مبادله هسته‌ای؛ گامی بلند در اجرای برجام

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1394/10/16 ـ شماره 10496 ـ صفحه 10)

مبادله هسته‌ای تهران- مسکو نخستین گام در بازار هسته‌ای بین‌المللی و یکی از پیچیده‌ترین مفاد توافق هسته‌ای بود که با موفقیت به اجرا درآمد. در فضایی که کنگره آمریکا از هر طرف در حال ضربه زدن به برجام است این مبادله می‌تواند نویدبخش عملیاتی شدن کامل این توافق باشد.

به گزارش ایرنا چند روزبه اجرای برنامه جامع اقدام مشترک و لغو تمامی تحریم‌های قید شده در متن توافق، زمان باقی است. در این روزهای واپسین، جمهوری اسلامی ایران به یکی از مهمترین تعهدهای خود در متن برجام عمل کرد. در این راستا، 197 تُن کیک زرد از روسیه و قزاقستان وارد ایران شد و در مقابل تهران 11 تُن اورانیوم غنی شده خود را به مسکو تحویل داد. مبادله اخیر، بزرگترین مبادله هسته‌ای بود که مورد استقبال سران قدرت‌های بزرگ قرار گرفت.

مبادله هسته‌ای اشاره شده پس از آن صورت گرفت که تیم‌های دیپلماسی کشورمان و 1+5 در بندهای 56 و 57 متن برجام بر انجام آن توافق کردند. در بند 56 از بخش «ذخایر اورانیوم غنی شده» آمده است: ایران به مدت 15 سال ذخیره اورانیوم غنی شده خود را تا حد کمتر از 300 کیلوگرم گاز UF6 (یا معادل آن در ترکیب‌های شیمیایی دیگر) با غنای تا 3.67 درصد حفظ خواهد نمود.

همچنین بند بعدی (57) برجام به نحوه انتقال و مبادله اورانیوم پرداخته و تصرح کرده است که «تمام اورانیوم غنی شده مازاد بر 300 کیلوگرم گاز UF6 (یا معادل آن در ترکیب‌های شیمیایی دیگر) با غنای تا 3.67 درصد یا به سطح غنای طبیعی رقیق خواهد شد و یا اینکه در عوض تحویل اورانیوم با غنای طبیعی به ایران، در بازارهای بین‌المللی به خریدار فروخته خواهد شد. ایران برای خریداری و انتقال اورانیوم غنی شده مازاد بر 300 کیلوگرم گاز UF6 در مقابل برگشت اورانیوم با غنای طبیعی به ایران، یک قرار داد تجاری با نهادی خارج از ایران منعقد خواهد نمود. کشورهای 1+5 تا جاییکه عملی است، انعقاد و اجرای این قرارداد را تسهیل خواهند نمود. ایران ممکن است هر زمان که بانک سوخت آژانس در قزاقستان عملیاتی شد، فروش اورانیوم غنی شده مازاد خود را در آنجا انتخاب نماید.»

هرچند اجرای این بند از توافقنامه پیش زمینه‌ای بر مرحله عملیاتی شدن برجام است اما خود دستاوردی بزرگ برای جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود. با انجام این مبادله، کشورمان برای نخستین بار به جمع کشورهای صادرکننده مواد غنی شده پیوست. سابق بر این، فعالیت‌های هسته‌ای در ایران بر 2 محور غنی سازی و انباشت آن در داخل استوار بود. امروز دریچه‌ای تازه به سوی بازارهای بین‌المللی گشوده شده است؛ دریچه‌ای که می‌تواند به فرایند غنی سازی ایران سویه‌ای تجاری و صنعتی دهد.

بنابراین، با پیوستن ایران به جمع معدود کشورهای صادرکننده اورانیوم غنی شده، دیگر مانعی بر سر راه معامله‌هایی از این دست ایجاد نخواهد شد. آخرین مرحله‌های واردات کیک زرد به ایران به پیش از تشکیل انقلاب اسلامی برمی گردد. از دوره پهلوی دوم که کیک زرد از آفریقای جنوبی به ایران وارد می‌شد تاکنون، این نخستین محموله از این جنس است که با بهره مندی از مرغوبیتی بالا روانه ایران شده است. با واردات این حجم از کیک زرد، پیشبرد برنامه غنی سازی ایران تا سال‌های طولانی پیش رو تضمین خواهد شد.

