توسعه صنعتی ایران در گرو ارتباط با جهان

محمود سریع القلم استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: بنگاههای ما باید از فرصت برداشته شدن تحریم‌ها نهایت استفاده را ببرند حتی یک ارتباط خارجی برای آنها می‌تواند کلیدی باشد.

محمود سریع القلم در سومین سمینار پیش‌بینی اقتصاد ایران در سال 95 که توسط موسسه بامداد برگزار شد، گفت: نوع نگاه کشورهای غربی به ایران با نگاهی که ما به آنها داریم،متفاوت است. غرب و آمریکا در چارچوب‌های خود ایران را دشمن خطاب می‌کنند، اماسعی می‌کنند با ما اراتباط برقرار کنند. این درحالی است که ما هم در چارچوب‌های حکومتی و سیاسی آنها را دشمن خطاب می‌کنیم با این تفاوت که نمی‌خواهیم با آنها ارتباط برقرار کنیم.

وی افزود: آمریکا و اروپا، جمهوری اسلامی ایران را متفاوت از ایران می‌دانند، به همین دلیل است که 10 هزار دانشجوی ایران فقط در آمریکا درس می‌خواند. اما غرب وقتی می‌خواهد درباره ایران سیاست‌گذاری کند، حساب کشور را از نظام سیاسی آن جدا می‌کند. در دوران بیل کلینتون یک تلقی از جمهوری اسلامی ایران وجود داشت و در دوران اوباما به یک تلقی دیگر رسیدند. در دوره کلینتون تلقی آنها این بود که رژیم ایران باید تغییر کند، این تلقی حاکمیت آمریکا بود اما بعد از بهار عربی این تلقی تغییر کرد.البته تجربه اوباما در جنگ عراق و افغانستان هم مزید بر علت شد.همین الان این کشور 2 تریلیون و 600 میلیارد دلار ردیف بودجه برای همین دو جنگ در بودجه سالانه خود دارد. آنها به این نتیجه رسیدند که این تقلی که به ایران حمله نظامی شود،بی نتیجه است در نتیجه وارد مرحله تحریم‌ها شدند که از اواسط دوره اوباما به اوج خود رسید.

سریع القلم خاطرنشان کرد: در سیستم انگلوساکسن وقتی ببینند که نمی‌توانند از یک راهی به نتیجه برسند وارد فازجنگ یا تحریم می‌شوند. اتفاقی که نمونه آن در جنگ آمریکا و متحدانش علیه صدام اتفاق افتاد. آنها 36 روز با صدام مذاکره کردند که اشغال کویت را پایان بدهد در نهایت وقتی به نتیجه نرسیدند به این کشور حمله نظامی کنند.در مورد ایران هم وقتی سیاست تغییر به نتیجه نرسید که آنها دیدند در ایران ممکن است دولتهایی سرکار بیاید که بگوید با جهان تعامل می‌کنیم.اول صبر کردند اما وقتی دیدند همین دولت‌ها هم نتوانستند تغییری در سیاست‌ها بدهند، فاز آنها هم تغییر کرد.

سریع القلم با اشاره به 5 حوزه فکری آمریکا و کشورهای اروپایی را که سبب شد نظر آنها درباره ایران تغییر کند و وارد مرحله تحریم‌ها شود، گفت: اوباما در طول دوران ریاست جمهوری خود 5 نامه به ایران نوشت که فقط یک نامه پاسخ دریافت کرد.مبنای حرف اوباما این بود که ما دنبال تغیییر رزیم در ایران نیستیم بلکه ایران 300 سال گاز دارد ونیازی به انرزی هسته‌ای ندارد.ایران می‌تواند از گاز برق تولید کند که این برایش به صرفه‌تر است. ضمن اینکه موضوع برنامه هسته‌ای ایران کشورهای عربی را حساس کرده است.

او افزود: اولین حوزه فکری اینکه نظام جمهوری اسلامی ایران تدافعی است و نه تهاجمی؛یعنی در ذات خود به دنبال حفظ خویش است.آنها وقتی دیدند حضور ایران در عراق مثبت است، با ایران وارد مذاکره درباره عراق شدند.

او با بیان اینکه هیچ رئیس جمهوری به اندازه اوباما به تقویت سیستم‌های دفاعی اسراییل کمک نکرده است، عنوان کرد: البته این کشور برای حفظ سیاست‌های خوداین اقدام را کرده چرا که ایران در حوزه‌های نفوذ آمریکا در منطقه مثل افغانستان، پاکستان، سوریه و عراق نفوذ دارد.

