بازخوانی خطبه آخر

(روزنامه همدلي – 1395/04/26 – شماره 367 – صفحه3)

میان آیت‌الله‌هاشمی و رهبر معظم انقلاب اگر مشابهت‌های بسیاری در نیم قرن اخیر برشمرده شود، یکی از آن‌ها حضور مستمر و موثر هر دو نفر در جایگاه نماز جمعه تهران است. چه مواضع مهمی که از سوی این دو چهره طراز اول نظام از این تریبون اعلام نشد. اما اکنون درست 7سال است که آیت‌الله‌ هاشمی رفسنجانی در این جایگاه مهم عبادی و سیاسی حضور پیدا نکرده است، او که در تاریخ 12تیرماه سال 60 و پس از ترور ناکام آیت‌الله خامنه‌ای به جای ایشان اقامه نماز جمعه را آغاز کرد، پس از 424 بارحضور در این موقعیت عبادی و سیاسی، غایب بزرگ این جایگاه معظم است.

یک ماه وچهار روز پس از انتخابات جنجالی 22 خرداد88، نوبت خطبه جمعه به آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی رسید. خطبه‌ای که هفت سال گذشت و دیگر تکرار نشد. در حالی که از یک ماه قبل از آن معترضان به نتیجه انتخابات و نامزدهای رقیب محمود احمدی‌نژاد در حال پیگیری اعتراض خود بودند و در فاصله 22خرداد تا 26 تیرماه نیز اتفاقات بسیاری در کشور رخ داده بود و از جمله برخی از تجمعات به خشونت کشیده شد وهمین امرسبب کشته شدن چندبن تن در ناآرامی‌ها نیز شده بود.

پیش از آن محمود احمدی‌نژاد پیروز انتخابات شده و در میدان ولیعصر(عج) تهران نیز جشن پیروزی خود را برگزار کرد و البته با گفتن سخنانی تحریک‌آمیز بر التهابات افزوده بود. البته سه نامزد دیگر (میر حسین موسوی، مهدی کروبی ومحسن رضایی) نیز با اعتراض به نتیجه اعلام شده در حال پیگیری موضوع بودند، اگرچه محسن رضایی ترجیح داد که از میانه راه منصرف شود، اما موسوی و کروبی با انتشار بیانیه‌ها و حضور در برخی تجمعات خبرساز مانده بودند.

البته در روز 29 خرداد رهبر معظم انقلاب نیز در جایگاه نماز جمعه حاضر شدند و در یک خطبه مشهور خواستار آرامش در کشور شدند و همچنین به برخی از اتهامات انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد به برخی از بزرگان انقلاب و نظام، نیز پاسخ گفته بودند، اما آرامش بر خیابان‌های تهران حاکم نشده بود، تا آن که روز 26 تیرماه نوبت خطبه‌خوانی به آیت‌الله‌هاشمی رفسنجانی رسید.

این چهره موثر و باسابقه نظام و انقلاب که بارها از تریبون نمازجمعه، سخنان مهمی برزبان رانده بود، و پیش از آن سابقه 423 بار حضور در این جایگاه را در کارنامه داشت، در دانشگاه تهران حاضر شد و در اوج التهابات خطبه مفصل خود را ایراد کرد؛ خطبه‌ای که البته با ادبیات رایج تریبون‌های اصلی کشور متفاوت بود و اگرچه مورد استقبال معترضان به نتیجه انتخابات واقع شده بود، اما با انتقاد شدید برخی چهره‌های سیاسی و مسئولان آن روز مواجه شد، ضمن آنکه سبب شد تا 7سال بعد از آن روز همچنان او از این تریبون مهم محروم باشد.

او اگرچه در هفت سال گذشته بارها در این باره سخن گفته است و گاه نیز از دعوت گه‌گاهش برای ایراد خطبه سخن گفته بود، یک بار نیز گفته بود که دیگر او را دعوت نمی‌کنند، اما همین چندهفته پیش در پاسخ به تقاضای یکی از روحانیونی که با وی دیدار داشت و خواستار حضور وی در این جایگاه شده بود، گفت: هر جا که بدانم تندروها به بهانه حضور من مردم را به زحمت می‌اندازند و اختلافات بیشتر می‌شود، نمی‌روم.

هاشمی چه گفت؟

اما‌ هاشمی در آن روزهای ملتهب چه گفته بود؟ او در آن روز گرم تابستانی که اطراف دانشگاه تهران، محل برگزاری نمازجمعه را برخی از موافقان نتیجه اعلام شده ومخالفان آن و همچنین نیروهای انتظامی فرا گرفته بودند وشعارهای تندی نیز در فضا منتشر بود، لب به سخن گشود.

وی پس از بیان مقدماتی درباره شرایط داخلی و جهانی به موضوع انتخابات پرداخت. موضوعی که هم نمازگزاران و هم مردمی که در سراسر کشور به صورت مستقیم از رادیو سخنان وی را پیگیری می‌کردند، بی‌صبرانه منتظر آن بودند.

