FATF منجر به خودتحریمی می شود/این قرارداد از لحاظ حقوقی الزام آور نیست

پایگاه بصیرت / گروه اقتصادی

قرارداد  FATF همچنان یکی از موضوعات مهم جلسات مجلس و دولت است و طی روزهای قبل نیز، جلسه دیگری در این زمینه تشکیل شد. خبرنگار پارلمانی بصیرت در گفتگو با چند نفر از نمایندگان مجلس، جزئیات این مباحث و دیدگاه مجلس درباره قراداد FATF را جویا شده است که در ادامه می آید. در این گفتگو طیف متفاوتی از نظرات وجود دارد. سه نفر از نمایندگان مجلس، فلاحت پیشه، پورابراهیمی و نقوی حسینی، نگاه مثبتی به پیوستن به FATF ندارند و یا آن را خلاف منافع ملی می دانند و یا این که معتقد به ملاحظات مهمی درباره آن هستند، در مقابل صفاری نطنزی پیوستن به FTAF را یک ضرورت می داند و معتقد است با پیوستن به این قرارداد، دچار مشکل نمی شویم، چون هم اکنون بسیاری از قوانین این قرارداد در قوانین داخلی ما اعمال می شود.
مشروح این گفتگو را در ذیل می خوانیم:
گفتگو با فلاحت پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس:

بصیرت: جناب دکتر جلسه جمع بندی روز سه شنبه مجلس را در ارتباط با FATF که با توضیحات وزیر اقتصاد هم همراه بود چگونه ارزیابی می کنید؟
فلاحت پیشه: آقای لاریجانی دیروز سعی داشت که جمع بندی کند. انعکاس جلسه دیروز در رسانه ملی به شکلی بود که سوالات سانسور شد، ولی پاسخ ها پخش شد. یعنی اگر مردم پای رسانه ملی نشسته بودند از سوالاتی که 9 نماینده پرسیدند، خبر نداشتند، ولی از پاسخ به این نمایندگان مطلع بودند. همچنین از صحبت های آقای لاریجانی به عنوان پشتییان وزیر هم خبردار شدند. بنده از جلسه دیروز دو نتیجه گرفتم: اولین نتیجه این که آقای لاریجانی FATF  را از حوزه قانونگذاری به حوزه نظارتی سوق داد،  یعنی مجلس را از این که موضوع را در حوزه قانونگذاری ببیند منع کرد و کمیسیون تلفیق و کمیسیون اقتصاد را موظف کرد که اگر برنامه های اقدام جدیدی را گروه اقدام مالی از ایران درخواست کرد که انجام دهند، این دو کمسیون، این اقدامات را باید با سه قانونی که قبلا در مجلس تصویب شده است، مثل قانون مبارزه با پولشویی و تروریسم تطبیق دهند و اگر مغایرتی نبود دولت آن را اجرا کند و اگر مغایرتی بود آن زمان به نظر من مجلس حق دارد که مانع برخی اقدامات شود. مثلا در گروه اقدام یکی از بندها این است که ما یکی از بندهای قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم را حذف کنیم و این به قانون گذاری نیازمند است.
ببینید در ماجرای برجام برای اولین بار در تاریخ یک توافقی امضا شد که در آن یک الزامی برای مجلس دیده شد تحت عنوان الزام به امضای پروتکل الحاقی. مجلس در FATF  چنین تعهدی را به نظر من نخواهد پذیرفت.
از طرفی هم نظر برخی از اطرافیان رئیس جمهور در مورد جهانی شدن، به نظر غالب شورای عالی امنیت ملی تبدیل شده است. این افراد نظرشان این است که جریان جهانی شدن یک کشتی اقیانوس پیماست که کشورها مثل قایق هستند و اگر جلوی کشتی قرار بگیرند، غرق خواهند شد. بنابراین باید کنار این کشتی حرکت کنند که موج این قایق ها را نبرد و یا به عبارت بهتر باید به همراه موج حرکت کنند و بپذیرند که تا حدی دنباله رو باشند. در داخل کشور برخی از این امواج به رقص می افتند و برخی تب می کنند. لذا اساس کار این است که باید این کشتی را به اقیانوس زد، اما به اقیانوس زدن خیس شدن را هم در پی دارد.

