- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
ژوئن 2009 بود كه گوردون براون، نخست‌وزير وقت بريتانيا، اجازه تحقيق در مورد جنگ عراق و مشاركت بريتانيا در آن جنگ در مارس 2003 را داد و هيئت تحقيق به سرپرستي سر جان چيلكات، قاضي بازنشسته، تشكيل شد. اين هيئت به هيئت چيلكات يا به صورت كوتاه‌تر چيلكات خوانده مي‌شود و طي اين سال‌ها قريب به 120 شاهد از جمله توني بلر، نخست‌وزير بريتانيا در زمان حمله و اشغال عراق، براون و چندين مقام ارشد نظامي، سياسي و اطلاعاتي را احضار و با آنها گفت‌وگو كرده و صدها گزارش و مدرك را بررسي كرده است. چيلكات بعد از هفت سال نتيجه تحقيق هيئت خود را روز چهارشنبه گذشته، ششم ژوئيه، در لندن و در حضور خبرنگاران منتشر كرد. تحقيق چيلكات مشتمل بر بيش از 2 ميليون و 600 هزار كلمه است كه بنابر گزارش گاردين، بررسي آن هفته‌ها طول خواهد كشيد و به نظر مي‌رسد كه به بسياري از پرسش‌ها در مورد چگونگي ورود بريتانيا در آن جنگ پاسخ مي‌دهد اما اين پرسش باقي مي‌ماند كه نتيجه عملي تحقيق چيلكات چه خواهد بود.
سگ آمريكا
رسانه‌هاي بريتانيايي در زمان حمله به عراق به شدت از تصميم بلر براي مشاركت در جنگ انتقاد مي‌كردند و حتي او را «سگ آمريكا» مي‌خواندند اما بلر بي‌اعتنا به اين انتقادها در مورد تصميم خود جدي بود. بلر حتي حالا هم حاضر نيست نسبت به تصميم 13 سال قبل خود ترديدي ابراز كند و گفته كه قبل از جنگ عراق دروغ نگفته، مردم و پارلمان بريتانيا را فريب نداده و تصميم دشواري را در شرايطي پيچيده گرفته و در اين تصميم‌گيري نهايت حسن نيت را داشته است. اين ادعاي بلر است اما نه مرور وقايع آن زمان و نه تحقيق چيلكات تأييدي بر ادعاي او نيستند و نشان مي‌دهد كه او فقط مي‌خواسته كوركورانه دنباله‌رو جورج واكر بوش، رئيس‌جمهور وقت آمريكا، باشد.
بوش يك سال قبل از حمله، هجمه تبليغاتي خود را عليه رژيم صدام حسين شروع كرده بود چنان كه در پاييز 2002 مدعي شد عراق بر خلاف رأي شوراي امنيت به دنبال توليد تسليحات شيميايي برآمده و اين ادعا را در سخنراني خود در سازمان ملل تكرار كرد و گفت كه بايد به اين «اقدام غيرقانوني و مخالف تصميم شوراي امنيت صدام» پاسخ بدهد و حتي از جنگ به عنوان يك انتخاب پيشگيرانه گفت. جنگ پيشگيرانه شعار آن روزهاي بوش براي لشكركشي خود به منطقه بود و مهم‌ترين سياستمدار همراه با او براي پي‌گيري در اين شعار بلر بود. در تحقيق چيلكات پيامي از بلر به بوش در آن زمان بوده كه بلر در اين پيام مي‌گويد: «من تحت هر شرايطي از تو حمايت مي‌كنم». او در عمل هم چنين كرد و درست دو روز قبل از حمله به عراق رأي مجلس عوام بريتانيا را براي شركت در جنگ گرفت.
بلر براي گرفتن اين رأي گزارشي در مورد توانايي عراق براي توليد تسليحات كشتار جمعي را به نمايندگان پارلمان داد كه از سوي نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي تهيه شده بود تا ثابت كند كه عراق تهديدي عليه صلح و امنيت جهاني است و بايد جنگ پيشگيرانه را عليه عراق انتخاب كرد. تحقيق چيلكات نشان مي‌دهد كه اين گزارش ناكافي، بدون مستندات كافي و اغراق‌آميز است كه در نتيجه مي‌توان گفت او گزارشي غيرواقع‌بينانه را به پارلمان داد. او در اين كار به طور كامل از روش بوش براي توجيه حمله به عراق تبعيت كرد تا دروغ را پايه تجاوز به عراق قرار بدهند.
