نفوذ فرهنگی؛ حرکت از حاشیه به متن

پایگاه بصیرت / گروه فرهنگی/ فهیمه عشرتی خلیل آباد

خبر دستگیری اعضای شبکه مدلینگ در استان سیستان و بلوچستان که توسط سربازان گمنان مرکز اطلاعات سپاه سلمان زاهدان صورت گرفت و این شبکه ترویج فساد را متلاشی کردند، از جمله خبرهایی است که تلنگر مهمی را به نیروهای انقلابی وارد می کند. در یک استانی که مردمش کمترین گرایش را برای پیوستن به چنین شبکه هایی دارند و ساکنان غیور شیعه و سنی استان، با اعتقادات اسلامی محکم، مسئله اصلی خود را رفع مشکلات معیشتی و جلوگیری از شرارت های قاچاقچیان مواد مخدر می دانند، چرا شبکه مدلینگ به جذب نیرو می پردازد؟
روابط عمومی سپاه حضرت سلمان در گزارشی که به دنبال دستگیری اعضای این شبکه صادر کرده است، چنین آورده است: این شبکه مدلینگ با جذب تعداد زیادی از دختران و پسران به طور غیرقانونی و زیرزمینی، آنها را اغفال کرده و در حالت‌های مختلف از آنها تصویربرداری کرده است و خوراک تبلیغاتی برخی از مجلات و شبکه‌های مجازی مدلینگ بین‌المللی را تهیه می‌کرده است.

طبق این گزارش، گردانندگان این شبکه مدلینگ، در ابتدا با وعده حقوق‌های هنگفت، جوانان را جذب خود می‌کردند، اما پس از سوء استفاده از آنها، افراد جذب شده را با تهدید و ارعاب مجبور به همکاری می‌کردند که در نهایت 11 نفر از سرشبکه‌های این تیم که در زاهدان مستقر بودند در عملیات سربازان گمنام امام زمان(عج) مرکز اطلاعات سپاه سلمان، دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند. همچنین بیش از 50 نفر در این رابطه، احضار و مورد ارشاد قرار گرفتند و تعداد سه باب آتلیه زیرزمینی از آنها کشف و پلمپ شد.
روابط عمومی مرکز اطلاعات سپاه اعلام کرد: فراهم کردن فساد و ترویج ابتذال و فحشا در جامعه به خصوص جوانان در شبکه‌های مجازی و آتلیه‌های زیر زمینی، رواج مدلینگ و عکاسی‌های غیرمجاز و انتشار آن در فضای مجازی در جهت کسب درآمد نامشروع و غیر اخلاقی از جمله جرائم این گروه است. تمام صفحات مجازی فعال این شبکه در فضای مجازی توسط سربازان گمنام مرکز اطلاعات سپاه استان مسدود و از دسترس خارج شد.
با توجه به گزارش روشن گرانه سپاه سلمان، چند نکته اساسی و مهم درباره این موضوع می توان گفت:
1- این که نفوذ فرهنگی دشمن را تنها در پایتخت و کلان شهرها رصد کنیم، غفلت بزرگی است که تلاش ها برای جلوگیری از این مسئله را با مانع مواجه می سازد. نفوذ فرهنگی دستور کار دشمن از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی است. در واقع  تضعیف باورهای مذهبی از دیرباز توسط بسیاری از قدرت های استعماری برای نفوذ فرهنگی و تحقق اهداف خود با کمترین هزینه مورد استفاده قرار گرفته است. کشف حجاب در دوره رضا خان و تلاش جهت ترویج فرهنگ مبتذل غربی در ایران گواهی بر این مدعاست. این دست از اقدامات، به ویژه در دهه های اخیر با تسلط قدرت های بزرگ بر تکنولوژی های ارتباطی چون ماهواره، اینترنت، رسانه ها به صورت سازمان یافته تری دنبال می شود و به تبع آن اهداف بزرگ تری را دنبال می کند. از این رو زمین بازی دشمن در شرایط کنونی تغییر بسیار زیادی کرده است و در حالی که نیروهای انقلابی، نفوذ فرهنگی دشمن را با اولویت دادن به جغرافیای واقعی، بیشتر در پایتخت کشور و کلان شهرها دنبال می کنند، دشمن با تکیه بر جغرافیای مجازی، تمامی محیط واقعی، فکری و فرهنگی ایران اسلامی را نشانه رفته است. چنان که برخی اخبار از جمله گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا، گویای این است که نه تنها سواحل شمال کشور با مشکل ترویج بی حجابی مواجه است، بلکه این خطر به سواحل شهر متدیّنی همچون بوشهر نیز در حال رسوخ است.


