- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
(روزنامه اطلاعات – 1395/08/18 – شماره 26580 – صفحه 12)
انتخاب «آنتونیو مانوئل اولیورا گوتیرس» به عنوان دبیر کل تازه سازمان ملل متحد در فرایندی کم چالش و با اجماع اعضای شورای امنیت صورت گرفت و اکنون دبیر کل تازه نفس، انبوهی از ماموریت‌های ناتمام و دشوار بین المللی برای مدیریت بحران‌ها و برقراری صلح را پیش روی خود می‌بیند.
بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل، در واپسین روز از سال 2016 میلادی (یازدهم دی ماه) جای خود را به «آنتونیو گوتیرس» دیپلمات کهنه کار پرتغالی خواهد داد و به این ترتیب پرونده 10 ساله ریاست بان بر مهمترین سازمان بین المللی بسته خواهد شد؛ پرونده ای که به رغم معدودی کارکردهای مثبت، نقاط تاریک بسیاری چون خارج کردن نام سعودی‌ها از فهرست سیاه سازمان ملل در جنایت جنگی علیه کودکان را در خود گنجانده است.
پس از جمع بندی و اجماع بی چالش اعضای شورای امنیت بر دبیر کلی گوتیرس و تایید مجمع عمومی، مسئولیت سنگینی در عرصه بین المللی بر عهده این چهره سیاسی قرار گرفته که سال‌ها در سطوح بالای اداره امور پناهندگان سازمان ملل فعالیت کرده و تجربه نخست وزیری کشور پرتغال را در پیشینه خود دارد. سنت معمول در سازمان ملل متحد، چرخش پست دبیرکلی میان نامزدهای پنج بلوک منطقه ای است. پنج عضو دائم سازمان ملل (آمریکا، انگلیس، چین، روسیه و فرانسه) اگرچه نمی توانند نمایندگان خود را به عنوان نامزد دبیرکلی معرفی کنند، اما نمایندگان همین کشورها در سازمان ملل، مرجع اصلی انتخاب دبیرکل محسوب می‌شوند و نام نامزد مورد نظر خود را برای انتخاب نهایی به مجمع عمومی پیشنهاد می‌کنند. پیش از این به ترتیب «تریگوه لی» از نروژ، «داگ‌هامرشولد» از سوئد، «او تانت» از میانمار، «کورت والدهایم» از اتریش، «خاویر پرز دکوئیار» از پرو، «پطرس غالی» از مصر و «کوفی عنان» از غنا دبیر کل سازمان ملل بوده اند.
دبیر کلی با پشتوانه آرای قوی
اعضای شورای امنیت سازمان ملل 14 مهر 1395، در رای گیری غیر رسمی گوتیرس را به عنوان نامزد نهایی دبیرکلی سازمان ملل انتخاب کردند. گوتیرس در جریان این رای گیری توانست 13 رای مثبت و 2 رای ممتنع از 15 عضو شورای امنیت کسب کند.
جالب توجه است که هیچ یک از اعضای دایم شورای امنیت که از حق وتو برخوردارند به گوتیرس رای منفی ندادند. روز بعد یعنی 15 مهرماه، اعضای شورای امنیت در جلسه ای رسمی به اتفاق آرا به گوتیرس رای دادند و او را به عنوان دبیر کل بعدی سازمان ملل و جانشینی بان انتخاب کردند.
گوتیرس برای تکیه زدن بر کرسی ریاست سازمان ملل، به رای مجمع عمومی که شامل همه کشورهای عضو این سازمان است هم نیاز داشت؛ رایی که تشریفاتی محسوب می شد و کسب آن برای دبیر کل تازه چندان سخت نبود. اجماع اعضای شورای امنیت در مورد گوتیرس موجب شد بسیاری از صاحبنظران، انتخاب او را غیرجنجالی و بی دردسر بخوانند. به نظر می رسد مقبولیت بالای دبیر کل جدید در میان اکثریت اعضای شورای امنیت، او را با پشتوانه ای قوی برای پیشبرد برنامه‌هایش تجهیز کند.
