این که جنگ با داعش در عملیات موصل با شرایط فعلی حوزه های درگیری را به عنوان آغازی بر پایان داعش در عراق تلقی کنیم، این مسئله به نظرم قطعی است و نیروهای داعش ناچار هستند که به مناطق شرقی سوریه سرازیر شوند. به همین دلیل منتظر درگیری های جدی تر در استان دیرالزور سوریه بین نیروهای داعش با نیروهای دولتی سوریه و حامیان آن ها خواهیم بود.
عراقی ها خود را آماده آزادسازی موصل می کنند و کردها، ترکیه و آمریکا نیز ملاحظات خاص خود را در این باره دارند. برای آگاهی بیشتر از این بحث، خبرنگار گروه بین الملل بصیرت گفتگویی را با هادی محمدی، کارشناس مسائل منطقه انجام داده است،. کارشناس مسائل منطقه با تشریح زوایای مختلف این مسئله، معتقد است شرایط برای آزادسازی موصل از چنگ داعش مناسب است و شکست تروریست های داعشی در این منطقه پایانی بر حضور داعش در عراق است. نکته مهم بحث محمدی این است که با شکست داعش در عراق، تروریست ها به سمت سوریه فرار می کنند و در مقابل، نیروهای حشدالشعبی و بسیج مردمی عراق، بر مبنای فتوای آیت الله سیستانی می توانند به مبارزه با داعش در خاک سوریه هم ادامه دهند. در ادامه این گفتگو را می خوانیم:
بصیرت: وضعیت عراق قبل از عملیات آزادسازی موصل را چگونه ارزیابی می کنید؟
هادی محمدی: ارزیابی وضعیت عراق، قبل از آزادسازی موصل را در دو سطح می توان دید:
1- شرایط سیاسی و شرایط بازیگران عراق که در روند آزادسازی موصل موثر هستند و به مبارزه با داعش یا گروه های تروریستی علاقه مند و یا این که به نحوی تاثیرگذار هستند. و 2- شرایط میدانی و امنیتی.
در شرایط سیاسی، بر خلاف ماه های گذشته بازیگرانی مانند مسعود بارزانی از اقلیم کردستان یا بعضی از عشایر و شخصیت های سیاسی سنی، که تاثیرگذاری منفی در روند آزادسازی موصل داشته اند در شرایط ضعیفی هستند. در طی یک ماه اخیر مسعود بارزانی به دلایل مختلفی در شرایط بسیار ضعیفی قرار گرفته است. بارزانی در درون ائتلاف کنونی به شدت آسیب خورده و حتی گروه حزب گوران (حزب تغییر) به شدت با وی برخورد کردند. به همین دلیل سفر مسعود بارزانی به بغداد را به عنوان سفر رئیس اقلیم کردستان تلقی نکردند و گفتند که این سفر، یک سفر حزبی است که حکایت از اختلافات شدید آنها دارد و حزب دموکرات آقای بارزانی به شدت در مقابل حزب گوران و حزب اتحاد میهنی قرار گرفته است.
از جهت منافع اجتماعی و مالی هم اعتراضات و حملات زیادی به دفاتر حزب دموکرات در بعضی از شهرهای اقلیم کردستان به وقوع پیوست که این موضوع حکایت از این می کند که شرایط آقای بارزانی، شرایط خیلی قدرتمندی نیست. آقای بارزانی سفر دوره ای خارجی را هم انجام داد که بتواند از این طریق حمایت خود را از موضوع تقسیم و تجزیه کردستان دنبال کند که با استقبال حامیان اروپایی و غربی خودش خیلی مواجه نشد. در این زمینه وقتی بعد از پنج سال آقای مسعود بارزانی در ضعیف ترین شرایط خودش به بغداد آمد، حیدرالعبادی توانست به راحتی این سفر را مدیریت کند و تنها دستاورد آقای بارزانی از سفر به بغداد، بهره برداری سیاسی و تبلیغاتی بود. مهم ترین مسئله در این زمینه این است که آقای بارزانی در وضعیت بسیار ضعیفی در محیط کردی و ملی عراق قرار دارد.
