فرصتي براي صبر بيش از اين نيست

(روزنامه شرق - 1395/07/05 - شماره 2690 - صفحه 9)

* در ابتدا بگویید هنوز هم در ترکیه ما شاهد آثار و عواقب کودتای گذشته به‌خصوص در حوزه‌های اقتصادی و گردشگری هستیم؟

** ما از روز اول تصمیماتی گرفتیم که بر اوضاع اقتصادی کشور اثر نگذارد. ازاین‌رو می‌توان گفت کودتای اخیر تأثیری بر اقتصاد کشور نداشت؛ حتی می‌شود گفت هیچ تأثیری، زیرا اقتصاد کشور دوباره به مسیر طبیعی و صحیح خودش برگشته است. در حوزه گردشگری نیز ملاحظاتی وجود داشت و موجب اخلال در سفرهای گردشگران به کشور شد، اما بعد از یک مدت کوتاه دوباره امور گردشگری و سرمایه‌گذاری در این حوزه به همان قوت سابق خودش برگشت.

* به نظر شما چه دولت‌هایی از تلاش کودتاگران وابسته به جماعت «فتح‌الله گولن» پشتیبانی یا همچنان از سازمان‌های تروریستی حمایت می‌کنند؟

** بدون‌تردید پشت این تلاش کودتاگرانه، همان تشکیلات تروریستی گولن قرار داشت. اما اکنون بحث درباره طرف‌ها یا دولت‌هایی است که از این تلاش حمایت کردند. نمی‌توانیم بدون داشتن دلیل، کشوری را متهم کنیم. ازاین‌رو نمی‌گوییم دولت‌هایی هستند که از این‌گونه تلاش‌ها حمایت می‌کنند، بلکه می‌گوییم کانون‌هایی هستند که از این‌گونه اعمال یا این‌گونه سازمان‌های تروریستی حمایت و پشتیبانی می‌کنند. در منطقه خلیج فارس نیز دولت‌هایی بودند که به‌خاطر وقوع این حادثه غمگین شدند.

* به‌خاطر شکست این کودتا غمگین شدند؟

** بله دولت‌های عربی بودند که به‌خاطر شکست این کودتا غمگین شدند.

* در رابطه با دولت‌های غربی ما شاهد آن بودیم که برخی از این کشورها تمایل داشتند کودتا موفق شود. تا چه میزان این برداشت درست است؟

** ما منتظر آن بودیم که دولت‌های غربی و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا فورا در برابر این تلاش کودتاگرانه موضع بگیرند، اما چنین اقدامی را ندیدیم. بعدها پس از مشاهده خسارت‌ها و رنج‌هایی که بر ما تحمیل شد، شاهد اظهارات جدیدی بودیم یا همچنان مقامات بلندپایه برخی از کشورها به دیدار ما می‌آیند تا با دولت ترکیه و ملت آن اعلام همبستگی کنند.

* به نظر برخی، اقدامات دولت ترکیه سرکوبگرانه بوده و بخش‌های عظیمی از جامعه را دربر گرفته است.

** پیش از اینکه به این موضوع جواب بدهم، باید تشکیلات پشت گولن را خوب بشناسیم. این تشکیلات تا حد زیادی در درون ارتش نفوذ کرده بود همچنین در نیروهای پلیس، قوه ‌قضائیه، همه وزارتخانه‌ها، نهادهای دولتی، استانداری‌ها، دانشگاه‌ها و بخش‌های بازرگانی. آنها برای خودشان سندیکاها و انجمن‌هایی تشکیل داده بودند و حتی به باشگاه‌های ورزشی نیز نفوذ کرده بودند. کسانی که در مرحله اول بازداشت شدند، کسانی بودند که به‌طور مستقیم در این کودتا دست داشتند. وقتی تحقیقات استمرار پیدا کرد، از اشخاص دیگری پرده برداشته شد که در این ماجرا دست داشتند؛ مانند کسی که یک نخ جورابی را بکشد، این خطوط رفته‌رفته ما را به داخل یک دولت موازی هدایت کرد. ما در دو سال اخیر داشتیم فعالیت‌های آنان را رصد می‌کردیم و انتظار آن را داشتیم که دست به کاری بزنند. درباره آنها تردید‌هایی داشتیم، اما بدون داشتن دلایل کافی نمی‌توانستیم کسی را متهم کنیم.