گوتیرس و ربودن گوی سبقت از رقيبان
اعضای شورای امنیت در حالی گوتیرس را به عنوان نامزد نهایی دبیرکلی این نهاد معرفی کردند که هفت تن دیگر هم برای کسب مقام دبیر کلی نامزد شده بودند. همه این هفت نفر نیز سابقه زیادی در فعالیت سیاسی در عرصه داخلی و بین المللی داشتند. «دانیلو تورک» رییس جمهور پیشین اسلونی یکی از این نامزدها بود که سابقه تدریس حقوق بین الملل در برخی دانشگاه‌های مشهور جهان و مدیریت «بنیاد بین المللی دانیلو» در ارتباط با توانبخشی کودکان قربانی در درگیری‌های مسلحانه را دارد. «سرجان کریم» وزیر امور خارجه پیشین مقدونیه و «ایگور لاکسیک» نخست وزیر مونته نگرو از دیگر نامزدهایی بودند که برای کسب کرسی دبیر کلی با گوتیرس رقابت می کردند. نکته جالب توجه اینکه در میان نامزدهای دبیرکلی این دوره نام چهار زن هم به چشم می خورد. بسیاری از فعالان سیاسی از نامزدی و ریاست یک زن بر سازمان ملل حمایت کرده بودند. به عنوان نمونه بان کی مون در مرداد ماه گفته بود: اکنون وقتش رسیده که پس از هشت دوره ریاست این سازمان جهانی از سوی مردان، یک زن دبیرکل شود. «ایرینا بوکووا» مدیر کل یونسکو از سال 2009 تاکنون، یکی از این زنان بود که در رقابت نامزدهای دبیرکلی شرکت داشت.
«ناتالیا جرمن» معاون پیشین وزیر امور خارجه مولداوی و نخست وزیر موقت این کشور در 2015، «وسنا پوزیک» معاون اول نخست وزیر و وزیر امور خارجه کشور کرواسی و «هلن کلارک» نخست وزیر پیشین نیوزلند که پست‌های سیاسی مختلفی را تجربه کرده اند از دیگر نامزدهای زن دبیر کلی سازمان ملل بودند. هر یک از این چهار زن پیشینه مناسبی در فعالیت‌های سیاسی در نهادهای بین المللی چون سازمان ملل دارند. حضور چهار زن در میان نامزدهای دبیرکلی سازمان ملل، اگرچه به پیروزی هیچ یک از آنان منجر نشد، اما توانست تصویر متناسبی از ارتقای جایگاه زنان در عرصه سیاست بین الملل را به تصویر بکشد. از میان این هشت نفر، گوتیرس تنها کسی بود که توانست نظر مثبت اعضای شورای امنیت را با خود همراه کند و به عنوان دبیر کلی آتی مهمترین نهاد بین المللی انتخاب شود.
گوتیرس همچنین نامزد مورد علاقه کشورهای اروپای غربی بود و این کشورها با وجود انتقادهای بازرسان داخلی سازمان ملل که به گزارش روزنامه «وال استریت ژورنال» در آوریل گذشته او را به سوءمدیریت متهم کرده بودند، از گوتیرس حمایت می کردند. این انتخاب در حالی صورت گرفته است که در سطح بین المللی در مورد سازوکار انتخاب دبیر کلی این سازمان، نبود شفافیت در آن و شمولیت کشورهای انتخاب کننده انتقادهای زیادی وجود دارد. به گفته بسیاری از منتقدان اینکه سرنوشت رهبری نهاد مهم و فراگیری چون سازمان ملل به رای و نظر پنج عضو دایم شورای امنیت گره زده شده، از ضعف‌های عمده سازمان ملل محسوب می شود.
پیشینه سیاسی و فعالیت‌های گوتیرس
گوتیرس شصت و هفت ساله فعالیت سیاسی خود را پس از انقلاب «گل میخک» و پایان دیکتاتوری پنجاه ساله «سالازار» در 1974، با عضویت در حزب سوسیالیست پرتغال آغاز کرد و با کسب مقام رهبری سوسیالیست‌ها در 1992 با تمام قدرت برای کسب عالی ترین مقام سیاسی در این کشور تلاش کرد و سرانجام در سال 1995 به نخست وزیری رسید. او همچنین از سال 2005 تا 2015 مسئولیت هدایت نهادهای امور مهاجران و پناهندگان سازمان ملل متحد را برعهده داشت و طی این 10 سال تلاش گسترده ای برای جذب کمک کشورهای غربی برای رسیدگی به امور پناهندگان و مهاجران انجام داد. گوتیرس پس از کسب رای شورای امنیت، در نخستین گفت و گوی خود با خبرنگاران وعده داد که پس از به عهده گرفتن این سمت به آسیب پذیرترین اقشار مردم در جهان یعنی قربانیان جنگ، تروریسم ، قربانیان نقض حقوق بشر، قربانیان فقر و بی عدالتی خدمت کند.
