جنگ ترکیه با کودتای شبانه

«حکومت رجب طیب اردوغان نیمه شب 16 ژوئیه 2016 به پایان رسید، ما کشور را در اختیار گرفتیم.» نخستین بیانیه کودتاچیان یازده و نیم جمعه شب صادر شد. آنکارا و استانبول در اختیار بخش‌هایی از ارتش قرار گرفت و تمام راه‌های ارتباطی به مراکز حساس این شهرها توسط تانک‌ها و نفربرهای ارتش مسدود شد. کودتا خیلی زود ترکیه را فرا گرفت.

آغاز رسمی کودتا

ساعتی پس از نیمه شب، مجری وحشت زده تلویزیون دولتی ترکیه «بیانیه کودتا» را خواند. دقایقی بعد مشخص شد بخش‌های نامشخصی از ارتش «تی‌آر‌تی» شبکه رسمی تلویزیون ترکیه را در اختیار گرفته‌اند. گمانه زنی‌ها نخست هواداران فتح‌الله گولن؛ روحانی ناراضی ترک ساکن امریکا را عامل کودتا معرفی می‌کردند او اما با تأخیری چند ساعته از کودتا اعلام برائت کرد. در بیانیه کودتاچیان تأکید شده بود: «غفلت، خیانت و قانون شکنی» رئیس جمهوری و همراهانش از حد گذشته، ارتش برای دموکراسی و حقوق بشر اداره امور را در دست گرفته و حکومت قانون در اولویت است. کودتاچیان حکومت نظامی اعلام کردند و خیلی زود خبر بازداشت سران حزب حاکم «عدالت و توسعه» و همچنین فرمانده ارتش ترکیه منتشر شد. از «رئیس جمهوری اردوغان» اما خبری در دست نبود. گفته می‌شد رئیس جمهوری ترکیه در پایتخت نیست و به سفر رفته است.

بازگشت امید

کمتر از 6 ساعت بعد مجری تلویزیون ترکیه در میان مردم ایستاده بود و با چشمانی اشکبار می‌گفت که با زور اسلحه او را مجبور کرده‌اند بیانیه کودتا را بخواند. مردم با همکاری نظامیان وفادار به دولت ، تلویزیون دولتی را آزاد کردند. پیش تر، در ساعات اوج کودتا، فراخوان اردوغان از نقطه‌ای نامعلوم در شبکه سی‌ان‌ان ترک پخش شد. او از هوادارانش خواست: «مقابل کودتا از دولت مشروع حمایت کنید.» طیف‌های مختلف اپوزیسیون اردوغان کودتا را محکوم کردند و حتی عبدالله گل و احمد داوود اوغلو یاران دیروز اردوغان از او حمایت کردند، بلندگوهای بسیاری از مساجد با پخش اذان مردم را به حمایت از دولت فراخواندند. هواداران اردوغان با اعتماد به نفس بیشتری به خیابان آمدند و با وجود شلیک و ارعاب کودتاچیان، حکومت نظامی با سرازیر شدن حامیان اردوغان و مخالفان کودتاچیان در استانبول عقب نشستند و حامیان اردوغان پس از دو ساعت فرودگاه آتاتورک را بازپس گرفتند.

در آنکارا اما کودتاچیان با قدرت بیشتری به برنامه خود ادامه دادند و با وجود انتشار خبرهای ضد و نقیض تانک‌های ارتش به سمت پارلمان حرکت کردند و این ساختمان را با وجود حضور گسترده مردم محاصره و در ساعات بعد چند بار مورد حمله قرار دادند. بر اساس گفته شاهدان عینی ، ساختمان پارلمان که قرار بود میزبان جلسه نمایندگان باشد دست کم سه بار مورد حمله قرار گرفته است. همچنین رسانه‌ها گفته‌اند که کودتاچیان به سوی مردم حاضر در نزدیکی پارلمان آتش گشودند.

رونمایی از اردوغان در آتاتورک

در بحبوحه حمله به پارلمان، خبرها درباره حضور اردوغان در استانبول به سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شد. اردوغان که در ساعات نخست کودتا در بی‌خبری مطلق و در مکانی نامعلوم به سر می‌برد پس از عبور از ساعات اولیه بحران و پاسخ مثبت مردم به فراخوانش برای مقابله با کودتاچیان، اعلام کرد در استانبول حضور دارد. پس از تسخیر فرودگاه توسط مردم، گفته شد که هواپیمای حامل اردوغان در این فرودگاه به زمین نشسته است. پیش از این در خبرها، قطر، ایران، آلمان و انگلیس به عنوان مقاصد اردوغان برای گریز از چنگ کودتاچیان عنوان شده بود اما حضور رئیس جمهوری ترکیه در یک نشست خبری در فرودگاه آتاتورک به شایعات پناهندگی او پایان داد. اردوغان که با لحنی شدید از استقامت خود برابر این کودتا سخن می‌گفت، انگشت اتهام را به سوی جنبش فتح‌الله گولن گرفت، از ارتش خواست برابر کودتاچیان بایستد و از مردم نیز خواست تا مشخص شدن اوضاع به خانه بازنگردند.

