چرایی دشمنی گولنیست‌ها با ایران

(روزنامه وقايع اتفاقيه – 1395/05/20 – شماره 196 – صفحه 6)

سرنخ‌ها درباره اینکه چه کسی پشت کودتا در ترکیه بوده، به‌طور فزاینده‌ای به فتح‌الله گولن، واعظ روحانی مورد حمایت آمریکا و حامیان او ختم می‌شود؛ بااین‌حال تا زمانی‌که موضع ضد ایرانی این جنبش مورد توجه قرار نگیرد این تصویر همچنان مبهم باقی خواهد ماند. از آنجایی‌که فتح‌الله گولن به‌طور سنتی، اسلام شیعی را یک تهدید می‌داند، رویکرد ضد ایرانی او پیش‌ازهمه و در درجه نخست، ریشه در نگاه ایدئولوژیک او دارد. گولن در سال 1997 در مصاحبه‌ای با ینی یوزیل، به‌وضوح به‌این گرایش خود اشاره کرد. او در این مصاحبه از «صدور یک درک (به ادعای او) متعصبانه و فرقه‌ای از دین به‌نام انقلاب اسلامی» انتقاد کرده و ایرانیان را به فرقه‌گرایی متهم کرده است. گولن همچنین با اشاره به رقابت تاریخی ایران و ترکیه از «توسعه طلبی پارسی در منطقه» به‌عنوان خطری جدی یاد کرده است.

واقعیت این است که گولنیست‌ها در تمام این سال‌ها از ایران‌هراسی به‌عنوان ابزاری برای مقابله و کشمکش با حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) استفاده کرده‌اند. هاکان فیدان، رئیس اطلاعات ترکیه، یکی از نزدیکان مورد اعتماد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در جریان گفت‌و‌گوهای صلح با شبه‌نظامیان کرد پ.ک.ک. در رأس حملات جنبش گولن قرار داشت. گولن پ.ک.ک را تهدیدی ماهوی برای جنبش خود می‌بیند؛ به‌ویژه در مناطق کردنشین جنوب شرق ترکیه، بنابراین می‌شود گفت که اولین برخورد میان گولن و اردوغان، شاید کاملا غیرمنتظره، فوریه 2012 بر سر مسئله کردها رخ داد. داستان از این قرار بود که در پی نخستین دور از مذاکرات سازمان اطلاعات ترکیه و پ.ک.ک. در سال‌های 2008 و 2009 که سرانجام به مذاکرات صلحی ختم شد که اکنون شکست خورده، فیدان برای ارائه توضیحات درباره مذاکراتی که مخالفان، آن‌ را «مذاکرات اسلو» می‌خواندند برای شهادت به دادگاه فرا خوانده شد.

فیدان به توصیه اردوغان تصمیم گرفت که شهادت ندهد، چرا که اردوغان اعتقاد داشت بخشی از دستگاه قضائی و دادستانی با گولنیست‌ها در ارتباط هستند. این باور چندان هم بی‌راه نبود چرا که چندی بعد دادستان این پرونده به‌دلیل مظنون بودن به ارتباط با گولنیست‌ها از ترکیه فرار کرد. از این زمان به‌بعد، رسانه‌های وابسته به گولن آشکارا انتقاد از ایران را آغاز کردند؛ این انتقادها شامل برخی اتهام‌زنی‌ها به تهران نیز می‌شد: از جمله حمایت تهران از پ. ک. ک. این اتهام زنی‌ها تا جایی پیش رفت که سفیر ایران در آنکارا نامه‌ای اعتراضی را به روزنامه زمان نوشتند. همچنین مطبوعات مرتبط با گولن به‌طور گسترده مقاله‌ای از روزنامه واشنگتن‌پست مربوط به سال 2013 را منتشر کردند که در آن ادعا شده بود هاکان فیدان اسامی 10 تن از ایرانیانی که با سازمان اطلاعات اسرائیل (موساد) همکاری می‌کنند در اختیار تهران قرار داده است. فیدان همچنین به ارتباط با یک گروه مخفی مرتبط با ایران به نام «سلام توحید» متهم شد. گفته می‌شد که حامیان گولن از سال 2010 تا 2014 تحقیقاتی را با محوریت ارتباط ایران با این گروه شبه‌نظامی فعال در دهه 1990 آغاز کرده بودند.

