"علف هرز داعشی" و بحران زیست محیطی عراق

(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/07/19 – شماره 10710 – صفحه 10)

نوعی علف آبزی به تازگی برخی از تالاب‌های عراق را درنوردیده و نگرانی‌های جدی در عراق ایجاد کرده تا جایی که وزیر منابع آبی عراق برای تبیین خطرات زیست محیطی این گیاه از آن با عنوان "علف داعشی" یاد کرده است.

به گزارش ایرنا، سنبل آبی با نام علمی Eichhornia crassipes که در عربی از آن به "گل نیل" یاد می‌شود، گیاهی است علفی، هرز و آبزی که به وسیله دم برگ‌هایی که تغییر شکل یافته‌اند و به شکل اسفنجی در آمده‌اند می‌تواند روی سطح آب شناور بماند و به همین دلیل توانسته است در برخی از تالاب‌های عراق با توجه به افزایش عمومی دمای هوا به سرعت رشد کرده و به تهدیدی زیست محیطی تبدیل شود.

وزیر منابع آبی عراق طی بازدید اخیر از برخی از تالاب‌های جنوب عراق به ویژه در استان "ذیقار"، طی بیانیه‌ای نسبت به خطرات زیست محیطی این گیاه هشدار داد و خواستار مشارکت عمومی مردم برای پاکسازی این گیاه از تالاب‌های عراق شد.

رئیس یکی از سازمان‌های مدافع تالاب‌های عراق بعد از ثبت برخی تالاب‌های آبی عراق در فهرست آثار طبیعی جهان در جولای 2016(تیر95)، برای نخستین بار نسبت به انتشار گسترده این گیاه هرز آبزی در تالاب‌های عراق هشدار داد.

"جاسم الاسدی" گفته بود که سنبله آبی به صورت سریع در مجرای عمیق بخش شمالی تالاب "ابو زرک" در استان ذیقار در حال رشد و گسترش است و بیم آن می‌رود که به بخش جنوبی تالاب منتقل شده و دیگر تالاب منطقه را آلوده کند.

دولت عراق برای مقابله اولیه با این گیاه اقدام به بستن مجاری عمیق تالاب ابو زرک کرده تا مانع انتشار و آلوده شدن دیگر تالاب‌ها شود.

طبق اعلام جاسم الاسدی، خطر این علف آبی در جذب و تبخیر مقادیری زیادی از آب تالاب‌ها و رقابت با دیگر گیاهان و نابودی آنهاست. براساس گزارش‌های تصویری که وزارت منابع آبی و مدافعان تالاب‌های آبی عراق معروف به "اهوار" منتشر کرده اند، در پاره‌ای مناطق، این علف آبی گیاه سنبل آبی بطور کامل یک برکه یا کانال آبی را پوشانده اند، به نحوی که حرکت قایق‌ها در آن غیر ممکن شده است.

این گیاه با سرعت رشدی که دارد، سطح برکه یا تالاب و یا کانال آبی که سرعت آب در آن پایین است را می‌پوشاند و از نفوذ نور خورشید به داخل آب جلوگیری کرده و جلو رشد و نمو دیگر گیاهان را گرفته و بر زندگی آبزیان اثر می‌گذارد و در عین حال باعث تبخیر مقادیر زیادی از آب از طریق برگ‌های خود می‌شود.

گرچه طبق تحقیقات صورت گرفته گیاه سنبل آبی در تصفیه آب‌های آلوده، بویژه تصفیه پساب‌های صنعتی اثرگذار است، اما ضرر و زیان آن به دلیل افزایش دمای هوا و در نتیجه رشد سریع آن در عراق به مرحله نگران‌کننده رسیده است.

سایت خبری "المدی" در مقاله‌ای نوشته است که این گیاه در اواخر دهه‌های هشتاد قرن گذشته به عنوان گیاه زینتی برای حوزچه‌های کاخ‌های ریاستی صدام دیکتاتور پیشین عراق از مصر به عراق آورده شد و پس از مدتی برخی از کانال‌های آبی در بغداد و دیاله به این گیاه آلوده شدند.

"خانم نهله محمد رضا" از کارشناسان وزارت کشاورزی عراق در مقاله‌ای در این خصوص اعلام کرده است این گیاه در اواخر دهه هشتاد در برخی از تالاب‌های آبی عراق برای نخستین بار مشاهده شد و در همان برهه مبارزه علیه این گیاه شروع شد اما به دلیل عدم ریشه کنی این گیاه در آن زمان، اخیرا این گیاه به دلیل افزایش دمای عمومی هوا، با سرعت افزونتری رشد و گسترش پیدا کرده است.

طبق گزارش این کارشناس، سنبل آبی از حیث ضررهای اقتصادی بزرگی که به دنبال دارد، جزو خطرناکترین 10 گیاه هرز در دنیا به شمار می‌رود، به طوری که طی شش ماه می‌تواند 18 هزار و 365 متر مکعب بر هکتار، آب را از طریق برگ‌های خود تبخیر کند.

طبق این گزارش این گیاه می‌تواند بطور میانگین روزانه حدود 2 لیتر آب را مصرف کند و با توجه به جذب اکسیژن آب توسط این گیاه، بعد از مدتی باعث تغییر طعم آب برکه‌های آبی می‌شود.