دقایقی پس از شروع کنفرانس خبری، اردوغان پس از یک گفت‌و‌گوی کوتاه با یکی از اطرافیانش این جلسه را ترک کرد. همزمان با سخنرانی او که با پوشش گسترده رسانه‌ها مواجه شد، رسانه‌ها از رعب آفرینی هواپیماهای کودتاچیان و شکستن پیاپی دیوار صوتی در استانبول خبر دادند. دقایقی پیش از این اعلام شده بود که یک هلیکوپتر متعلق به کودتاچیان توسط جنگنده‌ای که در حمایت از اردوغان عمل می‌کرده سرنگون شده است. گفته می‌شد رهبران کودتا در این بالگرد حضور داشته‌اند ، در همین راستا نخست‌وزیر ترکیه اعلام کرد یک ژنرال در جریان حمله به بالگرد کودتاچیان کشته شده است. او از هیچ مقام ارتشی‌ نام نبرد. هر چند رسانه‌ها نام چند ژنرال ارتش از جمله فرماندهان نیروی هوایی و نیروی زمینی ارتش ترکیه را به عنوان طراحان کودتا مطرح کردند اما اردوغان در جریان سخنان خود کودتاچیان را درجه داران میانی ارتش نامید.

طلوع صبح

صبح کودتا با خوش یمنی برای اردوغان آغاز شد. او که پس از آرام شدن نسبی اوضاع استانبول به میان هوادارانش رفته بود با شور و هیجان گفت نه کشور را ترک می‌کند و نه از مرگ می‌هراسد. همزمان تسلط دولت بر اوضاع روند پیشرونده خود را ادامه می‌داد و بجز درگیری‌های جدی با کودتاچیان در آنکارا به خصوص در حوالی پارلمان، خبرها حاکی از تسلیم شدن کودتاچیان در نقاط مختلف استانبول بود. با وجود آنکه نیروی دریایی نخستین بخش از ارتش بود که به حمایت علنی از اردوغان پرداخت، ورود جنگنده‌های حامی دولت به بحران، شرایط را به مرور به نفع اردوغان تغییر داد.

از ساعت 5 صبح به وقت محلی و پس از انتشار تصاویر بازداشت تعدادی از کودتاچیان، خبرهای متعددی نیز از تسلیم کودتاچیان در استانبول منتشر شد و در مهم‌ترین رویداد تعداد زیادی از نظامیان که از شب گذشته با بستن راه تنگه بسفر مسیر ارتباطی بخش اروپایی و آسیایی ترکیه را قطع کرده بودند خود را تسلیم کردند. بر اساس اعلام مقامات دولتی، دریاسالار نجات آتیلا دمیرخان از رهبران کودتا در ایالت مرسین بازداشت شد و همزمان نخست‌وزیر ترکیه اعلام کرد که خلوصی آکار رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه برکنار و امید دوندار، فرمانده ارتش ترکیه به عنوان جانشین موقت او تعیین شده است.

بر اساس گزارش رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه، تا ساعت 9 صبح به وقت تهران بیش از 330 نفر از عوامل کودتا در سراسر ترکیه بازداشت شده‌اند. دادستانی ترکیه نیز اعلام کرده که در جریان کودتا تا صبح شنبه دست کم 60 نفر کشته شده‌اند که 43 نفر ازاین افراد در آنکارا بوده‌اند. البته در خبرهای تکمیلی آمار کشته‌ها 90 نفر و زخمی‌ها هزارو153 نفر عنوان شده است. مقامات دولتی و چهره‌های نزدیک به اردوغان از پایان کودتا سخن می‌گویند اما کودتاچیان که پس از ، از دست دادن شبکه تی آر تی برای حفظ ارتباط خود به دفتر چند رسانه دیگر یورش بردند می‌گویند که برای ادامه کودتا مصمم اند. آنها از مردم خواسته‌اند در خانه بمانند. ارتش دوپاره ترکیه در نخستین صبح پس از کودتای شبانه به صف کشی خود در زمین و آسمان ترکیه ادامه می‌دهد.

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6262/26/141219/0

ش.د9501218