در موضوع موصل هم که درخواست کرده بود که دولت عراق باید پیش از حمله سهم کردها در شهر موصل و استان نینوا مشخص کند، این موضوع با مصوبه مجلس منتفی شد، این عوامل نشان داد که آقای بارزانی خیلی نمی تواند آن چنان تاثیرات منفی را در روند آزادسازی موصل به جای بگذارد.
در مورد شخصیت های سنی عراقی از جمله رئیس مجلس و بعضی از عشایر قوم صلاح الدین، بعضی از چهره هایی که در دولت مانند آقای خالد عبیدی که وزیر دفاع بود و در استیضاح مجلس برکنار شد، این افراد در شرایط خاصی به سر می برند که بیشتر واگرایی و اتحاد را در بین خودشان دارند، ضمن این که از موقعیت های بسیار بی ثبات تر و متزلزل تری برخوردار هستند.
در درون احزاب شیعه مسئله فوق العاده ای وجود ندارد. برخلاف دو الی سه ماه قبل که تظاهرات توسط آقای مقتدی صدر دنبال می شد، شرایط جریان شیعی آرامش نسبی را دنبال می کند.
از جهت میدانی برخلاف اراده آمریکایی ها در یکی دو ماه گذشته، عملیات هایی در استان الانبار را شاهد بودیم که مکان هایی مانند فلوجه، البغدادیه و برخی از شهرستان ها و شهرهای کوچکی که در حاشیه رود فرات بودند، آزاد شده است. آمریکایی ها نمی خواستند، این عملیات ها در استان الانبار انجام گیرد تا بتوانند مدیریت حفظ ظرفیت های داعش را در عراق به جهت زمان طولانی تر کنند، ولی استمرار عملیات در استان نینوا این عقبه ای را که می خواستند برای داعشی ها ایجاد کنند را به حداقل رساند، ضمن این که واحدهای نظامی حشدالشعبی و نیروهای بسیج آمادگی هایی خود را برای رفتن به سمت موصل حفظ کرده اند.
حیدرالعبادی نیز با سران آمریکا در سفر به نیویورک، هماهنگی های لازم را انجام داده است، بنابراین می توان گفت که بیشترین مولفه های لازم برای آزادسازی موصل فراهم شده است که مثل گذشته دست برتر در اختیار حشدالشعبی می باشد.
یکی از بهترین نمونه های این مولفه عشایر استان نینوا می باشند که در نشستی از آقای هادی عامری به عنوان فرمانده حشدالشعبی درخواست کردند که آنها را از شرّ داعش آزاد کنند. برآوردهای خارجی در اروپا و آمریکا هم حکایت از این دارد که شمارش معکوس برای پاکسازی عراق از دست تروریست های داعش با سرعت به پیش می رود. در مجموع می توانیم بگوییم که همه مولفه های سیاسی و میدانی با شرایط برتری که نیروهای حشدالشعبی و اراده دولت مرکزی عراق دارد، به خوبی پیش می رود.