 بنابراین مسئله مهم نفوذ فرهنگی دشمن از طریق مناطقی که مورد غفلت مسئولان است، می تواند در اولویت برنامه دشمن قرار داشته باشد تا از این طریق بخش های مرکزی نیز تحت تأثیر قرار گیرند. نباید فراموش کرد که استحاله حکومت دینی در دنیایی که فرهنگ مادی و سکولاریسم بر آن حاکم است، امروز به مهم ترین دغدغه مستکبرین جهانی تبدیل شده است؛ از این رو با تلاش جهت تضعیف باورهای دینی و رواج فرهنگ مادی گرایی، تضعیف پایه های مشروعیت سبک زندگی اسلامی را دنبال می کنند. 

2- مناطقی همچون استان سیستان و بلوچستان که با مشکلات معیشتی و اقتصادی و به ویژه بیکاری شدید دست و پنجه نرم می کنند، زمینه های مورد طمع دشمنان هستند تا با وعده های مختلف اقتصادی - که فریبی بیش نیستند- جوانان را اغفال کرده و برنامه های خود را پیش ببرند. سال هاست که این منطقه به سبب همین مشکلات اقتصادی، عرصه تاخت و تاز اشرار قاچاقچی قرار گرفته است. کشف شبکه مدلینگ در این استان نشان داد که برنامه های فرهنگی نیز زمینه دیگری برای نفوذ دشمن و جذب جوانان فریب خورده ای است که با مشکل اقتصادی مواجه هستند و مشکلات آنها تا جایی است که حاضرند به وعده های توخالی اعضای یک شبکه فاسد اعتماد کنند.
3- گزارشات مردمی نقش بسیار مهی در شناسایی و دستگیری اعضای این شبکه داشته است. این موضوع نشان دهنده دو واقعیت تلخ و شیرین است. واقعیت شیرین این که مردم شیعه و سنی استان، همانند دیگر مناطق کشور رابطه ای با این مراکز فساد ندارند و از آن ها بیزاری می جویند و  ماهیت آنها واقفند. واقعیت تلخ اما کم کاری نهادهای فرهنگی در چینن زمینی است که استعداد بسیار زیادی برای پرورش انسان هایی با فرهنگ والای اسلامی و ایرانی دارد. یعنی در حالی که دغدغه های مردم نسبت به نفوذ فرهنگی بالاست و از عوامل آن اجتناب می کنند، نهادهای فرهنگی، مسئله خود را  زارعت در سرزمین فرهنگ خودی نمی دانند. بسیاری از تولیدکنندگان داخلی و طراحان مد و لباس به دنبال الگوبرداری از مد غربی هستند. مانتوهای کوتاه، شلوارهای تنگ و چادرهایی که با طراحی به ظاهر جوان پسند، از ایفای رسالت واقعی خود دور شده اند. رقابت با تولیدکنندگان خارجی و نگاه غیرفرهنگی در اتخاذ مشی تقلید از بیگانگان تأثیر بسزایی داشته است. 

از طرف دیگر روزنامه، تلویزیون، سینما و ... بر گسترش بسیاری از رفتارهای خارج از چارچوب ارزشی جامعه اثرگذار بوده اند. از این طریق که با تبلیغ مصرف گرایی، سبک پوشش و آرایش به پذیرش گسترده تر مدهای غربی کمک می کنند. 