آخرین تلاش‌های ایران و 1+5 در زمینه اجرای برجام اما در فضایی صورت می‌گیرد که مدتی است کنگره ایالات متحده سنگ اندازی‌های متعددی را در مسیر برجام آغاز کرده است. نفوذ بیش از حد لابی‌های صهیونیستی در ساختار و نهادهای تصمیم ساز و تصمیم گیر آمریکا بیش از هر عامل دیگری بر اقدام‌های ضد ایرانی افزوده است. در این زمینه، چند روز پیش شبکه خبری «راشاتودی» گزارش داد که «آژانس امنیت ملی آمریکا» (NSA)صحبت‌های مقام‌های اسراییلی با نمایندگان گنگره را بر سر رد توافق هسته‌ای ایران شنود کرده است. همچنین در این گزارش آمده است که «نتانیاهو و مشاورانش از مذاکره بین ایران و آمریکا نگران بوده و هماهنگی‌هایی را با گروه‌های یهودی- آمریکایی برای ضدیت با توافق (هسته‌ای ایران) بعمل آورده و تلاش کردند تا بر آن دسته از نمایندگان کنگره آمریکا که هنوز موضعی در قبال این توافق اتخاذ نکرده بودند، نفوذ کنند.»

از طرفی نیز ناکامی اکثریت جمهوریخواه کنگره در رد برجام باعث شده است تا امروز در مرحله اجرای برجام قوانینی وضع کنند که برخی از آنها به طور مستقیم و غیرمستقیم بر برجام اثرگذارد. بنابراین، در روزهای گذشته نهادهای آمریکایی به ویژه کنگره دست کم سه اقدام علیه ایران انجام دادند که منجر به افزایش نگرانی‌ها در مرحله اجرای برجام شده است.

اقدام نخست کنگره به ایجاد محدودیت صدور روادید برای اتباع کشورهایی چون ایران، عراق، سوریه و سودان مربوط می‌شد. در صورت اجرای این قانون، بدون شک سفرهای تجاری و توریستی به ایران با مشکل مواجه خواهد شد؛ موضوعی که بی‌ارتباط با برجام و مرحله لغو تحریم‌ها نیست. بنابراین، کاخ سفید با اختیارات خود در فضای پسابرجام باید مصوبه کنگره را طوری عملیاتی کند که ضربه‌ای به توافق هسته‌ای ایران و 1+5 وارد نیاید. البته گوشه‌هایی از اعمال اختیارات دولت آمریکا را می‌توان در نامه چند روز پیش «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا به «محمدجواد ظریف» همتای ایرانی‌اش مشاهده کرد؛ نامه‌ای که در آن به اختیارات و راهکارهای دولت آمریکا از جمله اعطای ویزای 10 ساله اشاره شده بود.

اما اقدام دوم کنگره به درج مصوبه در قانون بودجه ایالات متحده برمی گردد که دولت این کشور را مکلف می‌کند تا به هر یک از گروگان‌های سفارت پیشین این کشور در تهران غرامتی چهار میلیون و 400 هزار دلاری بپردازد. به رغم باور برخی، این موضوع ارتباطی به برجام نمی‌یابد و در راستای دعواهای حقوقی و غیرهسته‌ای گذشته است. افزون بر آن، این مبلغ از محل جریمه بانک «بی. ان. پی پاریباس» پاریس پرداخت می‌شود که به دلیل نقض تحریم‌ها علیه ایران، سودان و کوبا بر این بانک تحمیل شده بود.

اقدام سوم کنگره نیز به بیانیه‌ای اشاره دارد که در آن 226 نماینده از دیوان عالی ایالات متحده درخواست کردند تا از اموال بانک مرکزی ایران به بازماندگان انفجارهای1983 در لبنان و 1996 در عربستان غرامت دهد؛ موضوعی که نه به صورت مصوبه درآمده و نه جمهوری اسلامی ایران این اتهام‌های بی‌اساس را پذیرفته است. بنابراین، اقدام‌هایی از این دست نمی‌تواند در راستای اجرای برجام صورت گرفته باشد.

در مجموع، ماهیت اقدام‌های ضد ایرانی کنگره آمریکا بر کمتر کسی پوشیده است. ارتباط دادن هر نوع اقدام کنگره به توافق هسته‌ای دیدگاهی تقلیل گرایانه است چرا که رفتارهای خصومت آمیز این نهاد با ایران در طول عمر جمهوری اسلامی همواره وجود داشته است. چه بسا که این دشمنی‌ها پس از اجرای برجام و حل وفصل کامل موضوع هسته‌ای در قالب مسایلی همچون تروریسم و حقوق بشر خود را نشان دهد.

بنابراین، امروز که مبادله هسته‌ای به عنوان گامی بزرگ در اجرای برجام برداشته شده است انتظار می‌رود با عملیاتی شدن کامل برجام در روزهای آتی، پرونده هسته‌ای برای همیشه بسته شود اما هرگز نمی‌توان به سیاست‌های کنگره در قبال ایران خوشبین بود.

http://jomhourieslami.net/?newsid=76037

ش.د9405096