قاهره در یک قدمی تهران

(روزنامه آفتاب يزد ـ 1395/08/18 ـ شماره 4753 ـ صفحه 2)

قطع رابطه ایران و مصر به فاصله یک انقلاب 37 ساله، قدمت دارد. از زمانی که انقلابیون ایران "انور سادات" را فرعون مصر نامیدند و در شعارهایشان او را در کنار کارتر و بگین، با عنوان "سه مفسدین" یاد می‌کردند و بعدها، زمانی که خالد اسلامبولی او را ترور کرد یک خیابان ایران، به‌نام ترورکننده سادات نامگذاری شد؛ همگی نشان از روابط سراسر ملتهب و شکرآب ایران و مصر داشت. و حسنی مبارک نیز بعد از سادات، چندان برخلاف موج رییس جمهور قبلی حرکت نکرد .

این اواخر اما "مبارک" و ایران کمتر علیه هم سخنی می‌گفتند و دنبال چالش و جنجال می‌گشتند با این حال خبری از یک رابطه خوب هم نبود. بهار عربی که شد و یک حکومت اسلامی از نوع اخوان المسلمینش بر سر کار آمد، بسیاری از شروع روابط جدید دوکشور سخن گفتند، ایران در آن چند ماه اول از در تمجید و تکریم دولت "محمد مرسی "برآمده بود اما ...

آب سرد مرسی و ...

...اما وقتی مرسی در افتتاحیه شانزدهمین اجلاس سران غیرمتعهدها در ایران حضور پیدا کرد و به غلط نظام بشاراسد را سرکوب‌گر معرفی کرد، همه شست‌شان خبردار شد که این "مرسی" نیز با ایران و سیاست‌هایش سر ناسازگاری دارد و تنش به تن عربستان خورده! کودتای عبدالفتاح السیسی در مصر، شاید به عقیده بسیاری تیر خلاصی بود بر پیکره امید به رابطه ایران و مصر . حالا دیگر همه مقامات ایرانی، مشروعیت حکومت السیسی را زیرسوال می‌بردند، آن را غیر قانونی توصیف می‌کردند. بخصوص که دیگر در شکل و ظاهر این حکومت، اثری از مذهب و دین هم دیده نمی شد.

برخلاف تصور

ولی به یکباره ورق برگشت و خیلی از معاملات به هم خورد . موضع مصر با گذشت زمان و تداوم حضور داعش در سوریه تغییر پیدا کرد ، اختلافات بین مصرو عربستان زیاد شد و حالا حتی خبر از تلاش وزیر نفت مصر برای حضورش در ایران به‌گوش می‌رسد. خبری که اگرچه تکذیب شد اما یک پیام خیلی مهم را مخابره کرد ... پیامی با این مضمون که این روزها در کنار هم قرار گرفتن چند موضوع، رابطه ایران و مصر را به هم نزدیکتر کرده و مصر و عربستان را از هم دور.

کافی است تنها سری بزنیم به خبرهای این یکی دو هفته ، خبرهایی که بیش از پیش فرضیه یک تغییر بزرگ را پر رنگتر می کند .

تهدید نفتی

ماه گذشته شرکت آرامکو عربستان سعودی اعلام کرد انتقال نفت را به مصر به حالت تعلیق در آورده است. این اتفاق پس از آن رخ داد که دو کشور در ماه آوریل توافقی بیست و سه میلیارد دلاری امضا کردند که بر اساس آن، آرامکو وعده داد هر ماه و طی پنج سال آینده، هفتصد هزار تن فرآورده های نفتی به مصر منتقل کند.این حرکت عربستان به منزله تهدید و هشداری به مصر از سوی عربستان بود . اما از چه روی عربستان دست به چنین اقدامی زد؟

افشاگری‌های ایمیلی!

برکسی پوشیده نیست که رابطه ایران و عربستان، به بدترین شکل ممکن درآمده است، جنگ سرد میان این دو کشور وارد فاز تازه‌ای شده و مطمئنا در این برهه، عربستان نمی‌تواند تحمل کند سیاست‌های کشوری مثل مصر به سمت کشورمان گرایش پیدا کند. اما این اتفاقی است که عملا در حال رخ دادن است و مصر سیاست‌هایش در قبال بشار اسد زمین تا آسمان با گذشته و با آنچه که سعودی‌ها می‌پنداشتند تفاوت کرده‌است، که افشای یک ایمیل این موضوع را به وضوح نشان داد.