در سال 2014 بود که یک دادستان ترکیه‌ای دستور بازداشت افرادی که در این تحقیقات دست داشتند را به اتهام شنود غیرقانونی صادر کرد. مأموران پلیس مرتبط با گولن متهم شدند که در جریان این تحقیقات، بیش از 2500 نوار صوتی حاوی مکالمات اعضای انجمن‌های شیعه ترکیه، روزنامه‌نگاران، وزرا، وزارت اطلاعات و حتی اردوغان را جمع‌آوری کرده‌اند. در کیفرخواست دادستان که اوایل سال جاری میلادی تکمیل شد، به دخالت رؤسای پلیس، دادستان‌ها و قضات در این مسئله اشاره شده و از این اقدامات به‌عنوان «توطئه» نام برد. بعدها اعلام شد که هدف این توطئه، نه‌فقط فرایند صلح با کردها بلکه ابتکار مبادله سوخت هسته‌ای‌ سال 2010 با ایران بوده که به‌طور مشترک توسط رجب طیب اردوغان و لولا داسیلوا، رئیس‌جمهوری برزیل، دنبال می‌شد. همچنین بعدها گزارش‌های زیادی از تلاش دیپلمات‌های وابسته به جنبش گولن، برای تخریب روابط آنکارا ـ تهران منتشر شد. همچنین گولنیست‌های سنی، کاملا سیستماتیک از ایران به‌عنوان سپری برای تلاش‌های خود به‌منظور تعامل با بدعت‌های مطرح شده توسط جامعه علوی استفاده کرده‌اند.

بیشتر ناظران زمانی که دولت ترکیه دستور تعطیلی 13 انجمن علوی را صادر کرد شگفت زده شدند؛ با این‌حال بنابر اعلام علی کنعان اوغلو، نماینده سابق حامی کردها و بنیاد علوی، این انجمن‌ها در واقع نهادهای مرتبط با گولن بودند. کنعان اوغلو به المانیتور گفته که این انجمن‌ها برای همکاری با حزب عدالت و توسعه تأمین مالی می‌شدند و هدفشان جذب علوی‌ها برای مقابله با ایران بوده است. بااین‌حال بایرام سینکایا از دانشگاه ییلدریم بیاتزی، مخالف این ایده است که نهادهای علوی برای مقابله با نفوذ ایران تشکیل شده‌اند. او به المانیتور می‌گوید که جنبش گولن به‌نام مقابله با نفوذ ایران در میان علویان در واقع نفوذ خود را در میان علویان توسعه می‌داد و در نهایت اینکه، گولن با استفاده از احساسات ضدایرانی در ایالات متحده و اسرائیل و ایستادن در کنار سیاست‌های واشنگتن و تل‌آویو در برابر ایران، تبعید خودخواسته خود را در پنسیلوانیای آمریکا طولانی‌تر کرده است. درواقع گولن علاوه‌بر هدف‌قراردادن ایران به‌عنوان ابزاری برای تضعیف اردوغان، از این مسئله به‌عنوان راهی برای ایجاد روابط حسنه با ایالات متحده استفاده می‌کند.

به نظر می‌رسد که گولنیست‌ها نقش محوری در به‌زمین‌زدن رضا ضراب، تاجر ایرانی ـ ترکیه‌ای، داشتند؛ کسی‌که اکنون به اتهامات مختلفی از جمله دور زدن تحریم‌ها علیه ایران در ایالات متحده در بازداشت است. دسامبر 2013 بود که پلیس و دادستان‌های ترکیه‌ای مرتبط با جنبش گولن، اتهاماتی را علیه رضا ضراب و سه وزیر دولت اردوغان مطرح کردند. این اتهامات حول نقش ضراب در دور زدن تحریم‌ها علیه ایران در موضوع پرداخت پول واردات گاز طبیعی ایران از طریق تحویل فیزیکی طلا بود. این جنجال در نهایت با دخالت اردوغان پایان یافت اما در نهایت سه تن از وزرای دولت استعفا دادند. با توجه به تشدید تنش‌های میان ترکیه و ایالات متحده بر سر استرداد فتح‌الله گولن، به‌ویژه پس از سازش اخیر در روابط آنکارا ـ مسکو، واشنگتن نیاز دارد که مسیر آینده ترکیه را در نظر بگیرد. به‌این‌ترتیب ممکن است سرنوشت فتح‌الله گولن در نهایت روابط آینده ترکیه، ایالات متحده و ایران را تحت‌تأثیر قرار دهد.

منبع: المانیتور

http://vaghayedaily.ir/fa/News/6282

ش.د9502314