شهر حلب، دومین شهر بزرگ سوریه و پایتخت تجاری این کشور که از سال 2012 به جبهه درگیری میان تروریست ها و ارتش سوریه تبدیل شده است از دو ماه پیش توسط ارتش سوریه تحت شدیدترین محاصره ها قرار گرفته است. در حال حاضر این شهر در میان چندین گروه مخالف تقسیم شده و ارتش سوریه به کمک متحدانش قصد دارد تا به طور کامل این شهر را آزاد کند. آزادسازی این شهر مهم می تواند موازنه قدرت را به صورت گسترده ای به نفع حکومت سوریه تغییر دهد و تروریست ها را تا مرز ترکیه عقب براند. در این مطلب به بررسی آخرین تحولات میدانی و سیاسی سوریه می پردازیم:
تحولات میدانی
نیروهای دولتی سوریه حلب را از 27 تیر ماه پس از بستن آخرین مسیر تدارکاتی تحت کنترل مخالفان محاصره کرده‌اند. در این مدت تروریست ها تلاش های زیادی انجام داده اند تا این محاصره را بشکنند، اما تاکنون موفق به این امر نشده اند. در آتش بس چند روزه که از عید قربان آغاز شد و با حملات آمریکا به دیرالزور و همچنین عملیات های تروریست ها نقض شد و پایان یافت، تروریست ها تلاش زیادی کردند تا از تعهد ارتش سوریه به آتش بس سوء استفاده کرده و محاصره حلب را بشکنند، اما باز موفق نشدند. تروریست ها و حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای آن ها به خوبی می دانند که از دست دادن حلب به معنای پایان آن ها خواهد بود و از این رو تلاش زیادی برای نجات از تنگنای حلب دارند، اما در این میان ارتش سوریه نیز بیکار ننشسته و روز به روز حلقه محاصره را تنگ تر می کند که آخرین نمونه آن در شمال این شهر اتفاق افتاد.
در حالی که ولید معلم وزیر خارجه سوریه در تریبون مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، از حمایت قطر، عربستان و ترکیه از تروریسم سخن می گفت، ارتش سوریه روز شنبه در میدان نبرد در حال کسب دستاورد بود؛ به گونه‌ای که توانست اردوگاه راهبردی حندرات در ریف شمالی حلب را به کنترل خود در آورد. ارتش سوریه پیش از آغاز این عملیات مهلت 48 ساعته ای به تروریست ها داد و در این مدت متعهد شد که همه تسهیلات لازم را برای استقبال از شهروندان غیرنظامی موجود در محله های شرقی شهر حلب و حل و فصل کردن اوضاع آن دسته از عناصر مسلحی که می خواهند خودشان را تسلیم کنند، ارائه کند. هشدارهای ارتش سوریه به عناصر مسلح همراه با ریختن اعلامیه بود. ارتش در این اعلامیه‌ها از عناصر مسلح خواست تا خودشان را تسلیم کنند و اعلام کرد که تصمیم حتمی برای پاکسازی کامل شهر حلب از تروریست‌ها را گرفته است و 40 نوع موشک در اختیار دارد که قویترین استحکامات را روی زمین و زیر آن منهدم می‌کند.
شدت مواضع سوریه با اظهارات قوی سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه همراه شد. وی در یک مصاحبه تاکید کرد: مجالی برای از سرگیری عمل به رژیم آتش بس نیست؛ مگر به صورت گروهی. لاوروف این مطلب را در اشاره به عدم پایبندی گروه های مسلح مورد حمایت آمریکا به رژیم آتش بس بیان داشت . وزیر خارجه روسیه تاکید کرد: آمریکا از بشار اسد رئیس جمهور سوریه به خاطر حمله هوایی واشنگتن به ارتش سوریه در منطقه دیرالزور این کشور عذرخواهی کرده است.
در این میان مهلت 48 ساعته دولت سوریه روز شنبه پایان یافت و ارتش سوریه – غیر نظامیانی را که می خواستند از بخش شرقی شهر حلب خارج شوند و نیز افراد مسلحی را که سلاح خود را تحویل دادند، تخلیه کرد و عملیات نظامی برق آسای ارتش سوریه با همراهی تیپ فلسطینی قدس آغاز شد و بعد از نبردهای شدید، اردوگاه راهبردی حندرات در ریف شمالی حلب به کنترل ارتش درآمد. در این نبردها ده‌ها نفر از عناصر گروه‌های مسلح جبهه النصره، احرار الشام و نور الدین زنکی که در شمال شهر حلب فعال است، کشته شدند. این عملیات سیلی محکمی بود که باعث عقب نشینی تروریست‌های باقی مانده به خطوط پشت جبهه نبرد شد.