بصیرت: به نظر می رسد مجلس در ارتباط با موضوع FATF  انفعالی عمل می کند. نظر شفاف مجلس در این مورد چیست؟
فلاحت پیشه: حتما ریشه گروه اقدام (FATF) در گروهG7 و گروه G20 است. طراحی و پشتیبانی قطعنامه های شورای امنیت در این گروه ها صورت گرفته است. در آینده این گروه ها، گروه واسط می شوند که الزاماتی را به ایران تحمیل کنند. من معتقدم این قایق که از بیرون خیس می شود، دست کم از داخل نباید سوراخ شود. به هر حال بعد از جمع بندی دیروز مجلس باید منتظر اجرا بمانیم. علی رغم اینکه من معتقدم که نباید جمع بندی شود، اما آقای لاریجانی که هم به عنوان رئیس مجلس و هم به عنوان عضو شورای عالی امنیت ملی این موضوع را جمع بندی کرد، دیگر نباید این قایق را از داخل سوراخ کرد. این را قبول دارم که ایران اگر الزامات اقتصادی و سیاسی اش نبود، در حال حاضر عضو گروه G20 بود، ولی یک چیزی را مجلس نباید در مقابل آن کوتاه بیاید و آن مغایرت است. اگر هرگونه اقدامی با این قوانین سه گانه مغایرت داشته باشد، مجلس حتما باید ایستادگی کند.

گفتگو با محمدرضا پورابراهیمی، رييس كميسيون اقتصادي مجلس:

بصیرت: جناب آقای پورابراهیمی نظر جنابعالی در مورد ماهیت تعهدات FATF چیست؟
پورابراهیمی: در FATF  تناقضات جدی وجود دارد. مثلا برخی از اعضای این گروه، مجموعه های القاعده، طالبان، جبهه النصره، گروه های تکفیری را مستقیم و غیرمستقیم تامین مالی می کنند و یا اگر هم حمایت نمی کنند تمام اطلاعات گردش مالی شان را در اختیار دارند. مگر می شود نفت سوریه را بفروشند و اطلاعات آن را نداشته باشند!؟ حرف ما به عنوان مجلس این است که چیزی که شما به عنوان شفافیت مالی اعلام می کنید، دکّان است.
مورد بعدی این است که در تفکر مذهبی ما شفافیت و مبارزه با فساد وجود دارد و این در تفکر اسلامی ماست. ضمن اینکه در جمهوری اسلامی قانونی که تصویب می شود مبنا قرار می گیرد. آیا عربستان قانون مبارزه با پولشویی دارد؟ کنوانسوین مبارزه با فساد دارد؟ ما در جمهوری اسلامی ایران 3 قانون مهم تصویب کردیم. قانون مبارزه با پولشویی، قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم و کنوانسیون مبارزه با فساد. جمهوری اسلامی با قوانینی که تصویب کرده است اعلام می کند که من هم شفاف هستم. اگر کسی مواد مخدر وارد کشور کرد، با آن برخورد می کنم. پس مشکل ما با FATF در تعریف مفاهیم است.

بصیرت: برای این که این مشکل مغایرت مفهومی حل شود، چه کاری باید انجام گیرد؟
پورابراهیمی: ما در راستای تفکر خودمان، شفافیت را انجام داده ایم و صورتحساب های مالی ما به صورت شفاف موجود است. منابع مالی ما هم مشخص است. اما چیزی که وجود دارد و این که اقدامات از سوی غربی ها حد یقف ندارد و اگر این اقدامات از سوی ایران انجام شود، آنها یک سری اقدامات دیگری را از ایران خواهند خواست.

بصیرت: تصمیم مجلس در این مورد چیست؟
پورابراهیمی: تصمیم مجلس این است که FATF را در چارچوب منافع ملی مان تعریف کنیم و اضافاتش را حرس کنیم. بنابراین ما به دولت می گوییم شما وقتی رفتید و تعهد کرده اید، اگر به تعهد خودتان عمل نکنید، کار برای خودتان سخت می شود. دولت هم می گوید من نوشتم بر طبق قانون اساسی. دیروز هم جمع بندی این گونه شد که هر جایی که دولت برای اجرا نیاز به قانون دارد، به مجلس مراجعه کند.
بصیرت: یعنی مجلس نقش نظارتی محکمی در این ارتباط خواهد داشت؟
پورابراهیمی: بله صد درصد. ما بابت شفافیتمان نگرانی نداریم ولی اگر به بهانه عدم شفافیت بخواهیم کاری انجام بدهیم، در راستای منافع ملی خودمان حرکت می کنیم.

بصیرت: یعنی موسسات مالی حق عدم همکاری با  شرکت های سپاه و وزارت دفاع را به بهانه اجرای استانداردهای FATF  نخواهند داشت؟ و یا به عبارت بهتر موسسات مالی تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران حق اجرای استانداردهای FATF را ندارند؟ با من موافقید؟
بله ، حتما. مگر کسی دست خودش را با دست خودش را قطع می کند؟ آنها بیخود کردند همچین درخواستی از ما کردند؛ ما به وظیفه خودمان عمل می کنیم.