استاد دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه 80 درصد از تحریم‌ها درباره مسایل هسته‌ای ایران بوده، گفت: به دنبال تحریم‌ها سیستم بانکی، کشتیرانی و نفت ایران تقریبا متوقف شد و در نتیجه وضعیت ایران در منطقه سبب شد که آنها خود پیگیر مذاکره شوند به این دلیل که آنها می‌گفتند ایران نباید بیش از این در منطقه تضعیف شود چون برای منافع ملی آمریکا خوب نیست. وقتی ایران به دلیل شرایط اقتصادی ضعیف شود سلفی‌گری و القاعده در منطقه فعال‌تر می‌شود مرزهای ایران نا امن‌تر و در نتیجه میزان مهاجرت بیشتر می‌شود.آمریکا ایران را در یک ماتریس بزرگتر نگاه می‌کند. آنها استدلال می‌کنند که جمهوری اسلامی ایران باید تحت فشار باشد، اما نباید تضعیف شود.

او پیش‌بینی کرد: مسایل بسیار جدی بین ایران و غرب وجود دارد غربی‌ها در عین حال سعی می‌کنند ایران قدرتمند نشود و احتمالا فشارها به دلیل مسایل حقوق بشری و عملکرد داخلی ادامه خواهد داشت اما نگاه آنها به ایران دقیقا مثل شوروی سابق قدم به قدم و ارام برای حل مسایل است. در شرایطی که اسراییل با عربستان هماهنگ شده این موضوع برای آمریکا هم نامناسب است آنها می‌گویند ایران باید با کشورهای بزرگ در منطقه بازی کند و نه با گروههای کوچک منطقه ای.

نوع بازی ایران با عربستان در منطقه متفاوت است، گفت: استراتزی ایران در شرایط کنونی حفظ وضع موجود است ما تغییر نمی‌کنیم مگر اینکه مجبور باشیم.

اقتصاد در اولویت

سریع القلم با بیان اینکه موضوع اقتصاد برای ما امروز در اولویت قراردارد،عنوان کرد: بدون ارتباط خارجی وسرمایه خارجی اقتصاد رشد نمی‌کند.او با بیان اینکه بخش مهمی از جامعه ما به رانت عادت کرده، خاطرنشان کرد:اگر به دنبال راه حل‌های بنیادی برای اصلاح اقتصاد هستیم کوتاه‌ترین راه ارتباط بین‌المللی است.حتما وقتی یک هتل خوب خارجی در ایران ساخته شود یا در کنار استاتید ما در دانشگاه چند استاد خارجی هم تدریس کند بر روی اقتصاد ما تاثیر می‌گذارد.

او گفت: اقتصاددانان می‌گویند نرخ رشد اقتصادی مهمتر از تورم است این را استیگلیز برنده جایزه نوبل هم تاکید کرده است.تحول اقتصادی به صورت پارادایمی باید اتفاق بیفتد.اما هنوز بخشی از جامعه ما آمادگی بین‌المللی شدن را ندارند. به نظر من این عدم امادگی ناشی از ضعف است. حتی چینی‌ها که تاریخ درون گرا دارند هم متوجه شده‌اند که باید برای توسعه اقتصادی خود از روش‌هایی که دانشگاههایی مثل هاروارد،ییل،پرینتسون، شیکاگو و غیره ارایه می‌دهند، استفاده کنند.

او اضافه کرد: در اجلاس اخیر داووس سرمایه گذاران خارجی می‌گفتند که ما منتظر نتیجه انتخابات دوره بعدی ریاست جمهوری ایران هستیم و بعد جدی وارد مذاکره برای سرمایه‌گذاری می‌شویم. این نشان می‌دهد که اگر آنها سرمایه‌گذاری هم می‌کنند نگران آینده هستند، چون تجربه تغیییر سیاست‌ها را در دوران اقای احمدی نزاد دیده‌اند.

سریع القلم با بیان اینکه راه رشد و توسعه به لحاظ صنعتی و فناوری در ارتباط با غرب اروپا و شمال آمریکاست، خاطرنشان کرد: آینده ایران به لحاظ توسعه صنعتی درگرو این ارتباط است. هرچه این رابطه بیشتر باشد، نرخ رشد اقتصادی هم بیشتر خواهد شد.این تغییر پارادایمی باید سریعتر صورت بگیرد.باید بدانیم که رشد اقتصادی ما در بخش اسیایی یا حتی خاورمیانه نیست. باید تصمیم بگیریم که بین عملکرد اقتصادی و منطقه‌ای اولویت اقتصاد است.هرچند که از اسیا و فرصت‌های ان هم نباید غافل بود.سریع القلم گفت: چینی‌ها یک تجربه خیلی زنده هستند آنها گفتند مبنای قدرت ملی اقتصاد است برهمین مبنا امروز 600 میلیارد دلار با آمریکا تجارت دارند. بنگاههای ما باید از فرصت برداشته شدن تحریم‌ها نهایت استفاده را ببرند حتی یک ارتباط خارجی برای آنها می‌تواند کلیدی باشد.

او در پاسخ به این سئوال که ایا اصلاحات سیاسی مبنای اصلاحات اقتصادی است گفت: پاسخ خیر است به این دلیل که ساختار سیاسی کشورهایی که ثروت تولید کرده‌اند هم دمکراتیک نیست. انچه مهم است افکار حکمرانان است. از این به بعد مساله ایران باید فقط اقتصاد باشد.امروز باید دانش بنگاههای ما نسبت به اقتصاد بین الملل گسترش یابد.