بصیرت: با توجه به موضع گیری های اخیر اردوغان، رویکرد ترکیه را به مسئله آزادسازی موصل چگونه می بینید
البته در این زمینه نگرانی هایی وجود دارد که آمریکایی ها بخواهند تُرک ها را تشویق کنند بر اساس تمایلات تاریخی خودشان به سمت موصل و بعضی از مناطق شمالی در عراق تحت عنوان ائتلاف، مشارکت فعالی داشته باشند. این موضوع چشم انداز روشنی ندارد، حداکثر ممکن است که ترک ها در عملیات هوایی با آمریکایی ها همراه باشند که این موضوع هم چیزی را به ظرفیت های آمریکا اضافه نخواهد کرد. بلکه همه تلاش ها در این است که آمریکایی ها واحدهای زمینی و زرهی خود را به شکل فعال تری در عملیات موصل وارد کنند. به همین دلیل تعداد جدیدی از نیروهای آمریکایی که به نیروهای کنونی آمریکا اضافه می شود. می توانیم بگوییم که آمریکایی ها می خواهند طی مشارکت شان در آزادسازی موصل به دنبال سهم خواهی در روند سیاسی شوند. با توجه به این که بازیگران کرد و سنی در ضعیف ترین وضعیت به سر می برند، می توان گفت که این نگرانی از این جهت خیلی برجسته نیست. این که آمریکایی ها تصمیم بگیرند که خودشان را رسما وارد یک جنگ زمینی کنند که این موضوع با توجه به تجربه هفت ساله آمریکایی ها طی سال های 2003 تا 2010 در عراق به صرفه نیست و معلوم نیست آنها چنین گزینه ایی را داشته باشند.
بصیرت: با توجه به نشست مسعود بارزانی و حیدرالعبادی در بغداد، نقش کردها را در جبهه آزادسازی موصل را چگونه ارزیابی می کنید.
هادی محمدی: مهم ترین موضوعی که بارزانی در مسئله آزادسازی موصل دنبال می کرد این بود که یک سهم سرزمینی را طی مشارکتش برای آزادسازی موصل، برای اقلیم کردستان و حوزه های جغرافیایی نفوذ کردی از دولت مرکزی بگیرد و به تعبیری دیگر به دنبال گسترش اراضی اقلیم کردستان هم می باشد. اما با توجه به شرایط درون کردی، بین المللی و هم سطح داخلی عراق، مخالفت های جدی با آقای مسعود بارزانی در مورد رویکرد تجزیه اقلیم کردستان و یا رویکردهایی که به اصطلاح سهم خواهی از استان نینوا می باشد، وجود دارد و حتی این موضوع با مخالفت قاطع مصوبه مجلس روبرو شد.
کردها سعی می کنند که از این رویداد مهم که در شمال عراق روی داده است، عقب نمانند و اگر حتی سهمی از آن را نتوانند بگیرند، حداقل در یک پروژه آمریکایی در آزادسازی موصل نقش داشته باشند. آمریکایی ها در کنار حملات هوایی، نیاز به مشارکت نیروهای زمینی متمایل به خودشان هستند که آقای بارزانی و احتمالا ترک ها این نقش را بخواهند بازی کنند. بخش دیگر، عشایر نینوا وابسته به خانواده اسامه النجیفی که در حد چند تیپ مثلا نیرو از سنی های وابسته به خودشان، بعثی ها و جریان های وابسته به عربستان هستند که شاید بخواهند در این عملیات حضور داشته باشند.
شاید آقای بارزانی دنبال این باشد که در پیشروی به سمت موصل شرکت کند تا مناطقی را که خارج از اقلیم کردستان مورد اشغال قرار می دهد را بعدا در تصرف نیروهایش حفظ کند. البته این یک گمانه است ولی با توجه به شرایط سفری که آقای بارزانی داشت معلوم نیست که بتواند چنین بازی هایی را در آزادسازی موصل داشته باشد. دستور کار سفر آقای بارزانی به بغداد فقط موضوع موصل نبوده است. ایشان صادرات نفت مناطق شمالی اقلیم، پرداخت بودجه اقلیم، پرداخت حقوق به نیروهای نظامی و موضوعات مختلفی را با آقای حیدرالعبادی در میان گذاشته است.