دوم آبان‌ماه بود که ایمیل‌های ردو بدل شده بین جان کری و ظریف از طریق روزنامه گاردین منتشر شد؛ ایمیل هایی که نشان بر اصرار ظریف به جان کری برای حضور مصر در مذاکرات صلح سوریه در شهر لوزان سوییس دارد. به بیانی دیگر، ایران زمانی موافقت خود با حضور در مذاکرات لوزان را اعلام کرد که از شرکت وزیران خارجه مصر و عراق در گفتگوها اطمینان حاصل کرده‌بود. این خود بیانگر بده بستان های مصر و ایران لااقل در بحث سوریه است. ایران، عراق و مصر هرسه در این نشست از حافظان منافع اسد به‌شمار می روند!

افشای این ایمیل ها زنگ خطرجدی را برای عربستان به صدا درآورد، زنگ خطری که می گفت سعودی‌ها، مصر را از دست خواهند داد!

کماندوهای مصری در سوریه!

تا اینکه چند روز بعد از افشای این ایمیل‌ها، خبرهای غیر رسمی به نقل از منابع آگاه! نشان از حضور دولت مصر و نظامیان شان در سوریه برای همکاری و هماهنگی نظامی با دولت بشار اسد داشت ، خبرگزاری فارس 14 آبان اعلام کرد که 3000 کماندوی مصری وارد سوریه شدند تا هم از دولت بشار اسد دفاع کنند و هم علیه تروریست ها بجنگند . این نیروها در آستانه ساعت صفر عملیات آزادسازی شهر حلب حضور یافته بودند .

دومین تحریم

حضور مصر در سوریه ، خشم عربستانی ها را دوچندان کرد . تا اینکه سه روز بعد از اعلام این خبر، شرکت ملی نفت عربستان سعودی «آرامکو» برای دومین ماه پیاپی از تحویل محموله نفت به مصر خودداری کرد.

و همین بدعهدی های عربستان در تحویل نفت به مصر باعث شد تا دیروز خبرهایی از تلاش طارق المولا وزیر نفت مصربرای ورودش به ایران به گوش برسد . از قرار معلوم کار به جایی رسیده که این وزیر مصری می خواسته تا مذاکراتی را درباره مسائل نفتی با کشورمان آغاز کند !و کشورهای جدیدی مثل ما را برای تامین منابع انرژی خودش برگزیند. هرچند، چند ساعت بعد وزیر نفت این کشور در ابوظبی سرو کله اش پیدا شد و گفت سفری به تهران نداشته اما به نظر می آید که مصر به ایران نزدیک شده است هرچند با احتیاط رفتار می کند تا آنقدر ها هم دل عربستان را نشکند و آنها را عصبانی نکند . نشان به آن نشان که بهرام قاسمی سخنگوی وزیر خارجه ایران هم گفته هنوز در خواست دیپلماتیکی برای حضوروزیر نفت مصر در ایران نداشتیم .

نتیجه

نتیجه‌گیری آنکه مصر اگرچه در دو ساله اول بحران سوریه و بخصوص در زمان "مرسی" ، علم مخالفت با اسد را بردوش می کشید اما با آمدن "السیسی" و پیدا شدن نیمه‌های پنهان مخالفین اسد، سیاستش را تغییر داده و اکنون همگام با سیاست های 5 ساله اخیر ایران در قبال سوریه گام برمی دارد، از طرفی دیگر آن "بله چشم" گفتن های سابق به عربستان را هم نمی خواهد داشته باشد. کنار هم قرار دادن این گمانه‌ها می‌تواند خیلی‌ها را به پایان 37 سال قطع رابطه این دوکشور و بازگشایی واقعی سفارت ایران و مصر امیدوار کند .

چرا تغییر؟

این در حالی است که صباح زنگنه کارشناس مسائل خاورمیانه در اینباره به آفتاب یزد می‌گوید: «مصر، کشور مهم خاورمیانه و دروازه آفریقاست و با اروپا همیشه در رابطه بوده است، موقعیت قابل توجهی بین 3 قاره دارد. هم کشورهای منطقه‌ای و هم کشورهای اروپایی به دنبال ایجاد رابطه با مصر هستند."

وی اضافه می‌کند: "در چند سال اخیر با تحولات متوالی که در این کشور رخ داد، مصر در معرض تبدیل شدن به لیبی یا سوریه ای دیگر بود اما نهادهای عمیق و تاریخی مصر توانستند کشور را از مبتلا شدن به شرایط مشابه این دوکشور(لیبی و سوریه) جلوگیری کنند .»

