کن، جشنواره فرمایشی با جوایز سفارشی

اشاره: جشنواره فیلم کن 2016 به اعتراف منتقدان و رسانه‌های غربی، یکی از ضعیف‌ترین دوره‌های این جشنواره سینمایی بود. اما این جشنواره برای کشور ایران اهمیت زیادی داشت؛ زیرا در این دوره از جشنواره فیلم کن، 2 هنرمند ایرانی جوایزی را دریافت کردند؛ اصغر فرهادی جایزه بهترین فیلمنامه این جشنواره را گرفت و شهاب حسینی هم بهترین بازیگر مرد معرفی شد. به همین بهانه با سعید مستغاثی، رئیس اسبق انجمن منتقدان سینما و پژوهشگر فیلم گفت‌وگو کردیم که خلاصه آن را در ادامه می‌خوانید.

- چرا فیلم جدید اصغر فرهادی برنده 2 جایزه از جشنواره کن شد؟

اتفاق غریبی رخ نداده است؛. چون هم اصغر فرهادی یک فیلم ساز شناخته شده در سطح جشنواره‌هاست و هم اینکه این جشنواره‌ها یک سری مانیفست و برنامه دارند و فیلم‌ها را هم بر اساس همان‌ها انتخاب و برنده می‌کنند. فرهادی هم بر همین اساس برنده شد.

باید اضافه کنم جشنواره فیلم کن امسال روی مسئله روز غرب، یعنی موضوع تبعیض و تعرض جنسی کار می‌کرد؛ زیرا مسئله تجاوز به عنف در جوامع اروپایی و آمریکایی گسترش یافته است. به گونه‌ای که چندی پیش دانشگاه استکهلم، نتیجه پژوهشی را اعلام کرد که نشان می‌داد بسیاری از کشورهای غربی مانند دانمارک، سوئد، انگلیس، آمریکا، استرالیا، کانادا و... بالاترین آمار تجاوز را دارند. همچنین، چندی پیش 17 زن سیاستمدار فرانسوی نامه‌ای را در اعتراض به اینکه در محل کار خود، هدف آزار و اذیت جنسی قرار گرفته‌اند، منتشر کردند. به این ترتیب موضوع تجاوز، برای غرب بسیار اهمیت یافته است. جو بایدن، معاون اوباما در مراسم اسکار روی صحنه آمد و از این نالید که تعرض به زنان در محیط‌های دانشگاهی آمریکا خیلی زیاد شده است و در پی آن به طور غافلگیر‌کننده‌ای، فیلم «اسپات لایت» با محوریت تجاوز جنسی، جایزه بهترین فیلم اسکار 2016 را دریافت کرد. در فاصله 3 ماه، این بار نوبت به جشنواره کن رسید تا به این موضوع توجه کند و فیلم «فروشنده» به کارگردانی اصغر فرهادی با محوریت تبعیض و تعرض علیه زنان 2 جایزه دریافت کرد.

- منظور شما این است که این بار هم مانند جایزه اسکار، جایزه تقدیم شده به اصغر فرهادی، رنگ و بوی ایدئولوژیک دارد؟

واقعیت این است که بسیاری از فیلم‌های جشنواره کن، به صورت سفارشی ساخته می‌شوند. کمپانی‌هایی مانند ممنتو که سرمایه‌گذار اصلی فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی است؛ ارتباط خاصی با اتحادیه اروپا دارند. اتحادیه اروپا هم تعیین‌کننده سیاست‌های اروپاست. جشنواره کن هم یکی از توابع اتحادیه اروپاست. طبیعی است فیلم‌هایی را که سفارش خودشان هست؛ راحت‌تر می‌پذیرند و بیشتر جایزه می‌گیرند. به همین دلیل برخلاف مقررات، فیلم «فروشنده» پس از مهلت اعلام شده پذیرفته شد. با توجه به سخت‌گیری این گونه جشنواره‌ها روی قوانین و مقررات خود، وقتی برای پذیرفتن فیلم فروشنده، قانون را نادیده گرفتند؛ مشخص بود که روی این فیلم برنامه دارند و می‌خواهند به آن جایزه بدهند.

- عده‌ای معتقدند طرح این گونه مسائل، هر چند واقعیت دارد؛ اما موجب بی‌ارزش جلوه یافتن موفقیت هنرمندان ما در جشنواره‌های خارجی است، نظر شما در این زمینه چیست؟

شهید آوینی تعبیر جالبی درباره پیشرفت داشت و می‌گفت: اول باید تعریف شود که پیش‌ و ‌پس کجا هستند و بعد بگوییم پیشرفت کرده‌ایم یا نه. درباره کسب جایزه از جشنواره‌های غربی هم ما باید ابتدا تحلیل کنیم که موفقیت به چه معناست؟ آیا موفقیت یعنی اینکه با هر فیلمی و با هر معیاری جایزه‌ای بگیریم؟ آیا اینکه به سفارش یک کمپانی خارجی فیلمی بسازیم که به هیچ‌وجه با افکار و عقاید و باورهای فرهنگ خودمان همخوانی ندارد و به فرهنگ دیگری تعلق دارد؛ موفقیت قلمداد می‌شود؟ خُب، فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی به دلیل اینکه به تبلیغ فرهنگ مدنظر اروپایی‌ها پرداخته و به سفارش آنها ساخته شده، جایزه گرفته است. مثل اینکه به جای اینکه یک بازیکن ایرانی برای تیم ملی کشورمان به مدال طلا برسد؛ تابعیت کشور دیگری را بگیرد و برای تیم ملی آن کشور مدال بیاورد. در این صورت، آیا باز هم برای کشور ما یک موفقیت به شمار می‌آید؟

وقتی کسب جایزه از جشنواره‌های غربی موفقیت به شمار می‌آید که یک فیلمساز در فیلم خود، از هویت، ریشه‌ها، عقاید و ملت خودش دفاع کند. وقتی فیلم آقای فرهادی از بی‌غیرتی و بی‌تعصبی نسبت به ناموس و خانواده دفاع می‌کند، یعنی با فرهنگ ما نسبتی ندارد.

- آیا می‌توان برای ساخت یک فیلم، هم از سرمایه خارجی استفاده کرد و هم فرهنگ و هویت خود را حفظ نمود؟

کسی که سرمایه می‌دهد؛ هیچ وقت مخالف رویه و منش خود حرکت نمی‌کند. فضای فرهنگ و هنر و رسانه در جهان امروز، کاملاً ایدئولوژیک است. جشنواره‌هایی مانند کن یا مراسم اسکار هم بر اساس همین ایدئولوژی‌ها کار می‌کنند. ما باید باور کنیم که این ایدئولوژی موجود در غرب، با فرهنگ و اعتقادات ما متضاد و سازش‌ناپذیر است. یا باید آنها تسلیم فرهنگ و اعتقادات ما شوند یا شما باید حرف آنها را بزنید تا از کارتان حمایت کنند و به شما جایزه بدهند. اگر نمونه‌ای برخلاف این موجود است که یک فیلمساز از هویت و غیرت و ریشه‌های فرهنگی ملت خودش دفاع کرده و غربی‌ها تحویل گرفته‌اند؛ معرفی کنید!

به طور طبیعی وقتی یک سرمایه‌دار یا صاحب یک کمپانی غربی، روی فیلمی سرمایه‌گذاری می‌کند در پی حفاظت از منافع خودش است و درست به همن دلیل است که با نگاه ایدئولوژیکی که دارند حاضر نشدند فیلم «محمد رسول‌الله(ص)» مجیدی را حتی در یکی از این جشنواره‌ها اکران کنند.

انتهای پیام/