نقش تعیین‌کننده مستقل‌ها در ترکیب نهایی بهارستان

به همان میزان که نتیجه انتخابات در ایران غیر قابل پیش‌بینی است، تحلیلگرانی هستند که می‌کوشند با کنار هم گذاشتن گذاره‌های «معلوم»، دورنمایی از نتیجه نامعلوم را به دست بیاورند. با این همه در دو ماه گذشته بازیگران و بازیگردانان عرصه انتخابات، از هرگونه حدس و گمان درباره سرانجام انتخابات دور دوم مجلس شورای اسلامی – دست کم در رسانه‌ها– ابا کرده‌اند؛ چه به اعتقاد ناظران، متغیرهای چندگانه‌ای که بر رقابت‌های آتی حاکم است، مانع از این می‌شود که بتوان معادله چند مجهولی فرجام انتخابات مجلس دهم را پیش‌بینی کرد؛ انتخاباتی که برای تعیین تکلیف 68 کرسی خالی پارلمان برگزار می‌شود، اما اهمیتی فراتر از کمیت خود دارد. هر چند شمار صندلی‌های باقی مانده از مرحله نخست، قریب یک چهارم پارلمان آینده را تشکیل خواهد داد اما دو مؤلفه دیگر، جاذبه کارزار پیش‌رو را ورای ارزش 68 مسند بلاتکلیف کرده است.

نخست اینکه مدعیان اصلی صحنه سیاست در دور ابتدایی به برابری نسبی دست یافتند. در جریان انتخاباتی که هفتم اسفندماه سال گذشته برگزار شد، 221 کاندیدا توانستند بیش از یک چهارم آرای حوزه انتخابیه خود را به دست بیاورند. از این تعداد حامیان دولت و اصلاح‌طلبان که در قالب «ائتلاف امید» متحد شده بودند، 86 کرسی را کسب کردند و فعلاً در اکثریت قرار دارند. فهرست شورای ائتلاف اصولگرایان با دستیابی به 64 صندلی در مرتبه دوم، مستقل‌ها با 53 کرسی در مقام سوم و فهرست «صدای ملت» با 12 منتخب در رده چهارم ایستاده‌اند. البته برخی از کارگزاران فهرست‌های یاد شده، تلاش کرده‌اند تعداد منتخبان تحت الحمایه‌شان را بیش از این اعداد نشان دهند، اما اسامی ثبت شده در فهرست‌های حمایتی مرحله اول، ادعاها در این باره را باطل می‌کند.

ابهام دیگری که گمانه زنی درباره نتیجه انتخابات همچنین اکثریت پارلمان را سخت می‌کند، شمار بالای نامزدهای مستقلی است که در مرحله اول جواز حضور در پارلمان را گرفتند. کمیت قابل توجه این کاندیداها در انتخابات جمعه نیز برای نخستین بار نیروهایی را که گرایش سیاسی خاصی ندارند در جایگاه تعیین‌کننده‌ای قرار داده است؛ چرا که تمایل بخشی از نیروهای مستقل به دو سلیقه حاضر در مجلس دهم کافی است تا «اکثریت» پارلمان را در وضعیتی سیال و لرزان قرار دهد. تأثیر‌گذاری مستقل‌ها زمانی بیشتر خواهد شد که در مرحله دوم صندلی‌های باقی مانده میان اردوگاه‌های سیاسی تقریباً مساوی تقسیم شود و در آن شرایط گروهی در مجلس دست بالا را خواهند داشت که بتوانند نامزدهای مستقل بیشتری را به دایره خود اضافه کنند.

چه مستقل‌ها اگر چه در نام و نبودن در فهرست‌های سیاسی با هم مشترک هستند، اما جریانی مستقل نیستند و نمی‌توانند با آرای فردی در تصمیم‌های شورایی مجلس چندان تأثیر‌گذار باشند و بر این اساس طبیعی است که به یکی از گرایش‌های موجود در صحن، متمایل شده یا در ائتلاف با آنها قرار بگیرند. تساوی نسبی رقبا و تعداد مستقل‌ها، دو گزاره‌ای است که انتخابات مرحله دوم مجلس دهم را به رقابت پیچیده‌ای بدل کرده است که علاوه‌بر تعیین سرنوشت 68 صندلی سبز و سمت و سوی نهاد قانونگذاری تا سال 99، می‌تواند نتیجه انتخابات دور اول را متأثر کند.