اين پايه براي بوش و نومحافظه‌كاران آمريكايي مبناي ايدئولوژيك داشت كه از رهبر معنوي خود، لئوي اشتراوس، آموخته بودند و معتقد به استفاده از دروغ براي بهره‌برداري در عرصه بين‌الملل بودند اما در مورد بلر بايد گفت كه موضوع جنبه ايدئولوژيك نداشت و حتي بنابر مبناي حزب كارگر كه رهبري آن را داشت، بايد خلاف نومحافظه‌كاران رفتار مي‌كرد. مبناي حزب كارگر بر خلاف محافظه‌كاران عدم استقبال از جنگ است اما بلر از جنگ استقبال كرد و حتي با دروغ و فريبكاري نمايندگان پارلمان، رسانه‌ها و افكار عمومي را توجيه كرد تا برده‌وار به دنبال بوش باشند.
نكات چيلكات
گزارش طولاني و مفصل چيلكات به طور اختصار در چهار بخش خلاصه مي‌شود؛ قبل از جنگ، چگونگي ورود بريتانيا در جنگ، نحوه انجام جنگ و تبعات آن. چيلكات در هر چهار بخش وجوه انتقادي قابل توجهي را نسبت به عملكرد بريتانيا در اين جنگ مطرح كرده و اعلام مي‌كند كه تصميم بلر براي ورود به جنگ «آخرين انتخاب» نبوده و گزينه‌هاي مسالمت‌آميز قبل از ورود به جنگ در نظر گرفته نشدند. چيلكات به ارزيابي نادرست بلر و گزارش او از شرايط داخلي عراق قبل از شروع جنگ مي‌پردازد كه توجهي به اختلافات قومي و فرقه‌اي نداشت و بر توانايي آمريكا بيش از حد واقعي اعتماد كرده بود و گمان داشت كه عمليات جنگي به رهبري آمريكا به خوبي اجرا شده و اداره امور عراق بعد جنگ و با حمايت سازمان ملل متحد، در محيطي آرام خواهد بود.
در مورد نحوه ورود به جنگ هم تحقيق چيلكات نشان مي‌دهد كه برنامه‌ريزي درستي از سوي مقامات بريتانيايي انجام نشده بود كه براي مثال، چيلكات به پوتين‌هاي سربازان بريتانيايي اشاره مي‌كند كه براي جنگ در مناطق جنگلي طراحي شده بود اما فرماندهان نظامي سربازان بريتانيا را با اين پوتين‌ها به صحراي شني عراق فرستادند. نقش بريتانيا در جنگ و بعد از سرنگوني صدام حسين از سوي چيلكات مورد انتقاد قرار گرفته چنان كه نيروهاي بريتانيايي ناتوان از برقراري امنيت و آرامش در چهار استان جنوبي عراق بودند و حتي در مواردي تروريست‌هاي بازداشتي را آزاد مي‌كردند آن هم به دليل توافقي كه با گروه‌هاي تروريستي داشتند تا به واحدهاي بريتانيايي حمله نكنند. مصائب مردم عراق از تحقيق چيلكات پنهان نمانده چنان كه دست‌كم به صد هزار كشته و صدها هزار آواره عراقي تا 2009 و خروج نيروهاي بريتانيايي از اين كشور اشاره مي‌كند كه البته اشاره‌اي ناكافي و كوتاه‌بينانه از ميزان خسارت انساني است كه عراق در پي لشكركشي آمريكا و بريتانيا متحمل شد.
در مورد وجه چهارم گزارش هم چيلكات معتقد است كه به رغم هشدارهاي آشكار، پيامدهاي اشغال عراق جدي گرفته نشد و برنامه‌اي مناسب براي عراق بعد از سقوط رژيم صدام وجود نداشت و نتايج شكست در برنامه‌ريزي بود كه هنوز هم در عراق ديده مي‌شود. چيلكات در نهايت معتقد است كه تحقيق او درس‌هاي آموزنده‌اي از جنگ عراق دارد كه مربوط مي‌شود به تصميم مشترك اعضاي كابينه دولت بر اساس مذاكره و تبادل نظر، ارزيابي مخاطرات، بررسي تمام گزينه‌ها و انتخاب استراتژي واقع‌بينانه و توجه به آمادگي و تجهيز كافي بازوهاي نظامي و غيرنظامي دولت. با وجود اين درس‌ها اما مسئله اصلي در تبعات تحقيق چيلكات است و نتيجه‌‌اي كه از اين تحقيق گرفته مي‌شود.
