ترک‌ها به ایران نزدیک می‌شوند

(روزنامه وقايع‌اتفاقيه – 1395/04/27 – شماره 176 – صفحه 3)

کودتای نظامی ارتش ترکیه علیه دولت اردوغان هرچند شکست خورد و نتوانست به عمر حزب عدالت و توسعه در عرصه داخلی این کشور پایان دهد اما قطعا تأثیراتی در سیاست خارجی دولت آنکارا به‌خصوص در قبال ایران ایجاد خواهد کرد. همسایگی ترکیه با ایران از یک طرف و اهمیت ثبات و امنیت در این کشور از طرف دیگر، باعث شد تحولات در این کشور برای جمهوری اسلامی ایران به شدت مورد توجه قرار گیرد. از‌همین‌رو نیز به محض وقوع اولین جرقه‌های کودتا توسط برخی نظامیان ترک، مقامات ایرانی به رصد دقیق تحولات پرداختند. باوجود شکست کودتاگران اما محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، طی کمتر از 12 ساعت، سه‌بار با همتای ترک خود تماس تلفنی برقرار کرد تا در جریان آخرین تحولات قرار گیرد. ظریف علاوه بر تماس‌های مکرر با مولود چاووش اوغلو، در اظهارنظری نگرانی خود را نسبت به بحران در ترکیه اعلام و بر خواست جمهوری‌اسلامی ایران مبنی بر حفظ ثبات، امنیت و دموکراسی در ترکیه تأکید کرد. وی از دفاع دلیرانه مردم ترکیه از دولت منتخب خود حمایت و اضافه کرد: کودتا در این منطقه جایی ندارد و محکوم به شکست است.

چرا ترکیه برای ایران مهم است

هرچند سیاست‌های تهران و آنکارا در قبال دمشق با یکدیگر تفاوت‌های اصولی داشته است و با وجود اینکه کودتا و تغییر سیاست‌ها و رویکردهای آنکارا درباره دولت بشار اسد مورد استقبال ایران قرار می‌گیرد اما بی‌ثباتی در ترکیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران ابدا مورد استقبال این کشور نیست. به عبارت دیگر هرچند پایتخت بسیاری از کشورهای جهان با نگرانی حوادث ترکیه را دنبال می‌کردند اما نگرانی آنها به اندازه تهران نبود. در همین رابطه وزیر اطلاعات ایران نیز در یکی از اولین واکنش‌های صورت‌گرفته از سوی تهران، اعلام کرد مرزهای شمال غربی در امنیت کامل هستند. همین اهمیت ثبات و دموکراسی در میان همسایگان، باعث شده است‌کمیسیون امنیت ملی خواستار برگزاری جلسه‌ای در زمینه تحولات ترکیه با حضور محمدجواد ظریف شود. در همین رابطه کمال دهقانی‌فیروز‌آبادی، نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، بیان کرد: درباره مبانی سیاست خارجی کشور در ارتباط با تحولات اخیر ترکیه نیز باید گفت که جایگاه همسایگان برای ما بسیار مهم است و حاکم بودن عقلانیت در این کشورها نیز اهمیت بسیاری برای ما دارد؛ دقیقا به همین خاطر است که موضع ما در رابطه با تمامی همسایگان اعم از ترکیه، افغانستان و عراق، ثبات و امنیت و گردش قدرت بر مبنای انتخابات و خواست اکثریت و آرامش است.

موضع رسمی ایران، محکومیت اقدام کودتاگران است

اهمیت تحولات ترکیه باعث شد تا شورای امنیت ملی کشور سریعا تشکیل جلسه داده و به بحث و بررسی تحولات کشور همسایه بپردازد. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در پایان جلسه دیروز این شورا گفت: در جلسه روز شنبه ضمن بررسی جامع تحولات ترکیه بر موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران درمحکومیت اقدام کودتاگران و حمایت از خواست و اراده مردم تأکید شد. علی شمخانی ضمن تقبیح هرگونه اقدام نظامی برای تحمیل اراده سیاسی، انجام هرگونه کودتا را با خواست واقعی مردم در تضاد عنوان کرد. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی با اشاره به پیگیری لحظه‌به‌لحظه تحولات از ابتدای وقوع کودتا در ترکیه و تماس نزدیک با نهادها و مقامات ترکیه تصریح کرد: ما از دولت قانونی ترکیه حمایت می‌کنیم و با هر نوع کودتا چه داخلی و چه با پشتیبانی طرف‌های خارجی مخالف هستیم. شمخانی ادامه داد: آنچه فرجام تحولات ترکیه را رقم زد، اراده و حضور مردم و هوشیاری احزاب سیاسی است که با مشارکت خود، این کودتا را ناکام گذاشتند.

