ميهمانی ٤ کشور بر سفره خزر

(روزنامه شرق ـ 1395/04/26 ـ شماره 2631 ـ صفحه 4)

** در زمان جنگ تحمیلی، دولت‌ها مشغول جنگ بودند و فرصتی برای پرداختن به میدان‌های مشترك نبود. پس از دوران جنگ تحمیلی، وقتی دولت سازندگی روی كار آمد، به فكر میدان‌های مشترك افتاد؛ اما عملا استفاده از میدان‌های مشترك در دولت اصلاحات اتفاق افتاد و میدان عظیم مشترك پارس جنوبی (مشترك بین ایران و قطر) به بهره‌برداری رسید. زمانی‌كه دولت اصلاحات روی كار آمد، برداشت ما از پارس جنوبی صفر بود و در زمان تحویل دولت، برداشت ما از پارس جنوبی تقریبا به اندازه قطر بود. در دولت نهم و دهم، عمدتا سیاست‌ها، تغییر کرد. تكیه بر امكانات داخلی بیشتر شد و با خود فكر كردند كه پروژه‌ها را در داخل تقسیم كنند؛ بنابراین همه پروژه‌ها را زخمی كردند؛ اما كاری از پیش نبردند و دوباره در میزان بهره‌برداری ما از پارس جنوبی با قطر فاصله ایجاد شد. در واقع اتفاق جدیدی در پارس جنوبی رخ نداد و برداشت ما در این میدان مشترك مانند قبل بود.

‌* سرمایه‌گذاری جدیدی هم انجام نشد؟

** سرمایه‌گذاری داخلی بود؛ شركت‌های داخلی این كار را می‌كردند و سرمایه‌گذاری خارجی نداشتیم. قرار بود شركت‌های داخلی سرمایه را تأمین كنند كه این كار هم انجام نشد و كار به آن سرعتی كه انتظار داشتیم پیش نرفت و چون برداشتی رخ نداد، عملا قطر دوباره از ما پیش افتاد.

‌* در این مدت چقدر متضرر شدیم؟

** خیلی زیاد؛ تصور كنید قطار در حال سرعت‌گرفتن بود و یكباره متوقف شد تا اینكه به دولت آقای روحانی رسیدیم. این دولت روی پروژه‌های اولویت‌دار تمركز كرد و از این طریق توانستند چند فاز از پارس جنوبی را راه‌اندازی كرده و میزان برداشت را دوباره افزایش دهند، اما این میزان بهره‌برداری هم كافی نیست. میدان پارس جنوبی میدان گازی مشتركی است كه لایه‌های نفتی هم دارد. ایران برداشتی از لایه‌های نفتی نداشته؛ اما قطر برداشت می‌كند. میادین مشترك فراوانی با عراق، عربستان و امارات داریم كه در همه‌جا از آنها عقب‌تر هستیم. علت این است كه رقبای ما، شركت‌های خارجی را با دانش و فناوری نوین به كار گرفته‌اند و ‌میزان استخراج و برداشتشان را افزایش داده‌اند.

‌* وضعیت ما در هر یک از میادین مشترک چگونه است؟

** میدان فروزان؛ مشترك بین ایران و عربستان است كه در عربستان مرجان نامیده می‌شود. این میدان را در سال ١٣٤٥ شركت پان‌آمریكن كشف کرد. در سال ١٩٧٨ از این میدان ١٨٠هزار بشكه نفت تولید می‌كردیم. حالا بعد از چهار دهه از شروع فعالیت این میدان، در طرح‌های توسعه، تجهیزات به‌روز نشده و در‌نتیجه درحال‌حاضر میزان برداشت عربستان ٩برابر ایران است. اكنون عربستان ٤٠٥ هزار بشكه و ایران حدود ٤٥ هزار بشكه برداشت دارد. این میدان، ‌میدانی است كه می‌تواند نفت بسیار مناسب با (IP‌) «آی‌پی»های ٣٠ تا ٣١ تولید كند كه همه دنیا طالب این نفت هستند. در پارس جنوبی هم همواره از قطر عقب بوده‌ایم، برای مثال در لایه‌های نفتی پارس جنوبی روزانه ٥٠ هزار بشكه برداشت می‌كنیم و قطر ٤٥٠ هزار بشكه. ممكن است در گاز خیلی تفاوت نداشته باشیم؛ اما در نفت این فاصله زیاد است. میدان آرش؛ میدان مشترك بین ایران، كویت و عربستان است. سهم گاز ایران از میدان آرش ٧٠ میلیون بشكه میعانات گازی و ٤٢ میلیون بشكه نفت است؛ اما عملیات اكتشاف را یا شروع نكرده‌ایم یا در حد خیلی پایینی هستیم و طرف دیگر با تكنولوژی‌های روز این كار را انجام می‌دهد. البته درباره تقسیم سهم در این میدان، اختلاف‌های سیاسی داریم. میدان نفتی یادآوران یكی از میدان‌های مشترك بین ایران و عراق است، عراقی كه چندی پیش در جنگ بوده و اکنون هم با مشكلات زیادی درگیر است، درحال‌حاضر از ما جلوتر است. در این میدان تقریبا روزانه حدود ٢٠ هزار بشكه نفت تولید می‌كنیم، درحالی‌كه قرار بوده ٣٠٠هزار بشكه نفت تولید کنیم.

