كناره‌گيري «داود اوغلو» و ابهام درآينده سياسي تركيه (بخش اول)

(روزنامه اطلاعات ـ 1395/02/23 ـ شماره 26437 ـ صفحه 12)

به گزارش ایرنا،احمدداود اوغلو پس از 22 ماه تكیه بر مسند نخست وزیری تركیه در پی دیدار با رجب طیب اردوغان رییس جمهوری اعلام كرد از رهبری حزب عدالت و توسعه كناره گیری می كند و این تصمیم را ناشی از همراهی نكردن دوستانش در حزب اعلام كرد.

«در هیچ مرحله از زندگی به دنبال مقام و موقعیت نبوده و از هیچ چیزی كه به آن اعتقاد نداشت دفاع نكرده و همیشه اعتقاد داشتم كه رفیق راه مهمترین عامل موفقیت است و رفقا در طول راه باید همراه یكدیگر باشند و اگر با یكدیگر همراهی نمی كنند این را به صراحت بگویند». این سخن اوغلو پس از كناره گیری از رهبری حزب بوده است و چنین به نظر می رسد كه منظور از همراهی نكردن رفقای هم حزبی بیش از هركسی رجب طیب اردوغان باشد. احمد داود اوغلو در ۲۶فوریه سال ۱۹۵۹در شهر قونیه تركیه به دنیا آمد.

از دانشگاه «بُغازیچی» مدرك كارشناسی در رشته‌ اداره عمومی و فوق دكترا در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دریافت كرده‌ و در فاصله سال‌های ۱۹۹۳و ۱۹۹۹در دانشگاه مرمره به كار اشتغال داشت و در سال ۱۹۹۹استاد تمام در این دانشگاه شده است.او از اول ماه مه ۲۰۰۹به سمت وزیر خارجه تركیه گمارده شد و پیش از آن رایزن ارشد نخست‌وزیر تركیه بود و حزب حاكم عدالت و توسعه در 28 اگوست 2014 احمد داود اوغلو، وزیر خارجه را به عنوان نخست‌ وزیر و رئیس حزب برگزید. او در این تاریخ به عنوان بیست و ششمین نخست وزیر تركیه كار خود را آغاز كرد.

حزب عدالت و توسعه در سال 2002 در انتخابات پارلمانی با كسب 34 درصد آرا به پیروزی رسید و تروئیكا گل - اردوغان و داود اغلو قدرت را به‌دست گرفتند و دوران جدیدی را در حوزه‌های داخلی و خارجی رقم زدند و با بهبود وضعیت اقتصادی، تغییر در مدیریت كشور و در پیش گرفتن برخی سیاست‌های خارجی مورد نظر و مطلوب مسلمانان كشور محبوبیت قابل توجهی كسب كردند. این حزب تلاش كرده است تا با رونق اقتصادی ، ایجاد فضای باز سیاسی ، مشاركت اقوام مختلف و ارتباط با كشورهای مسلمان همسایه و دنیای غرب الگویی بی بدیل از همزیستی اسلام و دموكراسی برای جهان اسلام ارائه دهد.

حزب«آ.ک»در انتخابات سال 2011 (سه دوره متوالی) به موفقیت قابل توجهی دست یافت و در این دوره از انتخابات نزدیك به 51 درصد آرا را از آن خود كرد و در انتخابات 2015 این حزب به پیروزی بزرگتر چشم دوخته بود تلاش كرد با كسب 400 كرسی از 550 كرسی پارلمان (‌یعنی‌1+50) دولت غیر ائتلافی را تشكیل دهد اما با رو به رو شدن با رقبای سرسخت حزب كنش ملی و حزب دموكراسی خلق‌های تركیه به 41 درصد آرا دست یافت.

ترمیم و بهبود وضع اقتصادی، ایجاد فضای باز برای مشاركت تمامی اقوام ،تلاش برای پیوستن كشور به اتحادیه اروپا از جمله برنامه‌های این سه یار سیاسی در حزب عدالت و توسعه بوده است كه منجر به جلب آرای مردم ، آرای خاكستری و قدرتیابی روز افزون حزب عدالت و توسعه شد.