بسته شدن مجراهای آب در کانال‌های آبیاری کشاورزی، یکی دیگر از خسارت‌های این گیاه آبزی عنوان شده که به گفته این کارشناس، می‌تواند به مقدار 50 درصد از حرکت آب در یک کانال آبی به عرض 72 مترمربع جلوگیری به عمل آورد، زیرا برگه‌ها و ریشه‌های این گیاه می‌تواند در طول یک سال یک تا سه متر پهنا پیدا کند.

مدیر کل اداره تالاب‌ها در استان ذیقار که بیشترین آلودگی را به این گیاه شاهد بوده، در اظهاراتی اخیرا اعلام کرده است که تاکنون 50 درصد گیاهان سنبل آبی از تالاب ابو زرک پاکسازی شده است.

"عدنان عبدالله" افزوده است که 9 دستگاه ماشین آلات ویژه پاکسازی این گیاه به علاوه تعداد زیادی قایق در جلوگیری از انتشار سنبل آبی از تالاب ابوزرک مشارکت داشته‌اند.

همان طور که عدنان عبدالله خاطر نشان ساخته، افزایش دما در سال‌های اخیر در عراق و عموم جهان، در سرعت رشد و نمو این گیاه که اصل آن به رودخانه آمازون در برزیل بر می‌گردد، نقش موثر داشته است.

طبق گزارش سازمان‌های بین‌المللی هواشناسی جهان، امسال عراق با 54 درجه سانتیگراد، بالاترین درجه دمای هوا در جهان را در تابستان امسال به ثبت رساند و گزارش سازمان هواشناسی عراق نیز حاکی است که این کشور در ماه جولای گذشته گرمترین ماه خود را رکورد زد و گرمایی را که در 35 سال گذشته سابقه نداشته، ثبت کرده است.

در طول تابستان امسال دولت عراق ناچار شد چند بار به دلیل رسیدن دما به 50 درجه سانتیگراد، تعطیلات چند روزه در این کشور اعلام کند.

در عین حال تالاب‌های آبی عراق به عنوان یکی از منابع آبی و زیست محیطی این کشور به اعتقاد کارشناسان در تنظیم آب و هوای کشور و منطقه موثر است و هرگونه آسیب به این منابع، تبعات خطرناکی را بر عموم جانداران از جمله انسان به دنبال خواهد داشت.

براساس گزارشی که روزنامه دولتی "الصباح" عراق بعد از ثبت تالاب‌های آبی عراق در فهرست جهانی یونسکو منتشر کرد، تالاب‌های عراق 17 درصد اراضی این کشور را در بر می‌گیرد که بزرگترین تالاب‌های آبی خاورمیانه به شمار می‌روند.

براساس این گزارش، 950 هزار هکتار مساحت تالاب‌های عراق است و هم اکنون بالغ بر 575 هزار هکتار آن را آب فرا گرفته که شامل سه استان میسان، ذیقار و بصره می‌شود و بخشی از امتداد این تالاب‌ها به داخل اراضی جمهوری اسلامی ایران کشیده شده است.

تالاب ابو زرک یکی از تالاب‌های مهم استان ذیقار است که به گیاه علف هرز داعشی آلوده شده، 16 هزار هکتار مساحت دارد و با توجه به تبعات زیست محیطی انتشار گیاه سنبل آبی، دستگاه‌های ذیربط عراق از هم اکنون نسبت به انتشار آن اعلام خطر کرده‌اند.

وزیر منابع آبی عراق در صفحه شخصی خود در فیسبوک در یادداشتی گفته است که ماشین آلات به کار گرفته شده در مبارزه با این گیاه کارایی لازم را ندارد و نیازمند مشارکت مردمی برای مبارزه با این گیاه است.

"حسن الجنابی" با استفاده از اصطلاح "گیاه داعشی" در توصیف خطرات این گیاه، ابراز امیدواری کرده است که توجه دولت و افکار عمومی عراق و از همه مهمتر سازمان‌های بین‌المللی را نسبت به این گیاه خطرناک جلب کند.

با این حال هنوز مقام‌های عراق تاثیر خشکی ناشی از گسترش گیاه داعشی در تشدید پدیده گرد و غبار و طوفان شن، چیزی نگفته‌اند.

دولت عراق به تازگی به خطرات زیست محیطی این گیاه پی برده و بر همین اساس خرید و فروش این گیاه را به عنوان گیاه زینتی در عراق ممنوع کرده و اواسط ماه جاری میلادی با موافقت هیات دولت، مبلغ 500 میلیون دینار (حدود 400 هزار دلار) برای مبارزه با این گیاه اختصاص داده است.

با وجود این، همچنان در عراق اعتقاد بر این است که با توجه به تهدید "داعش امنیتی"، دولت عراق هنوز نتوانسته است، اهتمام لازم را به خطرات "داعش زیست محیطی" نشان دهد و استفاده از اصطلاح "گیاه داعشی" شاید تلاشی برای جلب توجه اذهان به این مساله باشد، هرچند برخی می‌کوشند این نوع اصطلاح سازی را صبغه سیاسی دهند.

http://jomhourieslami.net/?newsid=109380
ش.د9502284