شركت‌های چینی طرف قرارداد ما بودند؛ اما عملا كار نكردند و چاه‌هایی را كه باید حفر می‌كردند، حفر نکردند. از طرف دیگر عراقی‌ها به‌شدت كار انجام می‌دهند، شركت‌های اروپایی در آنجا مشغول به كار هستند. به‌زودی هم برداشت زیادی خواهند داشت. میدان‌ نفتی فرزاد بین ایران و عربستان مشترك است كه آنجا هم عربستان برداشت بیشتری از ایران دارد. شركت ملی نفت ایران در سال ٨٩ گزارشی منتشر كرده كه می‌گوید برداشت عربستان از چهار میدان نفتی مشترك با ایران بیش از ١٠ برابر ایران است؛ یعنی عربستان ٤٠٥هزار بشكه هیدروكربن برداشت می‌كرده و ایران فقط ٤٢هزار بشكه. عراق در برداشت از میادین مشترك، بیش از دو برابر از ایران جلوتر است. این كشور از ١٢ میدان مشترك نفتی با ایران، روزانه ٢٩٥هزار بشكه برداشت می‌كند حال آنكه برداشت روزانه ایران ١٣٠ هزار بشكه است. میدان‌های مشترك دیگر هم چنین وضعیتی دارند. در میدان‌های مشترك واقعا كاری انجام نداده‌‌ایم.

‌* در دوران احمدی‌نژاد میزان سرمایه‌گذاری در میادین مشترك نفتی و گازی صفر گزارش شد و به‌جای سرمایه‌گذاری در این میادین، درآمدهای حاصل از آن برای هزینه‌های جاری مانند یارانه‌های نقدی صرف شد. برخی از این اقدام دولت قبل به‌عنوان خیانت نام برده‌اند. نظر شما دراین‌باره چیست؟

** بله، این منابع صرف یارانه و هزینه‌های جاری مردم شده است. نمی‌گویم خیانت کردند می‌گویم مدیر نبودند؛ وقتی مطالعه نكنیم و بی‌برنامه كار كنیم همین است.

‌* این را كه گفته می‌شد این اقدامات با برنامه‌ریزی قبلی بوده، قبول ندارید؟

** نمی‌گویم با برنامه‌ریزی بوده، من می‌گویم برنامه‌‌ریزی نبوده. وقتی سازمان مدیریت نباشد و برنامه‌ریزی كنار گذاشته شود و تفكری پشت كارها نباشد، همین‌طور هم می‌شود. عراق بعد از جنگ با ایران، درگیر دو جنگ دیگر شد، اما چگونه است كه دوبرابر ایران برداشت می‌كند یا عربستان ١٠ برابر ایران برداشت دارد؟ پس ما ابزار لازم را برای این منظور فراهم نكرده‌ایم. اکنون هم كه دولت می‌‌خواهد برنامه‌ریزی كند، مخالفت‌هایی وجود دارد.

‌* چرا مخالفت‌ می‌کنند؟ مگر به نفع كشور نیست؟

** باید از همان‌هایی كه مخالفت می‌كنند، دلیل این كار را پرسید.

* از نظر شما این ماجرا سیاسی است؟

** نمی‌توانم بگویم سیاسی است. می‌گویم به دلیل نشناختن وضعیت جاری بازار نفت بود. میدان مشترك ظرفی است كه امكان استفاده از آن در اختیار دو طرف است. اگر یك طرف خودش را با دانش روز تجهیز كند و شما منابع مالی فراهم نكنید و تكنولوژی روز را به كار نگیرید، طبیعی است میدان را می‌بازید. این اتفاق هم افتاده است. یك طرف منابع مالی ندارد، با سیستم‌های حفاری كهنه كار می‌كند و طرف دیگر تكنولوژی روز RSS را به كار می‌گیرد. طبیعی است در اكتشاف و استخراج سرعت او ١٠ برابر شماست و زودتر از شما به نفت می‌رسد.