زنگنه می افزاید : «در این سالها عربستان همواره تلاش می‌کرد تا مانع از دست دادن این کشور به عنوان یک دوست منطقه ای شود. برای همین به سمت کمک به مصر اقدام کرد. "

وی می گوید : "اما زمانی که حاکمیت مصر(در زمان السیسی) دو همسایه مهم خود یعنی سوریه و لیبی را در بحران جنگ داخلی دید ، ضرورت کنترل وضعیت در این دو کشور را احساس کرد "السیسی" امکان ورود این خطرها به داخل مصر را لمس می‌کرد، بنابراین در یک قرائت جدید منطقه‌ای، ضرورت ایجاد ثبات در لیبی و تقویت قوای غیرمذهبی و افراطی در این کشور را در دستورکار قرار داد و از طرفی دیگر به سمت استقرار اوضاع در سوریه و حفظ اسد حرکت کرد."

وی تاکید می‌کند: "این دو سیاست نسبت به لیبی و سوریه مغایر با سیاست‌های عربستان بود.عربستانی که می‌خواست در سوریه علیه رژیم بشار اسد حرکت کند و در لیبی هم به سمت تثبیت یک حکومت افراطی و توام با آشوب گام بردارد، مصر را در مقابل خواسته های خود دید."

روسیه هم هست

صباح زنگنه اضافه می کند: "علاوه بر سیاست‌های مغایر مصر با عربستان در قبال لیبی و سوریه، کشور روسیه نیز به مصر وعده هایی در بازسازی ارتش و اقتصاد این کشور و همین طور راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای داد . مواردی که باعث حرکت مصر به سمت روسیه شد ."

زنگنه گفت: "از سویی دیگر مصر به خاطر سیاست تثبیت شرایط سوریه ،به جمهوری اسلامی ایران نزدیک شده است ، مجموع این جریانها باعث عصبانیت عربستان شده و دیدیم که علی‌رغم قرارداد 5 ساله تامین سوخت نفتی با مصر ، ناگهان عربستان ، ارسال محموله‌های نفت خام خود را به این کشور متوقف کرد. این حرکت هشدار عربستان به دولت مصر بود."

این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره شائبات حضور وزیر نفت مصر در ایران تاکید کرد: «مصر برای تامین منافع خودتصمیم گرفته نفت کشورش را از ایران، عراق و آذربایجان تهیه کند. اکنون آذربایجان تا 2 میلیون بشکه با مصر قرارداد بسته ، عراق وعده نفت خام با تخفیف مناسب به این کشور را داده و حالا سخن‌هایی هم درمحافل نفتی مطرح می شود که مصر به سوی ایران هم گام برمی دارد .»

زنگنه گفت: «اگرچه از دیروز با حضور وزیر نفت مصر در اجلاس نفتی و انرژی ابوظبی به نظر می‌آید (در ابوظبی) مذاکراتی از سوی کشورهای عربی با او صورت گرفته و فشارهایی بر «طارق المولا» اعمال شده است تا به ایران سفر نکند، اما تا همین حد هم برای مقامات امارات و عربستان روشن شد که مصر امکان تامین انرژی خودش را از منابع غیرعربستانی دردستور کار دارد و طبعا با این شرایط برخی از معادلات ژئوپلیتیک منطقه نیز تغییر می‌کند.»

وی درباره اینکه تا چه میزان امکان برقراری رابطه بین ایران و مصر بعد از 37 سال است، گفت: «آنچه در این چند سال مانع ایجاد این رابطه شد، فشار عربستان در زمان مبارک و مرسی بود. این فشار همچنان بر"السیسی" هم وارد می‌شود اما با توجه به اقدام اخیر عربستان در تعلیق صادرات نفت به مصر ، عملا آنچه که نباید برای این دو اتفاق می‌افتاد، افتاد، بنابراین ترس و واهمه مصر ریخته شده است . از طرفی دیگر، رابطه مصر با ایران علاوه بر بحث تامین نفت، به معنای بهبود وضعیت درآمد توریستی این کشور نیز خواهد بود.بنابراین "السیسی "می تواند به ایران نزدیکتر ‌شود. "

وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه ایران به این رابطه علاقه‌مند است، گفت: «ایران هم به این رابطه علاقه‌مند است، اما طبیعتا نباید عجله‌ای در این زمینه نشان دهد و باید بگذارد مصر با بررسی اوضاع به سمت کشورمان متمایل شود .»

http://aftabeyazd.ir/?newsid=55293

ش.د9502485