گفتگو با مرتضی صفاری نطنزی، نماینده مردم نطنز و قمصر در مجلس شورای اسلامی:
بصیرت: دیدگاه شما درباره پیوستن ایران به FATF چیست؟
صفاری: FATF یک تشکیلات بین الدولی است و یک سازمان بین المللی نیست. و کشورها برای کنترل نقل و انتقالات پولی شان در ارتباط با عدم تامین مالی تروریسم و جرایم سازمان یافته و پولشویی، به صورت مشترک از این سازمان استفاده می کنند. اما مصوباتش الزام آور نیست، لکن  کشورهای عضو هم پذیرفته اند که همکاری داشته باشند. این کنترل هم بر اساس یک ضوابطی است که اگر کشوری اطلاعاتی را در زمینه های مربوط به این کارگروه بخواهد، مبادله کنند. ما دو قانون پولشویی و تروریسم را در سطح ملی تصویب کرده ایم و مجلس به دولت این اجازه را هم داده است که در حیطه این دو قانونی که تصویب شده است، فعالیت کند و با دبیرخانه FATF  کار کند. این نظر فعلی مجلس است.

بصیرت: جناب دکتر سوالی که پیش می آید این است که در قانون مصوب مجلس تعریف ما از تروریسم با تعریف گروه مالی اقدام مشترک متفاوت است.از این جهت اگر ما بخواهیم به معیارهای آنها عمل کنیم، بانک های ما باید شرکت های سپاه و وزارت دفاع را تحریم کنند. اگر بانکی این کار را انجام دهد، عکس العمل مجلس چه خواهد بود؟
صفاری: ما ملزم به پذیرش و اجرای همه تعهداتFATF  نیستیم. یعنی از جهت حقوقی الزام آور نیست.

بصیرت: ولی به جهت سیاسی که الزام آور است؟
صفاری: به لحاظ سیاسی هم می گویند که رعایت نمی شود، در هر حالتی گفته می شود که رعایت نمی شود.

بصیرت: پس ما چرا خودمان را متعهد کنیم؟
صفاری: اگر متعهد نکنیم که مشکلات خودمان حل نمی شود. مسائل همکاری بانکی، سرمایه گذاری های خارجی، فایننس، جابه جایی ال سی و...صورت نمی گیرد. مشکل اینجاست. دولت فقط در حدی که باعث رفع مشکلات کشور شود به دنبال آن است وگرنه نیازی نیست و الزامی نداریم که به تعهدات عمل کنیم.

بصیرت: جناب دکتر این مصلحت اندیشی که منجر به همکاری با کارگره مالی شده است به چه شکل است؟ آیا به این صورت است که آن را بپذیریم ولی در عمل اجرا نکنیم؟
صفاری: خیر به این صورت هم نیست. در این کارگروه کشورها را طبقه بندی کرده اند و ایران به همراه کره شمالی در رتبه آخرین کشورها قرار دارد. اما به ما مهلت یک ساله داده شده است که بعد از یک سال ارزیابی صورت بگیرد که ایران همکاری کرده است یا خیر. همچنین متنی  را به وزارت اقتصاد داده اند که باید این موارد پیگیری شود.این متن حدود 39 بند دارد و از این 39 بند نزدیک به 30 بند از آنها در قوانین ما و جود دارد و ما داریم آنها را اجرا می کنیم. مابقی آنها را هم باید کم کم اجرا کنیم تا قضیه تمام شود.

بصیرت: پس تصمیم گیری اصولی در مورد اجرا یا عدم اجرای آن وجود ندارد؟
صفاری: تصمیمی که اخیرا مجلس در این مورد اتخاذ کرد این است که در چهارچوب قانون ملی که تصویب شده است با FATF  همکاری شود.
بصیرت: جناب دکتر به نظر من تصمیم منطقی در ارتباط با اینکه با FATF چه کار کنیم فعلا وجود ندارد؟
صفاری: باید با آنها بازی کنیم تا بالاخره مشکل حل شود. این هم یک راهی است.

بصیرت: تجربه گذشته کشورها می گوید: اگر کشوری نمی خواهد تعهدات یک کنوانسیون و یا هر سند و یا استاندارد بین المللی را اجرا کند و به نفع منافع ملی خودش نمی داند بهتر است از ابتدا واد آن ترتیبات نشود تا اینکه بعد از ورود بخواهد تعهداتش را اجرا نکند؟
صفاری: شما فکر می کنید دیگر کشور ها چکونه عمل می کنند؟ مثلا آیا خود آمریکا به هر 40 بند آن عمل می کند؟ نه ، بازی می دهند. امسال می گویند این بند را عمل می کنیم، سال بعد یک بند دیگر. در مورد یک بند هم می گویند باید مجلس تصویب کند و به همین شکل می گذارند. به عبارت دیگر بازی می کنند.