‌* در چنین شرایطی كه مخالفت‌ها صورت می‌گیرد، چطور می‌توان مخالفان را متوجه خطایشان كرد؟ وظیفه وزارت نفت چیست؟

** وقتی می‌گویم قطر روزانه ٥٠٠ هزار بشكه و ایران ٥٠ هزار بشكه از لایه‌های نفتی پارس جنوبی برداشت می‌كند، یعنی ٤٥٠ هزار بشكه در روز از قطر عقب هستیم و این کشور از ثروت ما برمی‌دارد. این میزان را با قیمت نفت می‌توان محاسبه كرد. باید اختلاف گاز و نفت را در قیمتشان ضرب كرد تا متوجه شویم روزانه چقدر متضرر می‌شویم ولی درهرحال رقم فوق‌العاده‌ای است. اگر متوسط قیمت نفت را ٥٠ دلار در نظر بگیریم در پارس جنوبی ٢٢ میلیون دلار در روز ضرر می‌کنیم و در سال هشت میلیارد و ١٠٠ میلیون دلار قطر از سهم ما برداشت می‌كند. گاز هم از ما بیشتر تولید می‌كند منتها عقب‌ماندگی ما در گاز به اندازه نفت نیست. عراق حدود ١٥٠ هزار بشكه در روز بیشتر از ما برداشت می‌كند، در آینده بیشتر هم خواهد شد. درواقع اکنون روزانه هفت میلیون و ٥٠٠ هزار دلار و سالانه دو میلیارد و ٧٠٠ هزار دلار از عراق عقب‌تر هستیم؛ عراقی كه وضعیت خوبی نداشته و ندارد. حال در این فرصت می‌گوییم حضور شركت‌های خارجی در میادین مشترک، درهم‌كوبیدن اقتصاد مقاومتی و فرصت‌ندادن به شركت‌های داخلی است. اما در پروژه‌هایی كه در آنها رقابت وجود دارد، زمان عاملی بسیار تعیین‌كننده است. تا غفلت كنیم ذخیره چاه تمام می‌شود. درباره چاه‌هایی كه در داخل كشور است، می‌توانیم بگوییم نگاهمان باید این باشد كه با تكنولوژی‌های در اختیارمان جلو برویم، اما درباره چاه‌هایی كه مشترك هستند، باید هم ثروت و منابع مالی را جذب كنیم، هم با استفاده از تكنولوژی روند برداشت را تسریع كنیم و مكانیسمی به كار بگیریم كه بتوانیم وارد رقابت شویم. چرا شركت‌های خارجی در عراق بیشتر فعال هستند؟ چون عراق نسبت به ما مكانیسم بهتری ارائه كرده است. اگر در رقابت باقی بمانیم، می‌توانیم برداشتمان را بیشتر كنیم.

درحال‌حاضر به‌نوعی ربایش منابع برای ایران اتفاق می‌افتد و این خیلی برای ما بد است. در همه ٢٨ میدان مشترك با دیگر كشورها از آنها عقب هستیم. عربستان ٤٥٠ هزار بشكه در روز و ایران ٤٢ هزار بشكه در روز تولید دارد؛ یعنی ٤٠٠ هزار بشکه اختلاف در روز به ارزش ٢٠ میلیون دلار که رقمی حدود هفت میلیارد دلار در سال می‌شود. عقب‌ماندگی ما از سه کشور همسایه عربستان، عراق و قطر سالانه رقمی بالغ بر ١٧میلیارد دلار می‌شود. چرا باید از رقابت عقب بیفتیم؟ نسبت به این آمار و ارقام چه كسی باید پاسخ‌گو باشد؟ آزادگان میدان شمالی و جنوبی دارد و یكی از بزرگ‌‌ترین میادین نفتی جهان است و در سال ١٣٧٦ كشف شده و در محدوده ٢٠×٧٥ كیلومتری دشت آزادگان است. بخشی از این میدان كه در عراق است، مجنون نامیده می‌شود. متأسفانه میزان تقریبی تولید ما از این میدان ٥٠ هزار بشكه است. در حالی كه در عراق شركت‌های شل و بقیه وارد كار شده و اکنون روزانه حدود ١٨٥ هزار بشكه نفت استخراج می‌كنند و امیدوار هستند این میزان را به ٤٠٠ هزار بشكه هم برسانند. اگر چینی‌ها در ایران كم‌كاری نمی‌كردند، ما نباید عقب می‌افتادیم. به اعتقاد من هشدار و كارت زرد آقای زنگنه به چینی‌ها كه به شركت CNPC داد، به‌موقع بود. برداشت ایران از آزادگان در ٢٠٠١ شروع شد و قرار بود ژاپنی‌ها استخراج را انجام دهند كه با تهدید آمریكا از ایران خارج شدند و كاری نكردند و شركای هندی و روسی آمدند كه آنها هم با تهدید آمریكا ادامه ندادند، چین آمد که آن هم كاری نكرد.

