نقش کارگزاران در سیاست خارجی

(روزنامه ابتكار – 1394/11/05 – شماره 3349 – صفحه 15)

گروه سیاست خارجی: بی شک در دوره جدیدی از سیاست خارجی که متفاوت از دوره های گذشته است قرار داریم. مهدی مطهری نیا در گفتگو با «ابتکار» تغییر در سیاست خارجی ایران را در ابعاد مختلف این گونه تشریح کرد: تحلیل پدیده ها و پدیدارهای سیاسی تک بعدی و یک محوری نیست، به بیانی دیگر باید تمامی متغیرها و مولفه های دخیل در امر سیاست در نظر گرفته شود. برای تحلیلی منسجم باید بافت های موقعیتی گوناگون، سلسله مراتب متغیرها و اهمیت کلیدی آنها در رویدادهای سیاسی واکاوی شود. در معنی نخست تمامی عوامل : تغییر پر شتاب در عرصه بین الملل، گذار نظم منطقه ای به نظم جدید، تعویض کارگزاران و به صورت کلی تغییر نوع نگرش گفتمانی همگی در هم و بر پدیده های سیاسی دخیل اند و موجب شده اند که ایران اکنون وارد دوره پساتحریم و ادبیات علمی جدیدی در حوزه سیاست خارجی شود.

این روز ها که به ادبیات علمی تا محاوره ای در ایران می نگریم می بینیم که دوره پساتحریم به عنوان دوره جدیدی حاصل آمده است، به گونه ای که نه تنها در حوزه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... بلکه در تغییرات سیاسی در بنگاه های کوچک و خرد سیاسی و همچنین ادبیات عوام تجلی پیدا می کند، و این از اهمیت دروه پسا تحریم در سیاست خارجی ایران است.

فهم جدی و مدرن از دنیا با آمدن دولت یازدهم فراهم شد

این کارشناس مسائل بین الملل اظهار داشت: اهمیتی که در وهله اول به تجدید نظر در رویکرد و دیدگاه گذشته بر می‌گردد، چرا که بسیاری از مقامات عالی رتبه دوران تحریم را دوران استقلال ایران بر می شمردند، به گونه ای که تحریم ها را نعمت و فرصت می دانستند و خود را از فرایندهای جهانی شدن در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و غیره بی بهره می ‌کردند. امروز باید به این واقعیت تن در دهیم که آنچه در گذشته گفته می شد درست نبود و یا آنچه امروز گفته می شود. دوم اینکه امیدواری و انتظار برای ایجاد فضای جدید در فضای پساتحریم نشانگر خوشحالی مردم در این دوره است که به هیچ وجه نفی کننده اصول و ارزش های دوران تحریم نیست، بلکه نشانگر دوری از انزوای گذشته از جامعه جهانی و به دنبال شفافیت و خردورزیی است که در اینجا نقش کنشگر سیاسی اهمیتی ویژه می یابد.

آمدن دولت یازدهم در پاستور با بیان جملاتی چون اینکه: خزانه در حال خالی شدن است و نیازمند بازسازی در امر سیاسی هستیم، موجب حملات رادیکالیسم سیاسی جریان رقیب گرفت و با بیان اینکه چنین جملاتی را ضعف نظام جمهوری اسلامی می دانستند خود را از درک فرایندهای جهانی محروم می کردند و به تقابل با گفتمان جدید بر می خواستند. باید اشاره شود که کنشگری که درک مدرن و به روز شده از جهان دارد و کارگزار و متخصصی چون ظریف را در سیاست خارجی به کار می برد، که هم عالم است و هم مجرب، موجبات درک متقابل در عرصه جهانی شده است و این ها نشان از فهم جدید از دنیای جدید است.

به هیچ وجه جلیلی نمی توانست کار کنشگری مانند ظریف را انجام دهد، چرا که توانایی درک مسائل روز دنیا که منجر به فهم متقابل بین المللی می شد را نداشت. حتی بازیگران قبلی نیز از چنین درک مدرن و به روز شده ای که در پیوند با فهم متقابل از پدیده های سیاسی است بی بهره بودند و نتوانستند مانند ظریف از آن استفاده کنند.

تحول دائمی در متغیرهای بین‌المللی و درک آنها زمینه‌ساز فهم متقابل بین‌المللی

مطهری نیا ادامه داد: متغیر و مولفه بعدی، مولفه ای بین المللی است که سه مولفه در این خط در حال تحول دائمی است. عناصر قدرت، عوامل قدرت و کنشگران قدرت در عرصه جهانی همه در حال تغییر و تحول پر شتاب هستند و هر کسی اینها را درک کند، توانایی همگرایی و فهم متقابل پدیده های سیاسی در عرصه بین الملل را برخوردار خواهد شد. باید بپذیریم که با روی کار آمدن اوباما و درک جدید وی از پدیده های و پدیدارهای سیاسی، راهکارهای جدید و مدرن شده را انتخاب کرد و با تحول در استفاده از قدرت سخت به سمت قدرت هوشمند تحریم های فلج کننده ای که در ایران در آن دوران بوسیله جناحی طرفدار اعمال تحریم، به سخره گرفته می شد، اجرایی شد و ایران با تمام اقتدار در مقابل آمریکا حداقل مجبور به عقب نشینی تاکتیکی شد و تن به مذاکرات با آمریکا در پرونده هسته ای خود شد.