از سوی دیگر در سیاست خارجی نیز رویكرد به شرق و بویژه رابطه با كشورهای همسایه مسلمان در كنار سیاست سنتی رابطه و همگرایی با غرب و بویژه همپوشانی با سیاست‌های آمریكا در منطقه راه موفقیت‌های حزب ( گل ،اردوغان و اوغلو ) را در عرصه بین المللی گشود.

عبدالله گل رئیس جمهوری سابق از شاگردان مهم مكتب نجم الدین اربكان بنیانگذار احزابی چون سلامت ملی، نظام ملی، رفاه، فضیلت و سعادت منادی بازگشت به خویشتن خویش ، از فعالیت سیاسی كناره گرفت و داود اوغلو وزیر خارجه و معمار سیاست خارجه تركیه در 28 اگوست 2014 نخست وزیر شد. دكترین داود اوغلو در كتاب 'عمق استراتژیك' ارائه شد و وی در این دكترین معتقد است كه 'تركیه به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی خاص خود دارای عمق استراتژیك است'، به همین دلیل وزیر خارجه دولت اردوغان، تركیه را در ردیف كشورهای منحصر به فرد و خاص و همچنین قدرت‌های مركزی محسوب می كند.

او معتقد است كه تركیه نباید خود را محدود به نقش منطقه ای در بالكان یا خاورمیانه كند، چرا كه تركیه كشوری است مركزی، نه منطقه ای. بنابراین باید نقش رهبری را در چندین منطقه ایفا كند. چیزی كه به این كشور در نظام بین الملل اهمیت استراتژیك می دهد. داود اوغلو در دكترین عمق استراتژیك خود، اهداف زیر را دنبال می كرد:

1- تركیه باید نقش پر رنگ، فعال و متناسب با تاریخ پر شكوه گذشته و عمق جغرافیایی خود ایفا كند.

2- برای اجرای بهتر آن باید بر روی قدرت نرم خود سرمایه‌گذاری كند. چرا كه به نظر او كشورش با همه مناطق ذكر شده دارای روابط تاریخی و فرهنگی است.

3- نهادهای سیاسی داخلی این كشور می توانند الگویی برای كشورهای این مناطق باشند.

4- اقتصاد آن بازوی قدرتمندی برای پشتیبانی از این روابط است.

5- باید در مدیریت بحران‌های منطقه ای و بین المللی نقش مهمی را ایفا كند.

6- از طریق همكاری اقتصادی،سیاسی و امنیتی با كشورهای منطقه،نیاز به مداخله قدرت‌های خارجی را از بین ببرد.

7- به جای التماس و صرف هزینه‌های گزاف برای پیوستن به اتحادیه اروپا باید روی كشورهای منطقه سرمایه گذاری كند، مخصوصا كشورهایی كه زمانی جزو امپراتوری عثمانی بوده اند.

وی برای موفقیت دو پیش فرض را مطرح می كند:

1- مسائل و مشكلات داخلی؛ حل و فصل مسالمت آمیز مساله كردها و همچنین شكاف و اختلاف بین اسلامگرایان و سكولارها.

2-روابط با همسایگان؛ سیاست تنش صفر با همسایگان و ایجاد روابط حسنه با قدرت‌های نوظهور.

دكترین اوغلو طی سال‌های اخیر مهم ترین محور سیاست‌های خارجی و داخلی حزب عدالت و توسعه بوده است و وی به عنوان معمار سیاست خارجی تركیه معرفی شده است و نقش وی در سیاست‌های تركیه موجب شد كه وی به چهره ای سرشناس و تاثیر گذار در داخل و خارج از تركیه معرفی شود. اوغلو پله‌های ترقی را با اردوغان طی كرد و رئیس جمهوری تركیه نقش تعیین كننده ای در بروز و ظهور 'اوغلویسم 'داشته است.

برغم همراهی این دو تن از مدت‌ها پیش زمرمه اختلافات بین دو رهبر حزب عدالت در گرفته بود شاید یكی از این اختلافات شكست پیش بینی‌های اوغلو در سقوط حكومت بشار اسد، حملات ترویستی در تركیه از جمله حمله انتحاری در شهر كردنشین سوروچ و مرگ 32 شهروند و بمب گذاری‌ها در مناطق مختلف از سوی داعش بوده كه دكترین سیاست خارجه «احمد داوداوغلو» را زیر سوال برد و كناره گیری وی حكایت از چرخش سیاست خارجه دولت اردوغان و پیگیری دكترین جدیدی در سیاست خارجه این كشور باشد.همچنین مساله اختلاف دیدگاه بین اردوغان و داوداوغلو خصوصا در جریان انتخابات عمومی سال گذشته و متعاقب آن در جریان دستگیری و زندانی كردن برخی روزنامه نگاران مطرح شده بود.