هاشمی ابتدا گفت:«الحمدلله در انتخاباتی که انجام شد و تمام شد ما خیلی خوب شروع کردیم، رقابت خوبی شکل گرفت، مقدمات خوب انجام شد. یک رقابتی بود که 4نفری که از نظر شورای نگهبان صالح تشخیص داده شده بودند آمدند رقابت کردند، رقابت راهم خوب انجام می‌دادند و مردم امیدوار شدند و آزادی کامل در انتخابات و حضور بی‌سابقه‌ای واقعا از خودشان نشان دادند و در این شرایط که همه چیز آماده یک افتخار بزرگ برای کشور ما بود که این افتخار را ما باید به مردم بدهیم، یعنی این حق مردم است و مردم بودند که خوب آمدند و رکورد حضوری پای صندوق‌ها را مردم شکستند و باید همه ما از این مردم متشکر باشیم که در این زمانی که هیچ کشوری به این اندازه نصاب حضور مردم را ندارد، آزادانه آمدند و در انتخابات شرکت کردند و این بسیار ارزشمند بود.

ای‌کاش همان شرایط تا امروز ادامه می‌یافت و امروز ما سربلندترین شرایط را و نتیجه انتخابات هم هر چه می‌خواست باشد و در دنیا می‌توانستیم داشته باشیم، ولی آن‌طوری‌که می‌خواستیم نشد... شما این حرف‌هایی که از من می‌شنوید از کسی دارید می‌شنوید که از پیش و لحظه شروع مبارزات که امام راحلمان آغاز کردند لحظه‌لحظه همراه انقلاب بوده و صحبت از ۶۰سال پیش است و تا امروز. ما می‌دانیم که امام چه می‌خواستند و می‌دانیم که اساس تفکر امام چه بود. امام حتی در مبارزاتشان وقتی پیشنهادی می‌آمد که مثلا از اسلحه استفاده بشود از ترور استفاده شود و یا با فلان حزب همکاری کنیم امام می‌فرمودند آنچه که من می‌خواهم مردمند.»

انتقاد به عملکرد صدا وسیما

ایشان در بخش دیگری از سخنان خود گفت:«این انتخاباتی که انجام دادیم اگر مشکلاتی در آن پیش نمی‌آمد ما در 30 سالگی انقلاب بهترین گام بزرگمان را در جهت تحقق اسلامی بر می‌داشتیم . من الان نمی خواهم بگویم برنداشتیم، می‌خواهم بگویم چرا اینطور شد. آنچه که من می‌فهمم و راه حل از توی آن می‌خواهم در آورم اینست که اواخر دوران تبلیغات ما دچار تردید شدیم، یعنی یک عده افرادی پیدا شدند تردید کردند و بذر تردید حالا به هر دلیل یا تبلیغات نادرست یا عمل نادرست صداوسیما و یا چیزهای دیگر باعث شد بذر تردید در ذهن مردم پیش بیاید. (تکبیر نمازگزاران) ما تردید را بدترین مصیبت می‌دانیم.» (آقای‌هاشمی در این لحظه گفت که آقایان اجازه بدهید من که بهتر از شما دارم می‌گویم و شما با شعار تاییدتان کافی است)

وی افزود:«این تردید مثل خوره افتاد به جان ملت ما. البته دو جریان هستند یک جریان که تردید ندارند و قاطع هم ایستاده‌اند و دارند کار خودشان رامی‌کنند و یک عده هستند که آنها هم کم نیستند و بخش زیادی از مردم فهیم کشور ما عالم کشور ما هستند و می‌گویند که ما تردید داریم و برای رفع تردید اینها باید کار کنیم. امروز، الان تلخ است، یعنی شرایطی که بعد از اعلام نتایج انتخابات پیش آمد دوران تلخی است و من فکر نمی‌کنم هیچ‌کس از همه جریانات همه دل‌شان نمی‌خواست این‌طوری شود و الان همه ضرر کردیم که چرا این‌طور باید بشود. ما امروز بیشتر از همیشه نیاز به وحدت داریم... برادران من، خواهران من و همه جریان‌ها، بنده را شما اولا می‌شناسید. من هیچ‌وقت از این تریبون نخواسته‌ام جناحی استفاده کنم و همیشه فراجناحی حرف زده‌ام و من نظر به هیچ طرف الان ندارم، ولی نظرم این‌است که همه ماها باید فکر کنیم و راهی پیدا کنیم که متحد هم کشورمان را به پیش ببریم و هم از این آثار بد و خطرناکی که در کینه‌هایی که دارد بروز می‌کند از این نجات پیداکنیم و هم دشمنانمان را مایوس کنیم که چشم طمع بما نبندند. چکار باید بکنیم تا این اتفاق بیفتد؟