به نظر بنده اتفاق چندان مهمی در مسئله موصل برای آقای بارزانی حاصل نشده است. حداکثر این است که همان مواضع گذشته را که دولت مرکزی و شخص آقای حیدرالعبادی راجع به بودجه اقلیم داشتند را دنبال کند. در مورد فروش نفت اقلیم، ابتدا فروش نفت اقلیم باید به خزانه ملی برگردد و بعد از آن 33% از فروش به اقلیم کردستان داده شود که در این زمینه توافقاتی صورت گرفته است. جالب است که آقای بارزانی وقتی سفرش را در بغداد به پایان برد، چیز مهمی را در مصاحبه خود عنوان نکرد، فقط گفت ما در همه موضوعات با همدیگر به توافق رسیده ایم. این عوامل مشخص می کند موضوعات چالشی که همیشه آقای بارزانی سعی می کرده به عنوان اهرمی با آن دولت مرکزی را در فشار قرار دهد، مطرح نبوده و دولت مرکزی هم از این طریق امتیازات زیادی را به وی نداده است.
بصیرت: آیا می توان گفت آزادسازی موصل نقطه عطف مهمی برای پایان دادن به کار داعش در عراق است؟
هادی محمدی: بله نقشه های عملیاتی در حوزه هایی این موضوع را تایید می کند. همان طور که گفته شد آمریکایی ها مایل نبودند در شهرهای فلوجه و الرمادی و همچنین در حوزه حاشیه رود فرات عملیات هایی توسط ارتش عراق و نیروهای حشدالشعبی انجام بگیرد و آنها تلاش می کردند که عملیات موصل را در اولویت قرار دهند که این موضوع به عنوان یک نقطه چالشی می باشد. دلیل آن بر می گردد که با توجه به وجود عشایر سنی و شخصیت های نیمه جان وابسته به ترکیه، عربستان و آمریکا پروسه سیاسی چالش ساز و واگرایی در عراق را تولید کنند و همچنین از این طریق داعش را از موصل خارج کنند و آنها را به پشت دریاچه ثرثار و بعد در حاشیه رود فرات در استان الانبار متمرکز کنند که عملا پایان کار داعش محسوب نمی شد. ولی با اصراری که حشدالشعبی در اجرای عملیات در استان های الانبار، فلوجه، رمادی و دیگر مناطق در حاشیه رود فرات انجام داد، عملا نقشه نظامی به نحوی پیش می رود که هم زمان با آزادسازی باقی مانده مناطق در حاشیه رود فرات در استان الانبار، عملیات به سمت موصل که عملیات کوتاهی نخواهد بود، انجام گیرد. البته عملیات موصل، عملیاتی با زمان متناسب خودش خواهد بود.
این که جنگ با داعش در عملیات موصل با شرایط فعلی حوزه های درگیری را به عنوان آغازی بر پایان داعش در عراق تلقی کنیم، این مسئله به نظرم قطعی است و نیروهای داعش ناچار هستند که به مناطق شرقی سوریه سرازیر شوند. به همین دلیل منتظر درگیری های جدی تر در استان دیرالزور سوریه بین نیروهای داعش با نیروهای دولتی سوریه و حامیان آن ها خواهیم بود. البته طبق فتوای آقای سیستانی برای حشد الشعبی، این گونه مشخص کردند که متواری کردن و پاکسازی مناطق عراق نسبت به حضور نیروهای داعش را بعد از اراضی عراق به داخل خاک سوریه ادامه دهند و این موضوع نشان می دهد که داعش بعد از خروج از عراق، وارد مرزهای سوریه می شود و نمی تواند خودش را از زیر ضربات نیروهای عراقی در امان بدارد. می توان گفت خط درگیری و جنگ با نیروهای تروریستی داعش در ادامه مناطق باقیمانده در عراق به داخل خاک سوریه هم کشیده می شود. به نظر می رسد نیروهای ارتش عراق و نیروهای حشدالشعبی فتوای مرجعیت خود یعنی آیت الله سیستانی را در اولویت برنامه ریزی خودشان قرار می دهند./
با تشکر از جناب اقای محمدی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.
مصاحبه از: وحید قاسمی
سلام مصاحبه عالی میشه گفت عملیات موصل قبل از آزادسازی را به نحو احسن پیاده کرده همچنین مصاحبه گر شما موضوعات جالبی را بیان می کند 
