اظهار پشیمانی کرده، از جنگ‌طلبی خود دست کشیده و برای معذرت خواهی از پوتین که تحریم های اقتصادی را آغاز نموده، مقدمه‌چینی می‌کند، این تغییر چه دلایلي دارد؟ روی پایگاه اینترنتی روزنامه فرا منطقه ای رای الیوم قرار گرفته، نوشته است:

«گرد و غبار حادثه سرنگونی بمب افکن سوخوی روسیه از سوی ترکیه در حال فروکش کردن است و واقعیت ها و پیامدهای این اقدام یکی پس از دیگری در حال نمایان شدن هستند آن هم در بحبوحه فضای پرتنش رو به افزایش و خشم زیاد روسیه که همچنان رو به گسترش بوده و در اقدامات تلافی جویانه خود را نشان می دهد.

در همین راستا نیز، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه فرمانی را امضا کرد که بر اساس آن، استفاده از روادید میان این کشور و ترکیه از سر گرفته می شود، پروازهای گردشگری میان دو کشور متوقف می گردد و استخدام نیروی کار از ترکیه نیز ممنوع می شود، اقداماتی که بدون شک تنها سرآغاز بوده و همچنان احتمال دارد که جایگزین عملیات نظامی تلافی جویانه نباشد.در سوی مقابل، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه پس از آنکه خود را در رویارویی با روسیه تنها دید، این مسئله را درک کرد که با سرنگونی جنگنده این کشور دست به ماجراجویی یا قمار خطرناکی زده است، چرا که تمامی همپیمانان آنکارا به ویژه سازمان پیمان آتلانتیک شمالی و در راس آن آمریکا، سکوت اختیار کرده و تنها به کمترین همبستگی لفظی بسنده کردند.

در واقع پیامی که سازمان ناتو برای اردوغان فرستاده و در افتتاحیه مجله اکونومیست، ارگان غیر رسمی تصمیم گیرندگان نظام سرمایه داری جهان غرب بیان شد، این است که حجم اقدامات تحریک آمیز روسیه هر چه قدر که باشد باز می شد از سرنگونی جنگنده این کشور جلوگیری کرد و شایسته تر آن بود که رئیس جمهوری ترکیه خویشتنداری می کرد چرا که اقدامات احساساتی شبیه سرنگونی جنگنده روسی، مانعی در برابر کمپین مبارزه با داعش به شمار می آید و در صورتی که آنکارا می خواست نظام حاکم در سوریه را سرنگون سازد، باید با این کمپین همپیمان می شد نه اینکه با آن مباره کند.

هر کسی که اظهارات این روزهای اردوغان و مسئولان اطراف وی را دنبال کند، به این برداشت روشن و بدون ابهام می رسد که رئیس جمهوری ترکیه پیام مذکور را به خوبی درک کرده و در نتیجه، در تلاش برای عقب نشینی بوده و به دنبال پلکانی است تا از درختی که پس از سرنگونی جنگنده روسی، خود را در بالای آن یافته پایین بیاید!

در همین راستا نیز، اردوغان ضمن اظهار تاسف نسبت به سرنگونی جنگنده روسی، ابراز امیدواری کرد که این حادثه تکرار نشود و روابط میان ترکیه و روسیه به حالت عادی برگردد . در همین حال، نعمان کورتولموش، معاون نخست‌وزیر ترکیه نیز تمامی نشانه های پشیمانی این کشور را فاش ساخت جایی که اظهار داشت، سرنگونی جنگنده روسی یک اقدام عمدی نبوده و ما نمی دانستیم که این جنگنده متعلق به روسیه است.

در واقع مقایسه این اظهارات دارای ماهیت آشتی جویانه و به دور از احساسات و تهدید با اظهارات دولتمردان ترکیه در روزهای نخست بحران کنونی که نسبت به نقض حریم هوایی این کشور تهدید می‌کردند و همچنین هشدار اردوغان به پوتین که «با آتش بازی نکند»، نشان دهنده یک کودتا در موضع‌گیری ترکیه بوده و اینکه این کشور به شدت تمایل دارد از موضع پیشین خود عقب‌نشینی کند، به خرد و تعقل روی بیاورد و تمامی تلاش خود را به کار گیرد تا این بحران پایان یابد.