بنابراین نفوذ فرهنگی زمینه مساعدی را برای پا گرفتن در کشور فراهم می بیند و در این میان از حرکت های غافلگیر کننده نیز استفاده می کند و ترویج شبکه مدلینگ که می تواند از طریق فضای مجازی، کل فضای واقعی کشور را تسخیر کند، یکی از این برنامه های جدّی است.
این در حالی است که بحث بسیار کمی در رسانه های کشور پیرامون چگونگی برخورد و مواجهه با پدیده مدلینگ صورت گرفته است. بسیاری از مباحث در این زمینه به اخبار زرد، که خود اشاعه فحشا می کند، اختصاص می یابد و اندیشمندان کمتر در این باره بحث کرده اند. بر این اساس در ادامه این بحث به بررسی راه کارهای مواجهه با شبکه های غیرقانونی مدلینگ بر پایه فرهنگ اسلامی می پردازیم.
از آنجا که فرهنگ هر جامعه، هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می دهد؛ لذا پذیرش تغییر در آن به معنای انحراف فرهنگ نخواهد بود. پیرو این دیدگاه باید گفت، در مکتب اسلام هیچ مخالفتی با نوآوری و زیبایی وجود ندارد، بلکه مخالفت با پدیده مدگرایی و مصرف گرایی افراطی است. پدیده ای که نباید به حال خود رها شود، چراکه قطعاً صدمات جبران ناپذیری بر پیکره جامعه وارد خواهد کرد. در ادامه به برخی از راه کارهای موجود در فرهنگ اسلامی در مواجهه با پدیده مدگرایی و به تبع آن مدلینگ پرداخته می شود.

رعایت اعتدال در مدگرایی: اسلام هرگز جایز نمی داند که مسلمانان در هیچ زمینه ای دچار افراط و تفریط شوند. از این رو دین مبین اسلام به عنوان آیین اعتدال و احترام به تمام وجوه آفرینش انسان، در کنار سفارش به استفاده از لباس های زیبا و آراستگی ظاهر؛ شرط می کند که در استفاده از آنها میانه روی رعایت شود. این تأکید در واقع برای جلوگیری از ناهنجاری های اجتماعی و رفتارهای ضداخلاقی است که هر یک می تواند جامعه را از مسیر پیشرفت و تعالی حقیقی خود باز دارد. چنانکه در رابطه با لباس های فاخر که سبب جلب توجه می شود، پیامبر می فرمایند: «ویل للمراه من الاحمر ین الذهب و المعصفه» وای بر زنان از دو سرخی طلا و جامه زیبا (که هر دو زینت بوده و موجب فتنه هستند). (نهج الفصاحه،ص36)

رعایت اصل مدارا: یکی از آفات تبلیغ دین خدا و واجبات، برخورد تند، خشن و افراطی است. در روایتی از رسول اکرم (ص) آمده است: أَمَرَنى رَبّى بِمُداراةِ النّاسِ كَما أَمَرَنى بِأَداءِ الفَرائِضِ؛ پروردگارم، همان گونه كه مرا به انجام واجبات فرمان داده، به مدارا كردن با مردم نيز فرمان داده است.....كافى(ط-الاسلامیه) ج2. حدیث پیامبر گویای این نکته اخلاقی است که تمامی انسان ها فطرتاً گرایش به پاکی و درستی دارند و برای بازگشت کسانی که دچار لغزش شده اند، می بایست با برهانی عقلانی و زبانی لیّن به هدایت آنها همت گماشت.

توجه به ابداع و نوآوری فرهنگی: خداوند طی اصلی کلی و اساسی به امت اسلامی این را یادآور گردیده است که اگر بخواهید هر اتفاق مبارکی در زندگی فردی و جمعی شما رخ نماید، باید خودتان پیش گام شده و اقدام به تحول آفرینی نمایید وگرنه هیچ اتفاق مثبتی پدیدار نخواهد شد: «ان الله لایغیر مایقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم» رعد/۱۱۱. خدا چیزی را که از آن مردمی است دگرگون نکند تا آن مردم خود دگرگون شوند. یا این که: «لیس للانسان الا ماسعی» نجم/۹۳. برای مردم پاداشی جز آنچه خود کرده اند نیست؟ بنابراین اگر ما بخواهیم در مسئله مدگرایی تحول مثبتی اتفاق بیافتد، باید خود تغییرات را آغاز نماییم و به ارائه مدل‌ها و سبک‌های پوشش و لباس‌های جایگزین با حفظ معیار‌های اسلامی و استفاده از شاخص های ملی و قومیتی بپردازیم. از اینجاست که باید بگوییم فعالیت شبکه های مدلینگ در مناطقی همانند استان سیستان و بلوچستان تا چه اندازه به ذبح فرهنگ بومی منجر می شود. این شبکه ها در واقع فرهنگ سنتی ایرانی و از جمله نوع پوشش ایرانی را از بین می برند و آخرین سنگرهای حفظ هویت ملی که آداب و رسوم اقوام مختلف کشور هستند را فتح می کنند.