آنها وقتی دست به این کار زدند که احساس می‌کردند به اندازه کافی بزرگ شده‌اند و شرایط برای اجرای برنامه‌هایشان مساعد است. تصور می‌کردند رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر را می‌کشند و یک دولت جدید تکنوکرات را بر سر کار می‌آورند. آنها از تانک و هواپیما و سلاح‌های مختلف علیه ملت ترکیه استفاده کردند. مرتکب خطای فاحش و حتی یک خیانت بزرگ شدند. بنابراین باید بهای این خیانت را بپردازند. هدف نهایی ما فقط مجازات مجرمان است. در رأس اینها رهبر این تشکیلات؛ یعنی فتح‌الله گولن قرار دارد که در پنسیلوانیا زندگی می‌کند؛ کسی که پیروانش – معاذالله- احساس می‌کنند او در مرتبه‌ای بالاتر از رسولان قرار دارد.

* تلاش‌های شما برای استرداد گولن به کجا رسید؟ آیا در ایالات متحده کسی به این درخواست شما جوابی داد؟

** از طریق پرونده‌هایی که تحویل آمریکا دادیم، روشن کردیم که این تروریست در پشت کودتای شکست‌خورده قرار دارد. ما به شیوه‌های قانونی می‌خواهیم که او را به ما تحویل دهند. احساس می‌کنیم ایالات متحده آمریکا دوست ماست. بنابراین اعتقاد نداریم که آنها هرگز او را تحویل نخواهند داد. ما به تلاش‌های خودمان دراین‌باره ادامه می‌دهیم. نباید آمریکا خودش را در جایگاهی قرار دهد که نخواهد یک تروریست را تحویل دهد چون یک دولت هم‌پیمان با ماست. این شخص در ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کند و در رأس تشکیلات خطرناکی قرار دارد. ما منتظر آن هستیم که در چارچوب توافق همکاری‌های مشترک بین دو کشور، او را تحویل بگیریم.

* آیا به نظر شما لازم است حالت فوق‌العاده اعلام‌شده ادامه داشته باشد؟

** بله لازم است چون ما در حال مقابله با یک کودتای نظامی و مسلحانه هستیم. اگر در چنین شرایطی نباید حالت فوق‌العاده اعلام کرد، پس در چه حالتی باید اعلام کرد؟ آنها می‌خواستند دولت منتخب مردم را سرنگون کنند. در فرانسه به‌طورمثال وقتی یک عملیات تروریستی به وقوع می‌پیوندد، حالت فوق‌العاده اعلام می‌کنند. خودتان می‌دانید که تا به حال سه‌بار این اتفاق افتاده است. اما در رابطه با ما، حالت فوق‌العاده را که برای مردم اعلام نکرده‌ایم بلکه برای دولت اعلام کرده‌ایم زیرا کشف یک سازمان تروریستی و تشخیص افراد منتسب به آنها و ازبین‌بردن آثارش در یک مدت کوتاه آسان نخواهد بود. قانون اساسی ترکیه اعلام حالت فوق‌العاده را مجاز می‌شمارد. این حالت تا زمانی که لازم باشد اعلام می‌شود. این حالت برای سه ماه است، حال اگر لازم بود تمدید شود آن را اعلام خواهیم کرد.

* در نشستی که روز بعد از کودتای نافرجام در پارلمان برگزار شد، سفرای هیچ‌کدام از کشورهای عرب به‌جز سفیر دولت قطر حضور نداشتند. شما واکنش آنان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

** متأسفانه جز سفیر قطر کسی حضور پیدا نکرد. ما از قطر تشکر می‌کنیم.

* گفتید توافق‌نامه پناه‌جویان را در صورتی که اتحادیه اروپا بخواهد گذرنامه شنگن را برای شهروندان ترک اجباری کند، متوقف خواهید کرد. این کار تا چه حد شدنی است؟

** ترکیه دولتی نیست که تهدید کند بلکه ضد تهدیداتی که می‌شود تدابیری را اتخاذ می‌کند. در اثر بی‌ثباتی و جنگ داخلی در سوریه و عراق حدود سه‌میلیون آواره اکنون در کشور ما زندگی می‌کنند. ما در روزهای سخت این برادران را پذیرفتیم و با بازکردن درهای خانه‌مان روی آنها نانمان را با آنها تقسیم کردیم. ما براساس ایمان و عقیده خودمان عمل کرده و به این کار ادامه می‌دهیم. پنج سال می‌گذرد که این افراد میهمان ما هستند. ما به جهان و به دوستان غربی‌مان می‌گوییم و حتی به برادران اسلامی‌مان که این بار سنگینی است، بیایید شما هم بخشی از آن را متحمل شوید، اما تاکنون انتظارات ما برآورده نشده است. مشکل در ترکیه نیست بلکه این ترکیه است که بار مشکل دیگران را بر دوش می‌کشد.

