برخی معتقدند دولت و خصوصا جریانی در داخل دولت در راستای تاکتیک های هفت گانه ای که اتخاذ کرده اند، به دنبال آن هستند که نوع برخورد مدیریت شده ای را با نقض برجام توسط آمریکا داشته باشند. این برخورد مدیریت شده باید همزمان که حاکی از شدت عمل ایران است، شامل عناصری باشد که اساس و پایه برجام را به هم نریزد
پس از رأی قاطع نمایندگان مجالس آمریکا به تمدید قانون تحریم های ایران (ISA) و عدم وتوی رئیس جمهور آمریکا، واکنش قاطع شورای نظارت برجام کشور مورد انتظار بود، در حالی که برای واکنش، ارجاعات و مستندات خوبی داشت. نامه ابلاغی مقام معظم رهبری در تایید مصوبه شورای عالی امنیت ملی، مصوبه شورای عالی امنیت ملی و قانون مصوب مجلس، پشتیبان تیم مذاکره برای اقدام مناسب هستند. به ویژه هشدار صریحی که رهبر انقلاب به آمریکائی ها دادند و سوم آذرماه در دیدار با بسیجیان در واکنش به تمدید تحریم‌ها توسط مجلس و کنگره آمریکا، عنوان کردند: اگر این تمدید، اجرایی و عملیاتی شود، قطعاً نقض برجام است و بدانند جمهوری اسلامی ایران حتماً در مقابل آن واکنش نشان خواهد داد.
بسیاری از اطلاعات موجود نشان می دهد که اعتماد زیاد به طرف مقابل، برخی را از تدوین بسته های برگشت به قبل، منصرف کرده بود به صورتی که پس از تذکر رهبری به دولت آمریکا، برخی دولتمردان را به این صرافت انداخت که در مقابل نقض عهد حریف، چه باید کرد؟
در این میان دستور رئیس جمهور به رئیس سازمان انرژی اتمی برای برنامه‌ریزی و طراحی تولید سوخت و ساخت پیشران‌های هسته‌ای برای حمل و نقل دریایی، اولین اقدام عملی دولت در برابر رفتارهای ضد برجامی امریکا ارزیابی شد که بازتاب های رسانه ای و بین المللی نیز داشت، اما از یک منظر نگاهی به دستور رئیس جمهور می تواند عدم پیش بینی برای مواجهه با عهدشکنی در بین دولتمردان را نیز آشکار سازد.
دو روز قبل از عدم وتوی قانون تمدید تحریم ها توسط رئیس جمهور آمریکا، دستورهای جداگانه ای از طرف دکتر روحانی رئیس جمهوری محترم در قالب 2 نامه مجزا به وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی صادر شد. در این نامه ها که بخش ابتدایی آنها یکسان است: «با نظر به تعلل و اهمال امریکا بر تعهدات خود مبنی بر قانون تحریم های ایران (آیسا) به عنوان نقض برجام»، دستوراتی از جانب رئیس جمهور صادر شده است که وزیر امور خارجه را موظف به اقدام در مورد اجرای مراحل پیش بینی شده در برجام برای رسیدگی به موارد نقض و پی گیری های حقوقی و بین المللی لازم در این زمینه نموده و در دستوری به معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی توسعه برنامه صلح آمیز هسته ای در چارچوب تعهدات بین المللی دو ماموریت زیر ابلاغ شده است
1- برنامه ریزی برای طراحی و ساخت پیشران هسته ای جهت بهره گیری در حوزه حمل و نقل دریایی، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی؛
2- مطالعه و طراحی "تولید سوخت" مصرفی پیشران هسته ای، با همکاری مراکز علمی و تحقیقاتی.