توجه به زیبایی درونی در کنار آراستگی ظاهری: بدون تردید آنچه سبب قرب الهی و نزدیکی انسان به خدا می شود، زیبایی و پاکی درونی است. با این حال تحت تأثیر فرهنگ بیگانه، این روزها زیبایی ظاهری در بسیاری از امور مورد توجه قرار می گیرد. در این رابطه دکتر معصومه ابراهیمی مردم‌شناس مثالی عام می‌زند و می‌گوید امروز اگر مادری برای پسرش دنبال همسر بگردد، معیارش حتما زیبایی است. در حالی که کمالات انسانی، هوش، خلاقیت و درستکاری مورد غفلت واقع می‌شود. از این رو، کنار گذاشتن توجه افراطی به ظاهر در کنار ارزشمندسازی زیبایی درونی می تواند در کاهش گرایش به مدگرایی افراطی موثر واقع شود. برای این منظور برجسته سازی شخصیت های علمی و مذهبی باید با عزمی جدی تر مورد توجه قرار گیرد.

توجه به تربیت دینی نسل های آتی: افراد پیش از ورود به اجتماع در نهاد خانواده و پس از آن توسط اقدامات و سیاست های فرهنگی دولت جهت تربیت دینی، رشد و کمال انسانی آماده می شوند. به هر اندازه نهاد خانواده و مجریان دولتی چون نهادهای فرهنگی در زمینه تربیت دینی از تعهد بالاتری برخوردار باشند به همان اندازه اهداف ارزشی نظام نیز محقق خواهند شد. از طرف دیگر جمود رفتارها و سیاست های فرهنگی در خانواده و دولت و ناهماهنگی آنها با سبک زندگی اسلامی –ایرانی خطری جدی در گرایش به رفتارهای مبتذل محسوب می شود.

الگوسازی اسلامی-ایرانی: فرهنگ غرب مدت هاست که به اهمیت الگوسازی و تأثیر آن در انتقال ارزش های خود پی برده است؛ امری که متأسفانه با وجود ظرفیت های گسترده در کشور ما مورد بی توجهی قرار گرفته است. این درحالیست که بدون الگوپذیری اسلامی، مباحث ارزشی و انسانی در حد تئوری باقی می مانند. سنت و سیره معصومین و همچنین شهدای هشت سال دفاع مقدس و مدافعین حرم در حلقه الگوهای نسل جوان باید قرار داده شود. در همین راستا فضای رسانه رسالتی خاص دارد. 

در پایان باید گفت با توجه به بررسی مختصری که از راهکارهای اسلامی در مواجهه با مدگرایی افراطی انجام گرفت معلوم گردید که اساساً فرهنگ و پدیده های فرهنگی به ویژه پدیده مد و مدگرایی به طور نسبی و تا حدود بسیار بالایی قابل اداره کردن و مدیریت، کنترل و نظارت می باشند. استفاده از ظرفیت اقوام مختلف کشور و مرکزیت دادن بیشتر به آنها نه تنها سد راه نفوذ فرهنگی است، بلکه به تقویت رابطه دولت-ملت نیز می انجامد. دشمن مناطق حاشیه ای کشور را تنها با اقدامات امنیتی ناامن نمی کند، بلکه سعی دارد با نفوذ فرهنگی از حاشیه به متن هجوم آورد. نمونه اخیر در استان سیستان و بلوچستان و یا قاچاق محصولات ضدفرهنگی از مناطقی استان های مرزی غرب کشور این موضوع را تأیید می کند./