كناره گیری اوغلو در زمانی صورت گرفت كه شورای تصمیم‌گیری و اجرایی حزب ، اختیار انتصاب رهبران استانی آ.ک را از نخست وزیر سلب كرد و بعد از آن وی در نشست نمایندگان حزب عدالت و توسعه طی سخنانی گفت: من نفس خود را زیر پا گذاشته و هر مقام عالی را برای ضرر نرساندن به حركت حزب (عدالت و توسعه) رد می كنم.

داوداوغلو در پی دیدار با اردوغان، پس از شركت در نشست 35 دقیقه ای شورای تصمیم گیری و اجرایی حزب اعلام كرد دومین كنگره فوق العاده حزب ( طی 14 سال اخیر ) 22 مه برگزار خواهد شد و در این كنگره نامزد رهبری حزب نخواهد بود.نخستین كنگره حزب دو سال قبل برگزار و داوداوغلو به رهبری آن برگزیده شد.

داوداوغلو در سخنانی گفت: چگونگی تصمیم هفته گذشته شورای تصمیم گیری و اجرایی حزب در زمینه سلب اختیار انتصاب رهبران استانی حزب از دید وی صحیح نبوده است. نحوه این سلب اختیار، منافی دیدگاه وی در زمینه رفیق راه بودن است و وی بجای تغییر این شورا كه پیامدهای منفی برای حزب به دنبال خواهد داشت، ترجیح می دهد كه با تشكیل كنگره فوق العاده رهبر جدید برای حزب انتخاب شود.

پیشتر برخی رسانه‌های نزدیك به رجب طیب اردوغان، او را متهم به توطئه علیه رئیس جمهوری كردند و مطلبی تحت عنوان «نقطه‌های خیانت در امانت» منتشر شد كه در آن ادعا شده بود داود اغلو تلاش‌هایی را برای رسیدن به سمت ریاست‌ جمهوری كشور آغاز كرده است.

در این گزارش تاكید شده بود كه «داود اوغلو به دو شرطی كه اردوغان به هنگام تسلیم ریاست حزب عدالت و توسعه به او اعلام كرده بود، پایبند نبوده است،یكی تصویب حكومت مبتنی بر ریاست جمهوری و دیگری خودداری از همكاری با غرب كه می خواهد اردوغان را سرنگون كند و برای رسیدن به این هدف در حال بهره برداری از دو پرونده سوریه و فلسطین است».حال پرسش این است كه با كناره گیری اوغلو چه اتفاقی در سیاست داخلی و بوِیژه سیاست خارجی تركیه رخ خواهد داد؟برخی كارشناسان در پاسخ به این پرسش معتقدند كه دورانی جدید در نظام سیاسی كشور و ساختار قدرت در این كشور رخ خواهد داد و در واقع تمركز قدرت در یك شخص افزایش خواهد یافت و نظام سیاسی پارلمانی به ریاستی تبدیل می شود در این نظامی با تغییر قانون اساسی و تغییر سیستم پارلمانی فعلی به سیستم ریاستی عملا نیازی به نخست وزیر نخواهد بود.

در واقع روند تمایل بیش از حد به تمركز قدرت و شخصی كردن سیاست و نقش آفرینی یك فرد به عنوان عامل پایان دادن به همه مسائل می تواند به مرور به پاشنه آشیل اردوغان تبدیل شود و محبوبیت حزب اعتدال و توسعه را كاهش دهد.

این پرسش نیز در محافل سیاسی ایجاد شده كه كناره گیری اوغلو از حزب زمینه ساز انشعاب در حزب اعتدال و توسعه خواهد شد و گروهی از این حزب جدا خواهد شد البته اگرچه ممكن است این اتفاق بیافتد اما زمان آن به این سرعت نخواهد بود.در حوزه سیاست خارجی نیز بسیاری معتقدند كه سیاست دولت تغییر چندانی نخواهد كرد و سیاست سنتی گسترش روابط با غرب و همپوشانی با سیاست‌های آمریكا به عنوان یكی از متحدان قدیمی واشنگتن برغم وجود اختلافاتی بین آمریكا و آنكارا در حوزه خاورمیانه از جمله داعش و كردهای سوریه در منطقه ادامه خواهد یافت.