وی پس از رای مجمع عمومی نیز اظهار داشت تمامی توان خود را برای پایان بحران در سوریه و یمن به کار خواهد بست. دبیر کل جدید سازمان ملل، همچنین دارای وقوف و آگاهی مناسبی از نقش و جایگاه ایران در مناسبات و مسایل منطقه ای است. گوتیرس در آبان 1394 با اشاره به بحران سوریه و تهدیدهای ناشی از آن برای منطقه گفته بود: بدون مشارکت ایران و دیگر کشورهای مهم در منطقه، این بحران پایان نمی یابد. او همچنین در دیدار با «عبدالرضا رحمانی فضلی» وزیر کشور در مهر 1394، ایران را شریک بسیار بزرگ و متعهد سازمان ملل در رسیدگی به امور پناهجویان افغانی معرفی کرد و از نقش انساندوستانه و حمایت‌های بی دریغ جمهوری اسلامی ایران در امور پناهندگان و مهاجران تشکر کرد. وی در بهمن 1392هم در دیدار با «اسحاق جهانگیری» معاون اول رئیس جمهوری از حمایت‌های سخاوتمندانه ایران طی سال‌های گذشته از پناهندگان و آوارگان قدردانی کرد. در مجموع به نظر می رسد با آغاز دوره فعالیت گوتیرس، شاهد تلاش‌های تازه ای از سوی دبیر کل تازه نفس برای مقابله با بحران‌ها و چالش‌های بین المللی به ویژه در منطقه خاورمیانه باشیم.
چالش‌های دبیرکل جدید؛ جایگزینی حقوق به جای قدرت
در روزهای اخیر بان کی مون، دیپلمات سابق کره جنوبی و دبیرکل سازمان ملل که از سال ۲۰۰۶به مدت 10 سال این سمت را بر عهده داشت، جای خود را به «آنتونیو گوتیرس» داد که نخست وزیر سابق پرتغال و برای مدت 10 سال نیز، کمیسر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان بوده است.حال با پایان رسمی دوره فعالیت دبیر کل پیشین و معرفی دبیر کل جدید، می‌توان نگاهی داشت به عملکرد بانکی مون و اقدامات و فعالیت‌های وی به عنوان دبیر کل مهمترین و بزرگترین سازمان جهانی و نیز به چالش‌هایی اشاره کرد که دبیر کل جدید سازمان‌ملل با آن مواجه است. بر اساس منشور سازمان ملل، دبیرکل سازمان ملل متحد سرپرست دبیرخانه سازمان است و در رأس آن قرار دارد.
او در عمل سخنگو و رهبر سازمان ملل به شمار می‌رود و بلندمرتبه ترين کارمند بین‌المللی محسوب مي‌شود. براي دبير كل سازمان ملل وظايف مختلفي تعريف شده است كه اجرای تصمیمات سیاسی سازمان، ایفای نقش مهم در شورای امنیت به خصوص زمانیکه گزارش خود را در خصوص مسائل جاری ارائه می‌دهد؛ اداره کردن انجام عملیات حفظ صلح، ترتیب دادن کنفرانس‌های بین‌المللی، میانجیگری در حل اختلافات بین‌المللی، سفر به سراسر جهان به منظور حفظ تماس با مردم کشورهای عضو، از جمله اين وظايف هستند. میزان تأثیرگذاری دبیر کل، معطوف به شخصیت، اراده و نفوذ وی در نظام بین الملل است و توانایی او در رهبری و مدیریت، تجربه وسیع در زمینه روابط بین‌الملل، مهارت و توانمندی لازم در زمینه اقدامات دیپلماتیک و ارتباطات گسترده و تسلط بر چند زبان از شرايط لازم براي ايفاي مؤثر نقش دبيركلي سازمان ملل هستند.
با لحاظ چنین شرایطی به نظر می رسد، عملكرد بان‌كي‌مون دبير كل آسيايي سازمان ملل چندان موفقیت آمیز و در راستای اقتدار و نقش آفرینی جدی سازمان ملل در مسائل جهانی نبوده است. مهمترين نقطه ضعف بان‌كي‌مون، شخصيت ضعيف و نفوذپذيري قابل تأمل وي بوده است كه سبب اتخاذ مواضع ضد و نقيض توسط او شده است. قرار دادن نام عربستان در ليست سياه كودك كشي از يكسو و بلافاصله خارج كردن نام اين كشور از ليست با فشارها و تهديدات اين كشور، يكي از موارد ضعف شخصيت وي بوده است.