دولت جدید طرح جامعی برای میدان آزادگان جنوبی در دو فاز تعریف كرده است. در فاز نخست پیش‌بینی كرده روزانه ٣٢٠ هزار بشكه نفت و ١٩٧ میلیون فوت‌مكعب گاز تولید شود كه این میزان تولید قرار است در ٥٢ ماه انجام شود؛ یعنی حدود چهار سال و نیم بعد. قرار است در فاز دوم این میزان به ٦٠٠ هزار برسد كه فعلا ٥٠ هزار بشكه در روز تولید می‌شود. این كار نیازمند منابع مالی است. باید اجازه دهیم دولت شرایطی را جذب كند كه این اتفاق بیفتد. اگر دولت، این چالش‌ها را از سر راه برندارد، همین روند طی خواهد شد و كم‌كم شاهد خواهیم بود عراق بیشتروبیشتر برداشت می‌كند. اکنون عراق ٢,٥ برابر ما برداشت دارد و اگر كاری انجام ندهیم، این میزان بیشتر هم خواهد شد.

‌* درباره میدان آزادگان گفته می‌شد چینی‌ها اطلاعات ما را درز داده‌اند.

** این را نمی‌دانم. وزارت نفت باید بگوید اما من می‌گویم چینی‌ها وقت‌كشی كردند.

‌* به نظرتان با انگیزه خاصی این كار را انجام داده‌اند؟

** در انجام تعهداتشان كوتاهی كردند اما از اینكه این كار با انگیزه انجام شده یا نه، اطلاعی ندارم. به نظرم وقتی چین فرصت را از ما می‌گیرد سوءاستفاده می‌كند. اگر اطلاعات ما را به طرف دیگر داده باشد كه قضیه جداست.

‌* تاكنون سوءاستفاده‌هایی از طرف شركت‌های داخلی هم از میادین شده است؟

** خبر ندارم.

‌* پس معتقدید دولت یازدهم سستی و كندی دولت قبل را انجام نداده است؟

** خیر، در ابتدا در پارس جنوبی منابع داخلی ساماندهی و قراردادهایی طراحی شده كه برای جذب سرمایه‌گذاری، تكنولوژی و منابع مالی جذابیت ایجاد شود كه راهكار درستی است. نباید تصور كرد این كارها در مقابله با اقتصاد مقاومتی است بلكه مسئله منافع ملی مطرح است. باید به دانش روز دسترسی پیدا كنیم. اتفاقا در قراردادهای GC (سازمان پیمانکار عمومی) پیش‌بینی شده انتقال دانش از طریق شركت‌های دانش‌بنیان یا دانشگاه اتفاق بیفتد. به نظرم نمی‌توانیم با روش‌های قدیم صنعت بالادستی به هدف‌هایمان برسیم. باید دانشمان را به‌روز كنیم. زمانی فقط حفاری را از طریق MWD انجام می‌دادند، امروز این كار هم انجام می‌شود اما هر جا بتوانند از RSS‌ استفاده می‌كنند که سرعت ١٠ برابر شود. قطر همین كار را انجام می‌‌دهد. این طرف، ما با تكنولوژی MWD کار می‌کنیم و آن طرف با RSS كار می‌كنند؛ یعنی سرعت تكنولوژی‌شان ١٠ برابر ماست و به همین خاطر مدام فاصله‌مان بیشتر می‌شود.