با این حال، مسئله یا بحران کنونی یک جاده یک طرفه نبوده و طرف دیگری نیز دارد که همان روسیه است. کشوری که اقدام احساساتی ترکیه زخم عمیقی در غرور آن وارد کرده و در نتیجه این اقدام، مورد اهانت قرار گرفته و چهره سیاسی و نظامی آن در چشمان شهروندان خود و جهانیان خدشه دار شده است. بنابراین راه حل این بحران نمی تواند به روش اعراب تنها «روبوسی» باشد، چرا که اردوغان این بار با یک رهبر عرب ناتوان و منفور ملت خود طرف نیست بلکه با رئیس جمهوری یک قدرت بزرگ در حال رشد طرف بوده که ناتو را در زمین خود به چالش کشیده، شبه جزیره کریمه را به فدراسیون روسیه بازگردانده، دست خود را روی نیمی از خاک اوکراین و پیش از آن اوستیای جنوبی در گرجستان گذاشته است.

در واقع آنچه اردوغان فراموش کرده این است که وی رهبر کشوری مسلمان و ۷۰میلیون نفری بوده که نیروهای آن پیشتر تا شهر وین، پایتخت اتریش رسیده و کشورهای اروپایی نیز به همین دلیل با پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا مخالفت کرده اند چرا که این کشورها، وی و نیاکانش یعنی سلطان های عثمانی را به خاطر اشغال خاک اروپا در گذشته و بازگشایی دروازه های مرزی ترکیه برای ورود هزاران پناهجوی سوریه به این قاره نمی بخشند.

مهمتر از تمامی این مسائل اینکه ناتو برای پشتیبانی از اوکراین اروپایی که به دلیل تمایل برای پیوستن به این سازمان و دستیابی به عضویت اتحادیه اروپا اکنون هزینه بسیاری سنگینی از امنیت، ثبات و تمامیت ارضی خود می پردازد، وارد جنگ با روسیه نشده پس چگونه اردوغان انتظار دارد تنها به دلیل نقض حریم هوایی ترکیه از سوی یک جنگنده سوخوی به مدت ۱۷ثانیه، ناتو به جنگ هسته ای بر علیه روسیه روی بیاورد؟ما از جمله افرادی هستیم که بیشتر از همه شیفته الگوی سیاسی و اقتصادی ترکیه، تمرکز بر سیاست «تنش صفر» با همسایگان و همچنین در هم آمیختگی شگفت انگیز و منطقی اسلام و دموکراسی در این کشور بودیم و آن را به شدت تحسین می کردیم، با این حال برخی اعراب هستند که متاسفانه خواستار نابودی این الگو و کشاندن اردوغان با چشمانی باز به تله سوریه بودند همان گونه که پیشتر صدام را وارد جنگ علیه ایران و کویت کردند.

در واقع هنگامی که رئیس جمهوری ترکیه به کاخ کرملین زنگ می زند تا با همتای روس خود صحبت کند اما کسی گوشی تلفن را برنمی دارد تا جواب وی را بدهد و یا هنگامی که اردوغان خواستار دیدار با پوتین در حاشیه نشست سران آب و هوا در پاریس می‌شود و فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه را واسطه قرار می‌دهد تا یک قرار ملاقات ترتیب دهد اما پاسخی دریافت نمی‌کند، احساس غم و اندوه می‌کنیم.

باید گفت که اردوغان با سرنگونی جنگنده روسیه، به دشمن خود بشاراسد، رئیس جمهوری سوریه بزرگترین هدیه را داده، سوریه را به مرکز استقرار پیشرفته ترین موشک‌های روسی در جهان تبدیل کرده و تمامی آرزوهای خود (اردوغان) جهت ایجاد مناطق پرواز ممنوع در شهر حلب و شمال آن را بر باد داد. ادامه دارد...

http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2015\12\12-15\20-28-45.htm&storytitle=%81%ED%C7%E3%CF%E5%C7%ED%20%AB%C8%CD%D1%C7%E4%20%D3%E6%CE%E6%BB%20%C8%D1%C7%ED%20%CA%D1%98%ED%E5

ش.د9404843