نتايج تحقيق
نخستين نتيجه مهم در پي‌گيري حقوقي تحقيق چيلكات است و اينكه مسئولان بريتانيايي در مورد شروع جنگ عراق قابل تعقيب قضايي هستند. به نظر مي‌رسد كه برخي از خانواده‌هاي 179 كشته بريتانيايي در جنگ عراق از تحقيق چيلكات قصد پي‌گيري قضايي بلر را دارند و حتي برخي از خانواده‌هاي عراقي هم چنين قصدي دارند. شايد بلر منتظر اين اتفاق باشد اما نمي‌توان انتظار جدي از پي‌گيري قضايي او داشت چراكه چيلكات روز چهارشنبه عنوان كرد كه تحقيق او به دنبال مقصر جنگ نبوده و در مقام قاضي اين تحقيق را انجام نداده تا حكمي را تعيين كرده باشد. به لحاظ بين‌الملل هم نمي‌توان انتظار اتفاق قابل توجهي را داشت چراكه بعد از 13 سال جنگ غيرقانوني آمريكا و بريتانيا عليه عراق هيچ عواقبي در پي نداشته است.
چيلكات در گزارش خود هم به اين نكته اشاره كرده كه بريتانيا براي ورود به جنگ مجوزي از شوراي امنيت نداشته و اكثر اعضاي شورا و از جمله كشورهاي داراي حق وتو در اين شورا با جنگ مخالف بودند. در واقع، آمريكا و بريتانيا جنگ عليه عراق را در بامداد 20 مارس 2003 شروع كردند در حالي كه شوراي امنيت اين اجازه را نداده بود و از اين جهت، جنگ آنها يك تجاوز نظامي آشكار عليه كشور مستقل بود. با وجود اين نكته آشكار اما به دليل حق وتوي اين دو كشور در شوراي امنيت، هيچ اقدام حقوقي عليه اين تجاوز‌طلبي انجام نشده و به نظر نمي‌رسد كه تحقيق چليكات هم تأثيري در اين روند داشته باشد.
نكته قابل توجه تحقيق چيلكات در پرده برداشتن از نظام سياسي بريتانيا است كه چگونه فريبكاري مي‌تواند كار اين كشور را به جنگي بكشاند كه حالا بعد 13 سال، چليكات حرف از درس‌هاي عبرت‌آموز اين جنگ مي‌زند. بايد به ياد داشت كه بلر در شروع جنگ تنها نبود بلكه پارلمان و بسياري از نهادهاي سياسي و غيرسياسي بريتانيا در آن سهم داشتند چنان كه چارلز كندي، رهبر پيشين حزب ليبرال دموكرات، از معدود شخصيت‌هايي بود كه در مقابل اين جريان عمومي قرار گرفت و البته به سختي هم تنبيه شد. با وجود آن كه مستنداتي در مورد تسليحات كشتار جمعي عراق در دست نبود و بازرسان سازمان بين‌المللي انرژي اتمي هم اين موضوع را تأييد كرده بودند اما به گفته چيلكات، اغراق در اين مورد دست‌آويز جنگ شد.
تحقيق چيلكات مي‌گويد كه رؤساي دستگاه‌هاي اطلاعاتي بايد به بلر توضيح مي‌دادند كه اطلاعات جاسوسي در اين مورد چيزي فراتر از «ظن و گمان» نيست اما ريچارد ديرلاو، مدير سرويس اطلاعات مخفي بريتانيا، و جان اسكارلت، رئيس كميته مشترك اطلاعات، به جاي دادن اطلاعات درست و بي‌طرفانه تنها از خواست بلر تبعيت كردند و البته اسكارلت هم جايزه خود را گرفت و از سوي بلر به مديريت سرويس مخفي بريتانيا رسيد. به بيان ديگر، تحقيق چيلكات نشان مي‌دهد كه نه تنها بلر بلكه مجموعه سياسي و نظامي بريتانيا در اين جنگ سهم داشته‌اند و از اين جهت، مي‌توان گفت كه اين جنگ برآمده از منش تجاوز‌طلبي بريتانيايي است چه مجوز قانوني داشته باشد يا چنين مجوزي در كار نباشد.
http://javanonline.ir/fa/news/795875
ش.د9501237