‌* درحال‌حاضر وزارت نفت باید چه كاری انجام دهد؟ باید صبر كند تا قراردادها اصلاح شود و بعد اقدام کند؟

** قراردادها اصلاح شده است. وزارت نفت باید با همین قراردادها وارد كار شود و میدان را رقابتی كند. دیگران از این میدان‌ها برداشت می‌كنند و تمام می‌شود. گاز هم ممكن است به سمت دیگر مهاجرت كند.

‌* كدام شركت‌ها و كشورها برای سرمایه‌گذاری در میادین مشترك ابراز تمایل كرد‌ه‌اند؟

** تا جایی كه اطلاع دارم، اكثر شركت‌های بزرگ ابراز تمایل كرده بودند اما وقتی در داخل كشور حرف و حدیث زیادی ایجاد می‌شود، شركت‌ها نگران می‌شوند. غیرمستقیم شنیده‌ام توتال، انی، شل و بقیه ابراز علاقه‌مندی كرده‌اند كه در میادین نفت و گاز ایران كار كنند اما شرایط نباید به گونه‌ای پیش برود كه احساس كنند در ایران همدلی و تصمیم واحدی وجود ندارد و اگر بیایند، دچار موانع و مشكلات می‌شوند. در این صورت احتیاط می‌کنند. باید بستر را فراهم و از تمایل این شركت‌ها استقبال كنیم. باید هوشیار باشیم و به انتقال تكنولوژی و برداشت صیانتی توجه كنیم. ایرادهایی كه می‌گرفتند این بود كه برداشت‌ها صیانتی نیست. درحال‌حاضر این ایرادها اصلاح شده است. ممكن است بعدا باز هم ایرادی پیدا شود، هیچ انشایی بدون غلط نخواهد بود. ولی كار كارشناسی خوبی روی قراردادها انجام شده و سعی شده جذاب و رقابتی باشند. مهم است آنچه پیشنهاد می‌دهیم بازار را جذب كند. بالاخره باید هوشیار عمل كنیم، نمی‌توانیم در داخل با هم در كشمكش باشیم و رقیبمان در طرف دیگر سود ببرد؛ چون كشمكش ما باعث می‌شود سرعت جذب سرمایه و تكنولوژی كم شود كه به نفع رقیبمان خواهد بود؛ كمااینكه تا به حال هم این‌طور بوده است.

‌* آیا مذاكرات با سرمایه‌گذاران قبلی ادامه دارد و ترجیح بر ادامه حضور آنهاست؟

** تا جایی كه اطلاع دارم، شركت نفت با همه شركت‌ها و با هر كسی كه توانمندی انجام كار را داشته باشد مذاکره می‌کند.

‌* یعنی هنوز هم چین و هند حضور دارند؟

** باید توانایی كار داشته باشند. تصور نمی‌كنم وزارت نفت مانع كسی شود اما در هر صورت كسانی هم كه می‌خواهند كار كنند، باید توانایی خودشان را نشان دهند. اکنون كسی مثل آقای زنگنه در شركت نفت است و حواسش جمع است و دیگران می‌دانند باید به‌موقع پروژه را آماده كنند. كشورهایی كه در خودشان توانایی نمی‌بینند یا تكنولوژی خوبی ندارند، خودشان باعث می‌شوند كه نتوانند كار كنند. شركت‌هایی كه توانمند و صاحب تكنولوژی هستند، قدم پیش می‌گذارند و شركت‌هایی كه فاقد تكنولوژی و توانایی هستند، خودشان پا پیش نمی‌گذارند.

‌* در طول سه سال گذشته از آسیا به اروپا سوئیچ كرده‌ایم؟

** به نظر می‌رسد این اتفاق افتاده و آنچه می‌بینم افزایش تمایل اروپایی‌هاست. چون صنعت نفت و گاز ایران چیزی نیست كه كسی بتواند از آن بگذرد و برای همه جذابیت دارد.

‌* شبه‌دولتی‌ها در سرمایه‌گذاری میادین مشترک چه نقشی دارند؟

** شبه‌دولتی‌ها در دولت نهم و دهم همه میادین را در اختیار گرفته بودند. به‌خصوص اكثر فازها در پارس جنوبی. اکنون هم هستند ولی باید كار را تسریع كنند.