از سوي ديگر بان كي مون در طي فعاليت 10 ساله خويش پيشنهاد ميانجيگيري در بحران‌هاي مختلفي را ارائه كرده است كه پيشنهاد ميانجي گري بين طرفهاي يمني، ميان هند و پاكستان بر سر مسأله كشمير، ميانجي گري ميان ايران و آمريكا و ايران و عربستان از جمله اين پيشنهادها بوده اند. با اين وجود در همه موارد فوق ميانجيگيري وي يا مورد پذيرش قرار نگرفته يا مؤثر واقع نشده و به نتيجه ملموسي نرسيده است. اين امر به خوبی نشان می دهد كه بان‌کی‌مون از چهره و شخصیتی مقتدر و اثر گذار برخوردار نبوده و سازمان ملل نیز در دوران تصدي وي جايگاه حل المسائلي و مثبت خود را تا حد زيادي از دست داده و به ساختاري غير كارآمد تبديل
شده است. بان کی مون در زمينه كمك به گسترش صلح و امنيت جهاني نيز كارنامه مثبتي از خود به جاي نگذاشته و عملكرد منفعلانه سازمان ملل در بحران سوريه، حمله ائتلاف عربي به يمن، گسترش موج تروريسم در عراق و افغانستان، كمك‌هاي مالي و لجستيكي برخي كشورها به داعش، سركوب انقلاب‌هاي مردمي در مصر، يمن و بحرین و ادامه و وخیم تر شدن بحران آوارگان، نشان از آن دارد كه بان‌كي‌مون نتوانست سازمان ملل را به مركز تأمين كننده صلح و امنيت جهاني و نماينده اي براي همه ملت‌هاي جهان تبديل كند و بيش از پيش اين سازمان را به حاشيه رانده است. حال دبیر کل جدید در شرایطی سازمان ملل را تحویل می گیرد که ادامه درگیری‌ها در سوریه، جنگ و تجاوز به یمن، تحرکات طالبان در افغانستان و گسترش طلبی داعش از عراق و سوریه و ترکیه گرفته تا آلمان، فرانسه، آمریکا، مردم خاورمیانه و کل جامعه جهانی را خطر فجایع انسانی، جنگ، ویرانی و افزایش تروریسم مواجه ساخته است.
گوتیرس در وضعیتی بر مسند دبیر کلی تکیه می زند که این سازمان بیش از همیشه موقعیت و نفوذ جهانی خود را از دست داده است و به جای آن قدرت نظامی و منافع ملی خود محورانه برخی کشورها به نیروی پیش برنده مسائل در عرصه بین المللی تبدیل شده است. هر چند دبیر کل سازمان ملل بر اساس منشور این سازمان، از حق و قدرت تصمیم گیری برای اقدامات بین المللی برخوردار نیست و این امر تاحد زیادی به اعضای دائم شورای امنیت سپرده شده است، اما شاید مهمترین رسالتی که گوتیرس پرتغالی در وضعیت موجود دارد، نشان دادن شخصیتی مقتدرتر و نفوذناپذیر تر از دبیر کل سازمان ملل، نزدیکی و همدردی بیشتر با ملت‌ها به جای حرف شنوی از قدرت‌های بزرگ، اعمال فشار بر اعضای دائم شورای امنیت برای جدیت در حل و فصل بحران‌های بین المللی و احیای حقوق و قوانین بین المللی در جهانی باشد که زیر چکمه سربازان و کمربندهای انتحاری تروریست‌ها، نفسش به شماره افتاده است. این در حالی است که،انتخاب آسان گوتیرس در برخی محافل موجب بروز نارضایتی‌هایی نیز شده است.در همین رابطه، وزیر خارجه اسلواکی با انتقاد از رای‌گیری برای انتخاب دبیرکل جدید سازمان ملل گفته است، تبعیض‌هایی درخصوص برخی نامزدها وجود دارد.