پس از انتشار نامه های رئیس جمهور، طرف های مذاکره، خصوصا آمریکا و روسیه قاطعانه اعلام کردند که اقدامات فنی درخواست شده توسط ریاست جمهوری ایران، نقض برجام نیست. با گذشت چند روز از این اقدام، دیگر شاهد حرکت جدّی از سوی دولت در مقابل عهدشکنی آمریکا نیستیم، اما ظاهرا این موضوع هم از سوی دولت و هم مجلس در حال پیگری است. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در آخرین موضع گیری با اشاره به پاسخ ایران به نقص برجام از سوی آمریکا گفت: اقدامات لازم توسط سازمان انرژی اتمی و وزارت خارجه شروع شده است و در مراحل بعدی هم تابع نظرات هیئت عالی نظارت خواهیم بود.
برخی با توجه به این سخنان معتقدند دولت و خصوصا جریانی در داخل دولت در راستای تاکتیک های هفت گانه ای که اتخاذ کرده اند، به دنبال آن هستند که نوع برخورد مدیریت شده ای را با نقض برجام توسط آمریکا داشته باشند. این برخورد مدیریت شده باید همزمان که حاکی از شدت عمل ایران است، شامل عناصری باشد که اساس و پایه برجام را به هم نریزد: مرور این تاکتیک ها، هدف نهایی دولت را مشخص خواهد ساخت.
1- پرچمداری نقد سیاست نقض برجام آمریکا، توسط پرچمداران مذاکره.
2- همه آمریکا بد نیست، عده ای هستند که مخالف اند.
3- مجرایی برای مذاکره با ترامپ باز باشد.
4- رابطه اقتصادی با اروپا گسترش یابد.
5- هزینه شکست تقسیم شود.
6- منتقدین اولیه برجام، عامل بی اعتمادی آمریکایی ها به ما معرفی شوند.
7- محصول برجام، هنوز در مقدمات است باید 4 سال دیگر صبر کرد تا میوه این محصول چیده شود.
بدیهی است که برخی از این سیاست ها و رویکرد ها، اگر اندکی واقعیت داشته باشد و یا تا حدی عملی گردد، باز هم شاهد نوعی انفعال در مقابل عهدشکنی آمریکا هستیم. با بازخوانی بند 2 ابلاغیه رهبر معظم انقلاب، در سراسر دوره هشت ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و هر بهانه ای (از جمله بهانه های تکراری و خود ساخته تروریسم و حقوق بشر) توسط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظف است طبق بند 3 مصوبه مجلس، اقدام های لازم را انجام دهد و فعالیت های برجام را متوقف کند. به استناد این بند، دولت موظف است فعالیت های برجام را متوقف کند چرا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساسا برمبنای برداشته شدن کامل تحریم ها صورت گرفت.
با نگاه دوباره به واکنش ایران به تصویب تمدید قانون تحریم ایران و نامه رئیس جمهور به نظر می رسد، پروسه فنی ای که دولت در حوزه دانش هسته ای اتخاذ کرده است، پروسه ای زمان بر طراحی شده است و کاری است که در چارچوب قوانین و روال جاری وظیفه سازمان انرژی اتمی قلمداد می شود و نتیجه آن، سال ها بعد به شرطی ثمره خواهد داد که تمام تعهدات خود را در قبال برجام، فراموش کنیم، که البته این نکته نکته ای است که هم راه فرار دولت را باز گذاشته است و هم نشان از انجام نشدنی بودن آن دارد.
باید منتظر تصمیمات سیاسی وزارت امور خارجه باشیم. بخشی که مربوط به نامه اصلی رئیس جمهور است، چرا که وزارت امور خارجه، به عنوان مسئول مذاکرات، اختیاراتی دارد و با نامه رئیس جمهور نیز تاکید دوباره شده است. در جلسه چند روز قبل وزیر امور خارجه کشور و معاونانش با کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، دکتر ظریف اعلام کرد: آمادگی کامل برای هر نوع اقدامی را داشته و مطابق برجام اختیارات قانونی داریم و نیازی هم به مراجعه به شورای امنیت نداریم.
بر این اساس امید است این بار، سیاست تیم مذاکره کننده، مقاومت بر آنچه توافق شده است باشد و طرف غربی خصوصا آمریکا را به هزینه اقدام خود آشنا سازد./