‌* یعنی اکنون هر شرکت خارجی بخواهد در این میادین حضور یابد، شریك آنها خواهد شد؟

** حتما وزارت نفت راهكارهای مناسب‌تری ایجاد می‌كند چون شبه‌دولتی‌ها از قراردادهایی كه امضا كرده‌اند، خیلی عقب‌تر هستند.

‌* پس احتمال دارد كنار گذاشته شوند؟

** بله، وزارت نفت می‌تواند این كار را انجام دهد.

‌* به نظر شما، نوع قراردادهایی كه در میدان‌های مشترك به کار برده می‌شود، باید مثل قبل باشد یا نوع جدیدی از قراردادها را پیشنهاد می‌كنید؟

** من می‌گویم قراردادهای جدید باید با توانایی رقابتی به کار گرفته شود. البته معتقدم شاید در خزر باید انعطاف بیشتری داشته باشیم چون متأسفانه از خزر چیزی برداشت نمی‌كنیم. همه از منابع خزر برداشت می‌كنند. در خزر سكوی شناور امیركبیر را داریم اما در برداشت از خزر عقب هستیم و تابه‌حال برداشتی نداشته‌ و فعلا به نفت نرسیده‌ایم. اما در مقابل روسیه، آذربایجان، تركمنستان و قزاقستان نفت سبك برداشت می‌كنند.

‌* چطور بقیه به نفت رسیده‌اند؟

** میادین نفت و گازی كه سمت ایران است، به‌خوبی طرف مقابل نیست. اگر خزر را به پنج كشور حاشیه مساوی تقسیم كنند و ٢٠ درصد سهم ایران باشد، میادین مناسب نفت و گاز در اختیار ایران قرار می‌گیرد كه فعلا ٢٠ درصد ایران را تأیید نكرده‌اند. چون طرف مقابل ١٣، ١٤ درصد را قبول دارد.

‌* به چه علت؟

** این را باید از دولت نهم و دهم پرسید. قبل از اینكه اتحاد جماهیر شوروی از هم پاشیده شود، ٥٠-٥٠ بین ایران و شوروی بود، بعد بحث این بود كه هركدام از كشورهای حاشیه، ٢٠ درصد داشته باشند و اکنون هم زمزمه‌ دیگری شنیده شده و می‌گویند اگر از طرف آستارا، مرز ایران را به طرف گلستان بكشیم، محدوده‌ای كه به وجود می‌‌آید، نشان می‌دهد سهم ایران ١٣، ١٤ درصد است كه در این صورت نفت و گاز زیادی در بخش ایرانی نخواهد بود. دولت اصلاحات دنبال سهم ٢٠ درصدی بود. به نظر می‌رسد در زمان دولت قبل سهم كمتری گفته شده و دولت وقت باید اعتراض می‌كرده كه این كار را انجام نداده است. این در حالی است که دولتمردان در زمان دولت‌های هفتم و هشتم از سهم ٢٠ درصدی كوتاه نیامدند اما دولت قبل به سهم كمتر اعتراض نكرد.

‌* تحریم‌ها چقدر روی میادین ما تأثیر داشته است؟

** تحریم‌ها حتما تأثیر داشته چون عقب‌ماندگی كنونی ما ناشی از تحریم‌هاست. وقتی تحریم‌ وجود داشته باشد، تكنولوژی وارد نشده و سرمایه‌گذاری انجام نمی‌‌شود؛ چون منابع خارجی جذب نمی‌شود.

‌* آیا كشورهایی كه با ایران میادین مشترك دارند، از رفع تحریم‌ها ابراز نگرانی كرده‌اند؟

** بله. آنها نگران‌اند ایران بتواند سهم بیشتری از میادین برداشت کند. شركت‌های بزرگ آمریكایی می‌توانند در این منطقه فعالیت كنند؛ به این معنا كه ایران می‌تواند از منابع مشترك سهم خودش را بردارد كه در این صورت عقب‌ماندگی ایران از طرف‌های مقابل رفع خواهد شد.

‌* برای ایجاد اختلال، كاری انجام می‌دهند یا تخفیفی می‌‌دهند؟

** ممكن است تخفیف بدهند. طبیعی است. اگر ایران بخواهد به میزان برداشت بیشتر برسد، رقبا به هر طریقی كه بتوانند، جلوی این اتفاق را خواهند گرفت. شنیده‌‌ام عربستان و حتی قطر و عراق كارهایی در این زمینه انجام داده‌اند. هر كس تولیدات خود را با شرایط آسان‌تری بالا ببرد، در واقع علیه ما كار می‌كند و وضع ما را بحرانی‌تر می‌كند. بنابراین باید هرچه‌سریع‌تر فکری به حال اجراکردن قراردادهای نفتی بکنیم.

http://www.sharghdaily.ir/News/97888

ش.د9501280