سیاست‌های تمایل به غرب طی چندین سال موجب دور شدن این كشور از منطقه اسلامی و عربی شد اما اكنون رویكرد به شرق یكی از سیاست‌های تركیه است و در این مسیر آنكارا در صدد گسترش روابط با كشورهای اسلامی و عربی از جمله عربستان با همه اختلافاتی كه با یكدیگر دارند، است و به نظر می رسد كه سیاست پیشین رابطه با رژیم صهیونیستی نیز ادامه یابد.

تثبیت امپراتوری

احمد داود اوغلو نخست وزیر ترکیه از پست سیاسی خود در ترکیه کناره گیری کرد. کسی که رجب طیب اردوغان فکر می کرد یکی از بهترین یاران او و همراهان و گوش به فرمان او خواهد بود. اما کناره‌گیری اوغلو از قدرت نشان داد اردوغان دیگر بسان سابق فکر نمی‌کند و اوغلو دیگر یار و همراه مورد اطمینان او نیست؛عدم اعتمادی که براساس آن اوغلو باید در کنگره فوق العاده حزب عدالت و توسعه از قدرت در حزب و دولت کناره‌گیری کند.

به گزارش ایسنا، شش ماه نخست وزیری اوغلو نشان داد که جنگ قدرتی پنهانی بین احمد داود اوغلو و اردوغان در این مدت در جریان بوده است. از هنگامی که احمد داود اوغلو کلید تغییرات در تشکیلات داخلی حزب عدالت و توسعه را بدون کسب نظر اردوغان در حزب زد صدای اختلافات برجسته و برجسته تر شد تا جایی که اردوغان خواهان کناره گیری او از قدرت شد.

اوغلو یکی از مهمترین مدافعان حل مشکلات کردها به دور از جنگ مسلحانه بود اما اردوغان هیچ وقت موافق این روند نبود .اوغلو بسیار کوشید جنگ داخلی در ترکیه کلید نخورد اما این جنگ کلید خورد چون اردوغان می خواست.اردوغان می خواست سیستم سیاسی را به سلطنتی تغییر دهد، اوغلو هم همین را می خواست اما نه به سبک اردوغان که نوعی تحمیل امپراتوری بر ترکیه بود.

امپراتور یکی از مهمترین مدافعان سرکوب داخلی‌ها و دانشگاهیان منتقدی بود که اوغلو از جنس آنها بود و آن را نمی‌پسندید.اوغلو می‌خواست به آزادی بیان احترام بگذارد اما اردوغان می‌خواست منتقدین روانه زندان شوند‌. تاریخ سیاسی اردوغان رفتار به شکل یک امپراتور او را نشان می‌دهد، امپراتوری که نمی تواند مخالفان را بپذیرد اما اوغلو در 6 ماه گذشته هیچ وقت زیرسایه کامل اردوغان و امپراتور نرفت.امپراتور نگران محبوبیت داوداوغلو بعد از توافق با اتحادیه اروپا و لغو روادید ترکیه با کشورهای اروپایی و اعتماد گسترده اروپایی‌ها به وی بود. این اعتماد به نحوی بود که اروپایی‌ها بطور مکرر می گفتند به اوغلو اعتماد دارند و انتقاداتشان به اردوغان جای خود را دارد.

امپراتور می خواست در تمامی زمینه‌ها امپراتور باشد حتی استقلال بانک مرکزی باید در سایه دستورات او قرار می گرفت اما اوغلو موافق آن نبود و می کوشید بانک مرکزی ترکیه استقلال مالی داشته باشد.نکته کلیدی در برکناری احمد داود اوغلو علیرغم ایجاد تنش‌های داخلی در ترکیه و حفظ قدرت توسط اردوغان می تواند به دستور مستقیم احمد داوداوغلو به ساقط کردن جنگنده روسی برگردد که تنش‌های سیاسی را با روسیه سبب شد. حال سوال این است آیا اردوغان با تثبیت امپراتوری خود می خواهد روابط تیره شده اش را با پوتین بهبود ببخشد؟