پیشنهادات‌ هاشمی برای آرامش در فضای کشور

خطیب جمعه آن روز تهران سپس با ذکر این مقدمه برخی از پیشنهادهای خود را بیان کرد:«چند تا پیشنهاد به ذهن من می‌رسد که البته این پیشنهادها را با جمعی از خبرگان و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام که به فکرشان من اعتماد دارم، مطرح کردم و به اینجا رسیدیم و من اینها را عرض می‌کنم به عنوان راه حل، شاید هم دیگران هم بپذیرند و عمل کنند و انشاءالله که با اخلاص مسئله مهم ما اینست که آن اعتمادی که مردم را با آن وسعت وارد میدان کرد و امروز یک مقدار مخدوش شده ما این اعتماد را برگردانیم و این هدف مقدس ما باید باشد و این اعتماد باید برگردد و اینکه چگونه برگردانیم را حالا عرض می‌کنم.»

پیشنهاداتی که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس آن روز مجلس خبرگان از تریبون نماز جمعه اعلام کرد، به این شرح بود:

یک: ما باید همه ،چه نظام، حکومت، دولت، مجلس، نیروهای امنیتی و نظامی و انتظامی و مردم یعنی معترضان همه باید در چارچوب قانون حرکت کنیم. ما اگر از قانون تجاوز کنیم دیگر هیچ مرزی ندارد...

دوم : اینکه به‌گونه‌ای عمل کنیم ... یک فضایی به وجود بیاوریم که همه اطراف بتوانند آنجا حرف‌شان را بزنند و هر طرف منطقی و بدون دعوا و بدون مشاجره و منطق حاکم باشد، البته عمده این‌کار مال صداوسیماست که باید انجام بدهد که مستمعین زیادتری دارد و سایر رسانه‌ها هم باید این‌کار را بکنند... متاسفانه از این فرصتی که رهبری انقلاب دادند به شورای نگهبان پنج روز وقت اضافه دادند و گفتند که بروید عقلا را و موجهین را بیاورید بررسی کنند و اعتماد مردم را جلب کنیم، استفاده خوبی نشد... در این فاصله باید یک کارهای دیگری بکنیم . لازم نیست در این شرایط ما افرادی را که به این نامی که الان هست در زندان داشته باشیم.

اجازه بدهیم اینها به آغوش خانواده‌هایشان بازگردند.(تکبیر نمازگزاران)...مسئله بعدی ما این‌است که آسیب‌دیدگان این حوادثی که اتفاق افتاد باید هم‌دردی و دل‌جویی بشود. آنهایی که عزا دارند هم به آنها تسلیت بدهیم و هم دل آنها را دوباره با نظام نزدیک کنیم و این‌ کار شدنی است... بگذاریم رسانه‌هایمان، بالاخره این رسانه‌ها با معیارهای قانونی اجازه گرفته‌اند، محدودشان نکنیم و در حد قانون، زیرا ملاک و چارچوب قانون است که نه رسانه‌ها انتظار داشته باشند بیشتر از اجازه قانونی عمل کنند و نه نظام از آنها توقع کند که حق قانونی آنها را ندیده بگیرند و همه با هم بگذاریم یک فضای آرام آزاد انتقادی یا تاییدی هر دوی آن به‌وجود بیاید... (شعار‌هاشمی ‌هاشمی خدا نگه‌دار تو نمازگزاران) خداوند شما را هم نگه‌دارد و به شما توفیق بدهد که محفوظ باشید و همیشه با همین روحیه در صحنه باشید از شما خیلی ممنون هستم .

تاکید ‌هاشمی بر خطبه 26 تیرماه خود

این سخنان اگرچه سبب شد تا رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با انتقادات برخی از چهره‌های سیاسی کشور و دوستان سابق خود در تشکل‌هایی مانند جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین قرار بگیرد، اما هیچ گاه باعث نشد تا وی سخنان خود را در آن روز پس بگیرد، بلکه بارها در هفت سال گذشته بر کارآمدی و صحت پیشنهادات خود در آن روزهای ملتهب برای برون‌رفت از شرایط کشور تاکید کرد. امری که در بسیاری از موارد، دوستان سابق وی را به شدت علیه او برانگیخت که شاید اولین و مهم‌ترین اثر این مخالفت‌ها، پایان دادن به ریاست وی بر مجلس خبرگان بود.با این همه امروز و با گذشت 7 سال از آن روز تاریخی، برخی از شرایط آن روز موجود نیست، دولت مستقر در آن روز برسر کار نیست و نامزدی که آیت‌الله‌ هاشمی از او حمایت می‌کرد، در مسند ریاست دولت است، بسیاری از زندانیانی که آن روز‌هاشمی رفسنجانی خواستار آزادی‌شان شده بود، آزاد شده‌اند و تضییقات آن روزها بر رسانه‌ها کمتر شده، اما او خودش علیرغم پیوند تاریخی با تریبون نماز جمعه، هنوز غایب بزرگ این جایگاه مهم نظام است.

http://www.hamdelidaily.ir/?newsid=14739

ش.د9501167