اردوگاه حندرات در یک ارتفاع صخره‌ای در شمال شرقی شهر حلب در فاصله 13 کیلومتری از مرکز این شهر قرار دارد. نزدیک به شش هزار آواره فلسطینی در این اردوگاه هستند. مساحت این اردوگاه شش کیلومتر مربع است. این اردوگاه در گذشته شاهد نبردهای مستمر بین ارتش سوریه و نیروهای تیپ قدس از یک سو با گروه‌های مسلح از سوی دیگر بوده است که بارزترین آنها نورالدین الزنکی، جبهه النصره، الجبهه الشامیه، فیلق الشام و فرقه السلطان مراد هستند. اردوگاه حندرات از این جهت اهمیت دارد که هرکس بر آن کنترل داشته باشد، می تواند مناطق اطراف آن را تا شعاع 15 کیلومتر زیر کنترل خود داشته باشد. این اردوگاه همچنین یک نقطه مرتفع راهبردی به شمار می رود که می توان از طریق آن جاده کاستیلو و میدان الجندول را زیر آتش داشت. این میدان ورودی اصلی و تنها ورودی به محله های شرقی شهر حلب به شمار می رود و این امر عملا به معنای قطع مسیرهای پشتیبانی عناصر مسلح از ریف شمالی در مرز با ترکیه به سمت محله های شرقی شهر حلب است.
تلاش تروریست ها برای تسلط مجدد بر حندرات
در حالی که روز شنبه ارتش سوریه و گروه «لواء القدس» (فلسطینی‌های متحد ارتش) در بزرگ‌ترین حمله بعد از تحکیم محاصره حلب، اردوگاه حندرات در شمال شهر را تحت کنترل خود گرفتند، اما غروب شنبه، با شروع تاریکی هوا، گروه های مسلح شامل «جبهة النصره»، «الجبهة الشامیة»، «فیلق الشام»، «فاستقم کما امرت»، «فرقة سلطان مراد» و دیگر گروه های متحد، پاتک سنگینی به مواضع ارتش آغاز کردند. مرکز موسوم به «دیدبان حقوق بشر» سوریه وابسته به مخالفان که خبر تسلط ارتش سوریه بر اردوگاه حندرات را داده بود، خبر داد که گروهای معارض مسلح پاتک شدیدی برای جبران شکست‌های خود آغاز کرده‌اند. برخی منابع از جمله رسانه‌های ضدسوری از تسلط دوباره تروریست‌ها بر اردوگاه حندرات سخن می‌گویند، اما دیدبان می‌گوید هنوز درگیری ادامه دارد و نبرد به سود هیچ یک از طرفین به اتمام نرسیده و اردوگاه هنوز تحت تسلط ارتش است. منطقه‌ای که اردوگاه حندرات در آن قرار دارد به دلیل مرتفع بودنش در قسمت شمالی شهر حلب، برای گروه های مسلح اهمیت زیادی دارد. این گروه ها با حفر خندق‌ها و ایجاد استحکامات، تلاش کرده‌اند آن را حفظ کنند تا خطر را برای مسیر کاستیلو را که ارتش سوریه آن را اوایل تابستان قطع کرد، همچنان حفظ کنند؛ منطقه ای که شاهرگ حیاتی تروریست‌ها در شرق حلب به شمار می‌رفت و با قطع شدنش، در محاصره قرار گرفته‌اند.
همزمان با این درگیری‌ها، نبرد در شرق شهر حلب نیز آغاز شده و ارتش سوریه خبر از آغاز عملیات در شرق شهر حلب داده است. هم‌اکنون مواضع تروریست‌ها با بمباران هوایی هدف گرفته می شود و در محور جنوب شهر نیز ارتش سوریه پیشروی وسیعی در منطقه شیخ سعید کرده است.
همزمان با پیشروی نیروهای ارتش سوریه و مقاومت در شمال شهر «حلب»، جنگنده‌های سوری و روسی مواضع مهم تروریست‌ها را در شرق این منطقه در هم کوبیدند. ارتش سوریه علاوه بر آن، محور «العامریه» به «راموسه» در جنوب حلب را هم تحت کنترل خود درآورده است.