ما با اروپا توافقی داریم که به شهروندان ترک اجازه رفت‌وآمد آزاد می‌دهد. از آن گذشته سالانه قرار است سه‌میلیارد یورو به‌خاطر پناهندگان به ما بدهند. در مقابل اینها قرار شده ترکیه از پناه‌جویان استقبال کرده و نگذارد که یک‌بار دیگر از طریق ترکیه به اروپا بروند؛ یعنی اگر رفتند دوباره آنها را برمی‌گردانند. این توافق‌نامه باید به صورت کامل و متوازن اجرا شود. ما منتظر اجرای رفت‌وآمد آزاد هستیم. الان توپ در زمین اروپاست و آنها هستند که باید تصمیم بگیرند. ما همه تعهداتمان را انجام داده‌ایم، ولی آنها انجام نداده‌اند.

* اگر اتحادیه اروپا به این توافق متعهد نباشد، آن را منحل خواهید کرد؟

** طبعا. این توافق دوطرفه است. ما دفعه بعد احساس می‌کنیم مسئول برگرداندن پناه‌جویان نیستیم. وقتی این مشکل بزرگ‌تر شود، به همان‌جایی خواهد رسید که بر همه کشورهای اروپایی اثر می‌گذارد. هیچ‌کس این حق را ندارد که از ترکیه بخواهد تا انتها همه‌چیز را تحمل کرده و ازخودگذشتگی نشان دهد.

* درباره عملیات نظامی ترکیه در سوریه چه می‌گویید. آیا بر این باور نیستید که ورود نیروهای ترکیه به سوریه مانند ورود به یک باتلاق است؟

** نه. ما برای خشکاندن این باتلاق وارد شده‌ایم. مگس‌های مضری در آن منطقه هستند که خود را وابسته به «داعش» و حزب «کارگران کردستان» می‌دانند و نه‌تنها ترکیه بلکه به همه آسیب می‌رسانند حتی به همه شهروندان جهان. چون با بمب‌ها و عملیات انتحاری اقدام به کشتن دیگران می‌کنند. به داخل ترکیه موشک شلیک می‌کنند و مانع آن می‌شوند که بحران‌های سوریه و عراق به نتیجه برسد. حمایتی که ترکیه از ارتش آزاد سوریه می‌کند صرفا برای نجات‌یافتن از سازمان‌های تروریستی در اسرع‌وقت است. همچنین هدف ما بازگشتن هرچه‌سریع‌تر پناهندگان سوری به خانه‌هایشان است و اینکه سوریه دوباره به همان ثبات گذشته برگردد. ما هرگز تجزیه سوریه و تبدیل آن به دولت‌های کوچک مذهبی را نمی‌پذیریم چون این مسئله برای همه منطقه خطرناک خواهد بود. اگر خدای‌نکرده این مسئله تحقق پیدا کند، دیگر هیچ‌یک از کشورهای منطقه روی آرامش و ثبات را نخواهند دید. همه، به‌خصوص کشورهای اسلامی از آن ضرر خواهند کرد. ازاین‌روست که به همه دوستانمان می‌گوییم به مسئله طایفه‌گرایی دامن نزنید.

* در جرابلس باقی می‌مانید؟

** هدف ما تحقق دو مسئله است؛ یکی پاک‌سازی این منطقه از عناصر تروریست و زمینه‌سازی برای برگرداندن مردم سوریه به خانه‌هایشان و دوم حمایت از مرزهای ترکیه و حفظ جان و دارایی شهروندان خودمان.

* آیا ما شاهد یک منطقه امن برای ملت سوریه خواهیم بود؟

** بله. یک منطقه امن برای آنها و خودمان. هدف ازبین‌بردن تهدیدهایی است که از این منطقه نشئت می‌گیرد. این حق ماست و اقدامی است که با موازین بین‌المللی نیز مطابقت دارد.

* شما چند ماه پیش گفتید به‌زودی شاهد تغییرات مثبتی در سوریه خواهیم بود. آیا قرار است به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز دست پیدا کنیم، یا اینها رؤیاهای دیگری براي ترکیه است؟

** ما باید تلاش کنیم و پایداری به خرج دهیم تا سوریه به یک راه‌حل برسد. الان ما با برادران‌مان در قطر و سایر دولت‌های ائتلاف بین‌المللی برای دست‌یافتن به چنین هدفی تلاش می‌کنیم. ما الان شاهد شش سال کشتار و ویرانی در سوریه هستیم. تاکنون ٦٠٠‌ هزار نفر کشته و ١٠‌ میلیون نفر آواره شده‌اند. جایی برای صبر و انتظار بیش از این نیست. ازاین‌رو دولت‌های درگیر، از جمله روسیه، آمریکا، ایران، قطر و کشورهای عرب باید برخوردی فعال داشته باشند و برای حل این بحران ابتکار عمل به خرج دهند. ما نباید فقط به انجام وظیفه اکتفا کنیم، بلکه باید پافشاری کنیم تا آمریکا، روسیه و ایران گام‌های لازم را بردارند.