این تغییرات نشان دهنده تعویض تصمیم گیرندگان و کنشگران سیاسی است که فردی لیبرال دموکرات چون اوباما بر خلاف جریان بوش نئوکان، اجماعی جهانی را علیه ایران به وجود آورد. از طرف دیگر ایران با درایت رهبری و اتخاذ سیاست نرمش قهرمانه و با گفتمان تنش زدای دولت شیخ دیپلمات و کارگزار و متخصصی چون ظریف، فهم متقابلی را بوجود آورند که زمینه ساز به سرانجام رسیدن پرونده هسته ای شد.

اهمیت درک کنشگران سیاست خارجی کمتر از جایگاه ژئوپلیتیک نیست

این استاد دانشگاه گفت: اینکه ایران جایگاه مهمی در نظم منطقه ای دارد قابل چشم پوشی و انکار نیست، اما آنچه اهمیت دارد توانایی درک این جایگاه از طرف کارگزاران و کنشگران در بافت موقعیتی و زمان خاص است. نقش ژئوپلیتیک مهم ایران در نظم آینده منطقه ای خیلی مهم است و قابل تردید نیست، اما این تردید وجود دارد که آیا ایران می تواند در نیمه اول قرن 21 میلادی درکی جدی از آن داشته باشد یا نه. در همین ارتباط ما باید بکوشیم کنشگران و متخصصانی را تربیت کنیم که از این امتیازات و ادراک به روز شده به نفع مصالح ملی استفاده کند، نه اینکه مصالح ملی در جهت منافع جناح و جبهه ای خاص که در تلاش برای سلب حق دیگر گروه ها هستند، نادیده گرفته شود و یا نوع کنشگری آنها منافع ملی را در جهت منفعت جناحی و گروهی به تباهی بکشاند. اینجاست که انتخاب کنشگر و عالم به درک پدیده های سیاسی می تواند با کمترین هزینه بیشترین امتیاز در جهت مصالح ملی را کسب کند.

بگذاریم ریاض رادیکالیسم سیاسی خود را به دنیا نشان دهد

این مفسر سیاسی و تحلیل گر مسائل بین المللی ادامه داد: در دنیای سیاست نمی توان با یک تئوری وارد شد، بلکه تئوری های گوناگونی در اختیار کنشگران قرار دارد. باید توجه داشت که تئوری ها هدف نیستند، بلکه استفاده از آنها در راستای دست یابی به اهداف با هزینه های کمتر هدف است. در ارتباط با رادیکالیسم سیاسی ریاض باید گفت بگذاریم آن را به دنیا نشان دهند و ماهیت خود را نشان دهند، اما این ایران است که باید از تئوری ها به درستی استفاده کند و در بافت موقعیتی گوناگون متناسب با نیازهای خود برای رسیدن به اهداف تعریف شده ملت گام بردارد و از این تئوری ها به گونه ای استفاده کند که با کمترین هزینه ها بیشترین امتیازات را به دست آورد. مهدی مطهری نیا در نهایت اذعان داشت: ریاض می تواند با یک حرکت انفعالی در برابر ایران که توانسته برجام را به فرجام برساند برخوردی منفی داشته باشد چنانچه امروز دارد و می خواهد التهاب ایجاد کند، ایران هراسی بوجود آورد.

این ها تحرکاتی انفعالی در برابر برد دیپلماتیک ایران است. حال اگر در برابر این انفعال عربستان که عملکردی منفی است، دولت تهران نیز انفعالی وارد عمل شود و جواب های را هوی بدهد آیا منفعلانه در برابر انفعال عربستان عمل نکرده است؟ پاسخ آری است و به نفع عربستان خواهد بود چرا که منفی در منفی مثبت می شود. حال ایران باید آرامش خود را حفظ کند و دیپلماسی لبخند خود را ادامه دهد و به دنیا نشان دهد که به جای جنگ به دنبال گفتمان صلح و ثبات دنیا است. این ایران است که خواهد توانست با یک پاسخ مثبت به رادیکالیسم سیاسی ریاض، رفتار منفی و منفعلانه ریاض را در برابر دیدگان فرهیختگان جهان عریان نشان دهد.

http://ebtekarnews.com/?newsid=33007

ش.د9405344