میروسلاور لایکاک، وزیر خارجه اسلواکی با اشاره به کمیسیونر منابع انسانی اروپا در این باره گفته است: بسیاری از نمایندگان تعیین کننده اتحادیه اروپا صراحتاً از نامزدی کریستالینا جورجیوا که در دقایق آخر به این رقابت پیوست، حمایت کرده‌اند. این در حالی است که بلغارستان کاندیدهای دیگری برای پس دبیرکلی سازمان ملل دارد در حالی که آیرینا بوکووا، دبیرکل بنیاد کودکان یونسکو نیز پیش از این برای این سمت اعلام کاندیداتوری کرده بود، دولت بلغارستان از جورجیوایی که در دقایق آخر اعلام کاندیداتوری کرده، اعلام حمایت کرد.لایکاک در این باره اظهار داشته است: جورجیوا در برخی اماکن به عنوان نامزد رسمی اتحادیه اروپا معرفی شده و موجب سردرگمی میان برخی اعضای شورای امنیت شده است اما در نهایت این مساله علیه جورجیوا عمل کرد.از طرفی،مسئولان رژیم صهیونیستی فاش کردند که آنتونیو گوتیرس، نخست وزیر سابق پرتغال که شورای امنیت او را به عنوان جانشین بان کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل انتخاب کرده، دوست صمیمی این رژیم است.
اعضای شورای امنیت در نشست خود آنتونیو گوتیرس را رسما به عنوان جانشین دبیرکل سازمان ملل انتخاب کردند و قرار است نام او به عنوان جانشین بان کی‌مون به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه شود. بان کی‌مون نیز از اینکه گوتیرس جانشین او شود ابراز خرسندی کرده است. شماری از مسئولان رژیم صهیونیستی در گفتگو با روزنامه عبری زبان جروزالم پست اعلام کردند که گوتیرس یکی از نزدیک‌ترین دوستان شیمون پرز، رئیس سابق رژیم صهیونیستی و ایهود باراک، نخست وزیر سابق این رژیم است و در سال 1993 نیز به عنوان دبیرکل حزب سوسیالیست پرتغال به فلسطین اشغالی سفر کرده و با پرز نیز دیدار کرده بود.
وی از همان زمان روابط دوستانه و نزدیکی هم با پرز و هم با ایهود باراک داشته است.«ماشیه‌هاریش» وزیر سابق صهیونیستی که قبلا با گوتیرس دیدار کرده است، می‌گوید که او به جریان چپ گرای تندرو اروپا وابسته نیست و هرگز دیده نشده که علیه رژیم صهیونیستی موضعی اتخاذ کند. وی تصریح کرد که او به نسبت بان کی‌مون مواضع عادلانه‌تر و منصفانه‌تری در رابطه با رژیم صهیونیستی دارد. ایهود باراک نیز در جریان سفر به نیویورک در 20 ماه سپتامبر گذشته با گوتیرس دیدار کرده بود و تصویری را نیز همراه با او در صفحه شخصی خود در سایت توئیتر منتشر کرده بود. باراک در گفت‌وگو با رادیو رژیم صهیونیستی اظهار داشت که گوتیرس قبلا کمک‌های زیادی به رژیم صهیونیستی در اتحادیه اروپا و اتحادیه جهانی سوسیالیست‌ها کرده است.
آشنایی با دبیر کل جدید سازمان ملل
شورای امنیت سازمان ملل آنتونیو مانوئل دی الیویرا گوتیرس را به عنوان دبیرکل آینده سازمان ملل متحد انتخاب کرد.پس از آنکه پنج عضو دائم شورای امنیت شامل آمریکا، روسیه، فرانسه، بریتانیا و چین، به آنتونیو گوتیرس رای منفی ندادند، نام او به عنوان گزینه نهایی به مجمع عمومی سازمان ملل فرستاده شد. یکی از پنج عضو دائم که هنوز مشخص نیست، به دبیرکلی این دیپلمات کهنه‌کار پرتغالی رای ممتنع داد.فرانسه، بریتانیا و آمریکا از انتخاب آقای گوتیرس استقبال کرده‌اند.10 نفر برای سمت دبیرکلی سازمان ملل متحد کاندیدا بودند و پس از پنج دور رای‌گیری و در دور ششم، آقای گوتیرس توانست بر رقیبانش پیروز شود. آنتونیو گوتیرس 67 ساله متولد ليسبون پایتخت پرتغال، از سال 1995 تا 2002 نخست‌وزیر پرتغال و بین سال‌های 2005 تا 2015 برای 10 سال، کمیسر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان بود.او در رشته فیزیک و مهندسی الکتریک تحصیل کرده و فعالیت سیاسی خود را با عضویت در حزب سوسیالیست پرتغال در سال 1974 آغاز کرد.
ش.د9502550