آمار چه می‌گوید؟

بر اساس فهرست‌های حمایتی اعلام شده در مرحله اول انتخابات مجلس، فهرست ائتلاف اصولگرایان 34 نامزد اختصاصی در دور دوم رقابت‌ها دارد که اگر رأی دهندگان به تمامی کاندیدای این جریان رأی بدهند، تعداد نمایندگان این جریان در پارلمان 98 نفر خواهد بود. بر این پایه حتی در خوشبینانه‌ترین حالت اصولگرایان ائتلافی اکثریت مجلس 290 نفری را در دست نخواهند داشت و با این اوصاف راهی غیر از جذب مستقل‌ها ندارند. اما به هر روی همین عدد نیز برای تأثیر‌گذاری در تصمیم‌گیری‌های مهم در مجلس اعم از انتخاب هیأت رئیسه، استیضاح وزرا، سؤال از رئیس جمهوری و... کافی است.

اصلاح‌طلبان و هواداران دولت اگر چه تا اینجای کار در اکثریت هستند، اما در دور دوم نامزدهای اختصاصی کمتری از رقیب خود دارند.

بر اساس «فهرست امید» در نیمه نخست انتخابات، تنها 29 کاندیدای این فهرست به دور دوم رسیده‌اند و بر فرض رأی‌آوری همه نامزدهایش، 105 نماینده در پارلمان خواهد داشت. بر این اساس بود که شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان برای جبران مافات به رایزنی با مستقل‌هایی که گرایش اصلاح‌طلبی دارند پرداخت و 17 نامزد مستقل مرحله اول را به حضور در فهرست خود در مرحله دوم مجاب کرده و در 5 حوزه نیز نامزد اختصاصی اصلاح‌طلبان را معرفی کرده‌اند.

البته همه این تعداد هم میثاق نامه «ائتلاف امید» را امضا نکرده و فقط برای شکست رقیب مشترک خود از فهرست شورای ائتلاف اصولگرایان هم پیمان شده‌اند. به این معنا که حتی اگر این افراد وارد پارلمان شدند، تعهدی برای حضور در فراکسیون هواداران دولت و اصلاح‌طلبان ندارند و بر این اساس است که رئیس و مجموعه شورای سیاستگذاری اصلاح‌طلبان تأکید دارند این جریان برای پیشبرد برنامه‌هایش حداقل 40 کرسی دیگر می‌خواهد، چرا که تنها در آن صورت نمایندگان معرفی شده از سوی ائتلاف «امید» 126 رأی در مجلس دارند.

شمار مستقل‌های باقی مانده در عرصه رقابت‌ها پیش از پیوستن شماری از آنها به اصلاح‌طلبان و حامیان دولت 59 نفر بود؛ تعدادی قریب به مجموع نامزدهای فهرست«امید» و فهرست شورای ائتلاف اصولگرایان. حتی با کسر 17 نفر از نامزدهای مستقل، باز هم 43 کاندیدای در آوردگاه انتخابات «هل من مبارز» می‌طلبند که گرایش سیاسی ندارند یا با‌وجود داشتن گرایش، در چارچوب فهرست‌های حمایتی قرار نگرفته‌اند. اگر مردم در انتخابات پیش رو تمایلشان به نامزدهای مستقل را حفظ کنند، کاندیداهای بی‌گرایش می‌توانند مناسبات درونی پارلمان را تغییر دهند، چرا که اگر حتی نیمی از این نامزدها انتخاب شوند، آمار مستقل‌های مجلس دهم قریب 73 نفر خواهد بود.

مجموع این اعداد و ارقام است که اصلاح‌طلبان و اصولگرایان را از یک سو و ائتلاف اصولگرایان را از سوی دیگر به تکاپو انداخته است تا رأی دهندگان، دور دوم انتخابات را جدی‌تر از مرحله اول ببینند و کار را به اما و اگرهای نامزدهای مستقل در مجلس نسپارند. زیرا علاوه بر حالت‌های مفروض برشمرده، ممکن است هیچ گروهی اکثریت مجلس را نداشته باشد.

وضعیتی که البته برخی ناظران می‌پسندند، زیرا معتقدند سهم همسنگ جریان‌های سیاسی می‌تواند به شکل‌گیری پارلمانی میانه رو بینجامد. دیدگاهی که منتقدانی جدی دارد؛ منتقدانی که معتقد هستند زاویه دید دو سلیقه حاضر در مجلس آینده، علاوه بر فاصله زیاد، با هم در تناقض است و اگر هیچ کدام از گروه‌ها نتوانند حرف نهایی را بزنند، برنامه‌های هر دو طیف در اصطکاک با هم قرار خواهد گرفت. این وضعیت تنها زمانی متصور نخواهد بود که روز جمعه نامزدهای معرفی شده از سوی یک فهرست بیشترین آرا را جذب کند تا با خیالی آسوده‌تر به پیشبرد برنامه‌هایش بیندیشد.

http://iran-newspaper.com/newspaper/page/6198/3/126798/0

ش.د9500041