وی با تأکید بر ضرورت بررسی همه‌جانبه دلایل، زمینه‌ها و پیامدهای کودتای نافرجام در ترکیه افزود: با تداوم تماس‌های نزدیک با مقامات سیاسی و امنیتی ترکیه تلاش خواهیم کرد به درک دقیق‌تری از این رخداد دست یابیم. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی درباره امنیت مرزهای کشور نیز خاطرنشان کرد: مرزهای شمال‌غرب کشور در همسایگی با ترکیه از امنیت کافی برخوردار است و آمادگی لازم در نیروهای زمینی و هوایی نیز برای صیانت وجود دارد و در این رابطه جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. شمخانی به هم‌وطنان در ترکیه نیز توصیه کرد از حضور در محل‌های درگیری دوری کنند و در مراکز اقامتی خود تا زمان بازگشت به کشور باقی بمانند.

همچنین معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری، درباره کودتای ترکیه گفت: جمهوری اسلامی ایران حمایت از مردم و نظام‌های برآمده از انتخابات را از مهم‌ترین اصول خود می‌داند. حمید ابوطالبی با انتشار یادداشتی در صفحه توئیتر خود نوشت: مردم مسلمان و همسایه ترکیه، حاکمیت خود را پس خواهند گرفت. وی اظهار کرد: ما هیچگاه در برابر کودتا و نقض حاکمیت مردم بی‌تفاوت نبوده‌ایم، لذا تحولات ترکیه را با حساسیت پیگیری کرده و رأی مردم را تعیین‌کننده می‌دانیم.

روابط ایران و ترکیه بعد از کودتای نافرجام

باوجود تفاوت دیدگاه‌هایی که ایران و ترکیه درباره مسائل منطقه‌ای نظیر ترکیه داشته‌اند اما سیاست تهران بنا به دلایلی آشکار نمی‌توانست حامی کودتا علیه اردوغان باشد، چه اینکه قطعا هرگونه اضافه‌شدن بی‌نظمی جدید به محیط اطراف ایران، دردسرهای خاص خود را خواهد داشت. با این حال اکنون که اردوغان به سلامت از یک کودتای خطرناک گذر کرده است، این پرسش مطرح می‌شود که مناسبات دولت وی با ایران که در جریان وقوع کودتا از نزدیک تحولات را رصد می‌کرد به چه سمت و سویی هدایت خواهد شد؟ البته باید این نکته را نیز مدنظر قرار داد که اردوغان قبل از وقوع کودتای نافرجام ارتش، قدم‌هایی برای برخی تغییرات در سیاست خارجی خود برداشته بود.

به این‌ترتیب که علاوه بر صلح با رژیم صهیونیستی و روسیه، تمایلاتی در رابطه با تغییر سیاست‌هایش در قبال دولت بشار اسد از خود نشان داده بود. برخی کارشناسان در این رابطه معتقدند که کودتای شکست خورده در ترکیه سبب بهبود روابط تهران و آنکارا خواهد شد. از این دیدگاه، ترکیه که از چندی پیش برخی تغییرات را در سیاست خارجی خود ایجاد کرده بود، اینک به‌دلیل مسائل امنیت داخلی بیشتر نیازمند همکاری و مشارکت با ایران می‌شود. تردیدی نیست که اردوغان با وجود به سلامت عبور کردن از کودتای سازماندهی شده توسط ارتش، مشکلات داخلی بیشتری را تجربه خواهد کرد.

از نظر معتقدان به این دیدگاه، اردوغان زخم خورده از کودتا نه تنها قدرتمند‌تر نخواهد شد، بلکه تلاش خواهد کرد با فاصله‌گرفتن از مسائل ایدئولوژیک، به سیاست خارجی خود رنگ‌وبوی واقعیت بدهد. البته مقامات ایران خیلی زود طعنه و کنایه‌های خود را نصیب رجب طیب اردوغان کرده‌اند. علی‌اکبر ولایتی با بیان اینکه با وجود اختلاف‌نظر بین ایران و ترکیه در زمینه مسائل سوریه، تهران از کودتا در ترکیه استقبال نکرده است، می‌گوید: مردم ترکیه همچنان حامی حکومت خود هستند و عامل اصلی که کودتا را به شکست کشاند، حضور مردم در صحنه بود و ما امیدواریم روزی برسد که دولت ترکیه هم به نظرات مردم سوریه و آرای مردم سوریه احترام بگذارد و تعیین حکومت در سوریه را به مردم این کشور واگذار کند.

ولایتی ادامه داد: آقای بشار اسد هم در سوریه با رأی مردم انتخاب شده و اگر مردم از او حمایت نمی‌کردند نمی‌توانست به مدت بیش از پنج سال در برابر یک جنگ بین‌الملل محدود، مقاومت کند. وی با اشاره به اینکه خوشبختانه در هفته‌های اخیر نخست‌وزیر ترکیه به نوعی خواستار مذاکره با دولت سوریه شده است، این اقدام دولت ترکیه را «یک گام به سمت جلو» توصیف کرد و گفت: صرف‌نظر از برخی اختلافات سیاسی، مشترکات زیادی ایران و ترکیه را به هم پیوند می‌دهد. این دو کشور با تاریخ و دین و مرز مشترک و منافع مشترک قرن‌هاست کنار هم زندگی می‌کنند.

http://vaghayedaily.ir/fa/News/5624

ش.د9501205