تحولات سیاسی
در کنار تحولات میدانی، کشورهای حامی تروریست ها برای نجات آن ها از محاصره ارتش سوریه سعی دارند تا از طریق سیاسی ارتش سوریه و روسیه را وادار به عقب نشینی کنند. در این ارتباط یکشنبه شورای امنیت جلسه ای در این مورد تشکیل داد. شورای امنیت سازمان ملل به درخواست آمریکا، انگلستان و فرانسه برای بررسی وضعیت شهر حلب این جلسه را تشکیل داد. در ابتدای این نشست، «استفان دی میستورا» نماینده سازمان ملل در امور سوریه به تشریح وضعیت سوریه پرداخت و دولت سوریه و روسیه را به حملات هوایی به این شهر و گروه‌های مسلح مخالف دولت را به حملات راکتی به مناطق غیرنظامی متهم کرد. وی گفت ساکنان حلب با مشکل تهیه ضروریات اولیه زندگی از جمله آب و نان مواجه هستند و خدمات درمانی مناسبی هم در این شهر وجود ندارد. جلسه شورای امنیت یک هفته پس از آن برگزار می‌شود که آتش‌بس سوریه بعد از حمله هوایی آمریکا به مواضع ارتش سوریه و پس از آن حمله‌ای که به یک کاروان اقلام بشردوستانه در حلب انجام گرفت، شکست خورد. روسیه که بر اساس توافق میان مسکو و واشنگتن مسئولیت نظارت بر آتش‌بس را بر عهده داشته، اعلام کرد در یک هفته‌ای که این آتش‌بس در جریان بود، معارضین بیش از 300 بار آتش‌بس را نقض کرده‌اند.
از سوی دیگر، آقای دی میستورا با انتقاد از اوضاع در حلب، اعلام کرد رسیدن به راهکار سیاسی یا آنچه پیروزی سیاسی خوانده می‌شود، غیرممکن است. وی همچنین تأکید کرد که با وجود شکست توافق روسیه و آمریکا، هنوز «روزنه کوچکی» برای متوقف کردن درگیری‌ها در سوریه و پایان دادن به خونریزی‌ها وجود دارد. در ادامه این نشست «سامانتا پاور» نماینده آمریکا در سازمان ملل به صحبت پرداخت و همانطور که انتظار می‌رفت به شدت از روسیه انتقاد کرد. وی مسکو را به جرایم جنگی و بمباران مناطق غیرنظامی در حلب متهم کرد و گفت اعضای شورای امنیت نباید در برابر روسیه ساکت باشند. در بخش دیگری از این نشست «ویتالی چورکین» نماینده روسیه به صحبت پرداخت و به حاضران یادآورد شد که «معارضین میانه‌رو» چطور با نقض مکرر آتش‌بس این توافق را به شکست کشیدند. آقای چورکین گفت مناطق شرقی حلب در اختیار گروه‌های مسلحی چون جبهه النصره است، که از سوی «حامیان سخاوتمند غربی‌شان» تسلیح شده‌اند.
در ادامه نشست «بشار الجعفری» نماینده سوریه در سازمان ملل به صحبت پرداخت و به شدت از کشورهای غربی به دلیل حمایت از گروه‌های تروریستی انتقاد کرد. وی گفت حتی اگر بریتانیا به اسکاتلند اجازه جدایی دهد و اگر تگزاس از آمریکا جدا شود، ما از یک وجب از خاک سوریه چشم نخواهیم پوشید. جعفری افزود: همه کشورها یک پایتخت دارند، اما ما دو پایتخت داریم: دمشق و حلب. تمام حلب را از تروریست‌ها بازپس خواهیم گرفت.
پایان سخن
با توجه به تحولات میدانی و سیاسی در مورد حلب کاملا مشخص است که تروریست ها در موضع بسیار سخت و شکننده ای گرفتار شده اند. کشورهای حامی تروریست ها به خوبی می دانند برای فشار بر بشار اسد، حفظ حلب بسیار مهم و کلیدی است و در صورت آزادی این شهر، هیچ اهرمی برای فشار بر بشار اسد و دولت سوریه ندارند. از این رو زمانی که ارتش سوریه محاصره حلب را تکمیل کرد برای نجات تروریست ها آتش بس اعلام کردند، اما در همان زمان نیز نتوانستند به وعده های خود عمل کنند و آمریکا خود پیشگام نقض این آتش بس بود. اکنون آمریکا در نظر دارد تا بتواند روسیه و سوریه را از طریق اتهامات سیاسی و اینکه حملات این دو به غیر نظامیان تشدید شده به اهداف خود برسد. اما کشته شدن 80 سرباز سوری در حمله اخیر آمریکا به دیرالزور نشان داد که این اظهارات و ادعاهای آمریکا با واقعیت همخوانی ندارد. در کل باید گفت که آزادسازی شهر حلب بسیار مرتبط با آزادسازی شهر موصل در عراق است. به نظر می رسد که در ماه های آینده این دو شهر شاهد حملات همزمانی برای آزادسازی باشند./