بصیرت: ما هم باید این کار را انجام دهیم؟
صفاری: بله. وقتی صحنه بازی به این گونه است، ما هم باید به این شکل عمل کنیم.


گفتگو با دکتر سیدحسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس:
بصیرت: جناب دکتر جنابعالی تعهدات FATF را در مقایسه با قوانین و منافع ملی ما چگونه ارزیابی می کنید؟
نقوی حسینی: برخی اعتقاد دارند که نپیوستن به FATF که به عنوان یک استاندارد و نه قانون می باشد، سبب می شود  بسیاری از راه ها بر روی کشور ما بسته می شود و نهادهای مالی همچنان محدودیت خواهند داشت، از طرفی هم اجرای این استاندارد منجر به خود تحریمی می شود و مفاد آن با قوانین ما هماهنگی ندارد.
FATF  مشمول سه حوزه فعالیت می شود، که ما و غربی ها در حوزه، قلمرو، محدوده، مفاهیم و ماهیت اختلاف نظر ریشه ای داریم و مشکلات از اینجا شروع می شود و گرنه اگر یک استاندارد بین المللی در مورد صنعت بود این گونه مشکلات وجود نداشتند.

فکر می کنید مذاکره راه درستی برای حل این مشکل است؟
نقوی حسینی: آ نها از این مسائل از قبیل پولشویی، تروریسم، عدم اشاعه سلاح های جمعی و ... اهداف دیگری را دنبال می کنند و با اهداف ما و تعریف ما از این مفاهیم کاملا متفاوت می باشد. بنابراین موجب اختلاف می شود و چون این اختلافات ریشه ای است، آن ها هم اصول و مبانی ما را هدف قرار می دهند. در عین حال که عدم تصویب آن هم برای ما محدودیت هایی را ایجاد می کند و ما با مشکلاتی روبرو می شویم. اگرچه گروه ویژه اقدام مالی یک نهاد بین المللی و قانونی نیست، ولی نظراتش برای کشورها مورد وثوق است. بنابراین در یک شرایطی قرار داریم که باید منافع ملی خودمان را در نظر بگیریم که با پذیرش آن می توانیم منافع ملی را حفظ کنیم؟ یا با عدم پذیرش آن؟ همچنین با پذیرش آن هزینه بیشتری را می پردازیم؟ یا با عدم پذیرش آن؟

بصیرت: جمع بندی مجلس چیست؟
مجلس مسئولیتی در این زمینه نداشته است.

بصیرت: اما مجلس گفته بود که نظر مشورتی خود را در این زمینه اعلام خواهد کرد.
من ارزیابی در این مورد ندارم.
بصیرت: حتی کمیسیون امنیت ملی؟
کمیسیون هم ارزیابی در مورد FATF  ندارد.

بصیرت: یعنی موضوع هنوز مبهم است؟
بله هنوز مبهم می باشد.

بصیرت: دلیل ابهامات چیست؟ آیا کار کارشناسی درست انجام نمی گیرد و یا اینکه به نمایندگان اطلاعات صحیح داده نمی شود؟
نقوی حسینی: مقداری پنهان کاری صورت می گیرد. مثلا تعهد سیاسی که آقای طیب نیا به FATF  داده است، در ابتدا گفته نشد و بعد از اینکه این کار انجام گرفت، اعلام شد که این تعهد داده شده است و 9+40 بند را به ایشان داده اند که حتما باید اجرایی شود. اینها تعهد و الزام برای کشور می آورد. من تعجب می کنم که یک وزیر دولت، نظام را به جای دیگری متعهد می کند.این قبیل کارها نشان می دهد که پنهان کاری هایی وجود دارد و همه چیز شفاف و روشن صورت نمی گیرد. بنابراین مجلس هنوز ارزیابی قطعی ندارد، اما به نظر شخصی بنده معایب FATF  از مزایای آن بسیار بیشتر است. نظام جمهوری اسلامی که قصد هضم شدن در نظام سرمایه داری را ندارد، اما FATF  موجب هضم شدن در نظام اقتصادی می شود. و جمهوری اسلامی هم یک عنصر و بازیگری به مانند بقیه بازیگران می شود. در حالی که ماهیت جمهوری اسلامی
اصلا به مانند دیگر بازیگران نیست.

بصیرت: آیا مجلس به دنبال گزینه جایگزین برای حل این مشکل است؟
تاکنون چیزی ارائه نشده است./


با تشکر از نمایندگان محترم مجلس که در این گفتگو شرکت کردند.
مصاحبه از: حسن مولایی