از سویی،یک روزنامه آلمانی در مطلبی کناره گیری "داود اغلو" از سمت نخست وزیری ترکیه را با توجه به اینکه بروکسل-آنکارا در مرحله حساسی از همکاری‌ها در مسئله پناهندگان قرار داشتند، عامل تشویش ونگرانی‌های زیاد در بین مقامات اروپایی دانست.احمد داود اغلو، رئیس حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه و نخست وزیر این کشور در حالی که اروپا و ترکیه در مرحله حساسی از همکاری‌های خود بر سر مسئله پناهندگان بودند از سمت خود کناره گیری کرد.

یک روزنامه آلمانی در مطلبی به بررسی عواقب این امر برای اتحادیه اروپا پرداخته و نوشت: ظاهرا برای اتحادیه اروپا کناره گیری نخست وزیر ترکیه غافلگیر کننده بود و بروکسل باید گام‌های بعدی سیاست داخلی آنکارا را با نگرانی و تشویش زیادی دنبال کند.

تا به حال "فدریکا موگرینی"، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تنها مقام بلند پایه بروکسل بوده است که درباره کناره گیری داود اغلو اظهار نظر کرده است. وی بر این عقیده است که ما نمی‌توانیم دقیقا بگوییم که این امر چه مفهومی برای همکاری‌های اروپا با ترکیه در مسئله پناهندگان دارد .با این حال این تحولات در آنکارا باید برای برخی سیاستمداران بلند پایه در بروکسل و کشورهای اروپایی بسیار نگران کننده باشد.

داود اوغلو مردی بود که در ماه‌ها و هفته‌های اخیر مرتبا به بروکسل می آمد و در نشست‌ها بین اتحادیه اروپا و ترکیه شرکت می کرد.وی به عنوان فردی قابل اعتماد در بروکسل مطرح بود. رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، رئیس شورای اروپایی و صدراعظم آلمان با تکیه بر اعتماد به داود اغلو توانسته بودند مشترکا توافق ترکیه با اروپا در مسئله پناهندگان را به نتیجه برسانند. حالا آنها شریک مذاکرات خود را از دست می دهند.

حالا رجب طیب اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه و طرفداران وی که برای بسیاری در اروپا یک تحریک کننده غیر قابل پیش بینی و یک قدرت گرسنه هستند باقی مانده‌اند. این مسئله می‌تواند به نارضایتی روزافزون به ویژه در پارلمان اتحادیه اروپا منجر شود .

قرار بود لغو ویزا برای شهروندان ترک به عنوان یکی از شروط توافق اروپا و ترکیه در مسئله پناهندگان انجام گیرد و ترک‌ها در آینده بتوانند بدون ویزا به اتحادیه اروپا سفر کنند. به این ترتیب در روزها و هفته‌های آینده ناامنی‌ها و عدم اطمینان‌ها افزایش می یابد.

سخنگوی سیاست خارجی فراکسیون احزاب متحد مسیحی پارلمان آلمان نیز در واکنش به خبر کناره‌گیری داود اغلو اظهار داشت، کناره‌گیری نخست‌وزیر ترکیه نگرانی‌ها در این باره که اردوغان بخواهد ترکیه دموکراتیک را به یک دولت مستبد و ساختار ریاست جمهوری مد‌نظر خود تبدیل کند افزایش می‌یابد.

به گفته وی بسیاری در اروپا و ترکیه از فقدان آزادی مطبوعات در ترکیه و افزایش فشار بر نیروهای مخالف در این کشور گله دارند. به همین دلیل من فکر می کنم که نه تنها مسئله قدرت بین رئیس جمهوری و نخست وزیر در ترکیه مطرح است بلکه همچنین مسئله یک مبارزه بین مسیر درست و نادرست در میان است.          ادامه دارد...

http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2016\05\05-11\19-39-25.htm&storytitle=%DF%E4%C7%D1%E5%9D%90%ED%D1%ED%20%AB%CF%C7%E6%CF%20%C7%E6%DB%E1%E6%BB%20%E6%20%C7%C8%E5%C7%E3%20%CF%D1%C2%ED%E4%CF%E5%20%D3%ED%C7%D3%ED%20%CA%D1%DF%ED%E5

ش.د9500187