ترکیه با همه این کشورها در تماس است و اقدامات لازم را انجام می‌دهد. تماس‌ها و گفت‌وگوهای ما در این زمینه استمرار دارد. امیدواریم این تلاش‌ها به نتیجه‌ای مثبت برسد.

* شما از احیای دوباره روابط با مصر و سوریه صحبت کردید. منظورتان از کدام مصر و سوریه است. آیا مقصود نظام‌های موجود در این دو کشور است؟

** رابطه ما با روسیه خوب شد. مشکلاتی را هم که با اسرائیل داشتیم حل شد و در نهایت به توافق‌نامه‌ای با هم رسیدیم. البته این به حساب برادران فلسطینی ما نبود، چون ترکیه بیش از هر کشور دیگری از حقانیت مسئله فلسطین دفاع کرده و از این پس هم خواهد کرد.

وقتی روابط با این کشورها بهبود پیدا کرد، چرا نشود این روابط با مصر و سوریه هم بهبود پیدا کند. ما گفتیم مهم است یک دوره انتقالی وجود داشته باشد به شکلی که مردم سوریه را آزار ندهد. باید به‌گونه‌ای عمل کرد که همه گروه‌های سوری در آن مشارکت داشته باشند. باید کاری کرد که هیچ فردی دیگر در سوریه جانش را از دست ندهد. این بزرگ‌ترین هدف است. اگر بقای اسد در یک دوره انتقالی می‌تواند به‌نفع مردم سوریه باشد، ما هم می‌توانیم دراین‌باره ابراز رضایت کنیم. اما دراصل این مخالفان سوریه هستند که دراین‌باره تصمیم‌گیری خواهند کرد.

در رابطه با دو ملت مصر و ترکیه، هیچ مشکلی ما با آنها نداریم. به‌عنوان دو ملت علاقه‌مند به عادی‌سازی روابط هستیم. همه می‌دانند به این روابط تا چه حد آسیب رسیده است. در آنجا [مصر] یک دولت انتخابی بود که علیه آن کودتا شد و دولت موجود در مصر یک دولت کودتایی است. این بزرگ‌ترین آسیب را به رابطه با ما زد. بااین‌حال، هیچ دلیلی ندارد ما در گذشته بمانیم. این غیرممکن است که ما در مقابل تمایلات ملت مصر بایستیم، زیرا آنها هستند که به بهترین شکل سرنوشت خودشان را تعیین می‌کنند. ما نمی‌توانیم به جای آنها تصمیم‌گیری کنیم. به‌لحاظ اصولی، می‌دانیم اراده ملی از طریق انتخابات و حضور ملت‌ها تحقق پیدا می‌کند. به‌هرحال، آنجا یک‌سری واقعیت‌هایی است که نمی‌توان از آنها چشم پوشید. ما می‌توانیم در زمینه‌های زیادی، ازجمله تجارت، حمل‌ونقل و گردشگری با هم ارتباط خوبی داشته باشیم. می‌شود دیدارهایی بین دو کشور وجود داشته باشد.

* در مرحله کنونی، ما احساس می‌کنیم موضع ترکیه نسبت به کودتای مصر تغییر کرده و عقب‌گرد بیشتری نشان می‌دهد؟

** ما می‌خواهیم این مسئله حل شود و نمی‌خواهیم از چیزی عقب‌گرد کنیم. ما می‌خواهیم این بحران حل شود و به رنج‌های مردم مصر پایان داده شود. وظیفه یک مسلمان این است دست به کاری بزند که برای مسلمانان مفید باشد. کاری کند که جلو خون‌ریزی‌ها را بگیرد. ما همراه برادران‌مان در این جهت تلاش می‌کنیم؛ در جهت چیزی که به‌نفع کل منطقه باشد. از این بابت است که وقتی گفته می‌شود موضع ترکیه نسبت به مصر عقب رفته، این عادلانه نیست.

* شما رابطه ترکیه با دولت‌های حوزه خلیج‌فارس را در آینده چگونه می‌بینید؟

** تلاش ما این است که روابط‌مان را با آنها توسعه دهیم. ملت ترکیه دوست همه آنهاست. آینده ترکیه با آینده کل منطقه گره خورده است. ما به‌لحاظ دین، ایمان، تاریخ و دغدغه‌ها و رنج‌ها و شادی‌ها با آنها اشتراکات زیادی داریم. موفقیت ما به معنای موفقیت همه آنهاست. هدف نهایی ما این است که بر تعداد دوستان‌مان افزوده و از تعداد دشمنان‌مان بکاهیم.

منبع: الشروق

http://www.sharghdaily.ir/News/103725

ش.د9501982