4 عاملی که نرخ سود بیشتر از تورم است

رئیس کل اسبق بانک مرکزی نیز در این سمینار گفت: منطق سودبانکی این است که با تورم حاشیه سودی 2 تا 3 درصدی داشته باشد؛ این روشی است که در تمام دنیا پذیرفته است.

طهماسب مظاهری با برشمردن 4 علت برای عدم کاهش نرخ سود همزمان با کاهش تورم، اظهارداشت: دلیل اول این است که پول به اندازه کافی وجود ندارد و چون بانکها با تنگنای مالی مواجه هستند در نتیجه نمی‌توانند تسهیلات بپردازند چون منابع سپرده گذاران از بین می‌رود.زیرا وقتی عرضه پول وجود داشته باشد قیمت آن کم می‌شود.

وی با بیان اینکه دومین علت اعتبارات معوق بانکی است، تصریح کرد: عامل سوم بازار غیر متشکل پولی است که امروز به آن موسسات غیرمجاز می‌گویند که این موسسات خود پدیده شومی در اقتصادی است که لازم است با آن مقابله شود.

مظاهری گفت: هر زمان مسئولان بانک مرکزی قصد مقابله با موسسات غیرمجاز داشتند از هزار جا به بانک مرکزی فشار وارد می‌شود.این موسسات به هیچ الزام بانک مرکزی پایبند نیستند و سد بالاتر از حد طبیعی را پرداخت می‌کنند.سپرده گذار نیز وقتی چنین شرایطی را می‌بیند ترجیح می‌دهد پولش را درجایی که سود بیشتری دارد،سپرده‌گذاری کند در نتیجه بازار پولی آشفتگی ایجاد می‌شود. این اقتصاددان چهارمین علت عدم کاهش نرخ سود بانکی متناسب با کاهش تورم را سپرده قانونی بانکها عنوان کردو گفت:زمانی سپرده قانونی بانکها 17 -18 درصد بود اما حالا با همتی که آقای سیف داشته به 10 درصد رسیده است.در هیچ کجای دنیا این میزان سپرده قانونی را از بانکها دریافت نمی‌کنند.هرچند طبق قانون بانکداری ایران هم نمی‌توان زیر 10 درصد آن را کاهش داد.

بانک، مسکن، ارز و بورس چه شرایطی خواهند داشت؟

همچنین رئیس موسسه مطالعاتی بامداد گفت: سال 95 سال سختی خواهد بود؛ سخت بودن از این جهت که کمبود پول که در سال 94 وجود داشت در سال آینده هم همچنان این شرایط ادامه دارد.

مرتضی ایمانی راد تحلیل گر اقتصاد بین الملل اظهارداشت: ارز کماکان در اقتصاد ایران کم خواهد بود و فشار روی ارز زیاد؛ کماکان شاهد کاهش تقاضا و رکود تقاضا خواهیم بود و تولید برخلاف انچه که مسئولان در داووس اعلام کردند و این روزها گاهی شنیده می‌شود که حتی نرخ رشد اقتصادی را تا 8 درصد هم برای سال آینده اعلام می‌کنند، به زحمت به 3.5 تا حداکثر 4 درصد می‌رسد که البته 2.5 درصد این میزان ناشی از نفت خواهد بود و بخش‌های غیر نفتی همچنان در رکود باقی خواهند ماند.

وی افزود: با این وجود در اقتصاد همیشه فرصت‌ها وجود داشته واین فرصت‌ها زیاد است.به خصوص فرصت‌های پرسود در شرایط رکودی که شرکت‌ها به دنبال سود بیشتر هستند.به همین دلیل می‌توان گفت درسال آینده هم می‌توان انتظار فرصت‌های جدید داشت و یا آنها را خلق کرد.ایمانی راد در عین حال با تاکید براینکه سال 95 نقطه عطفی در اقتصاد ایران نخواهد بود،عنوان کرد:به این دلیل که متغیرهایی که اقتصاد ایران را به نرخ رشد 7 یا 8 درصد می‌رساند، هنوز وجود ندارد.ضمن اینکه براوردهای بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که نرخ رشد اقتصادی سال آینده بین 4 تا 5 درصد خواهد بود.

تحلیل‌گر مسایل اقتصاد بین‌المللی خاطرنشان کرد: سال آینده در شرایط ایستایی اقتصادی هستیم اگرچه تولید نفت افزایش می‌یابد و انتظار براین است که 2.5 درصد از رشد اقتصادی کشور را بخش نفت تامین کند، اما در سایر بخش‌ها تحولی رخ نخواهد داد.او ادامه داد: نرخ ارز در سال 95 نوسان چندانی نخواهد داشت و البته نظر بانک مرکزی هم این است که کماکان این نرخ 3600 تومان باشد.

رئیس موسسه مطالعاتی بامداد با بیان اینکه یکی از خطاهای دولت‌ها در سالهای گذشته پایین نگه داشتن نرخ ارز بوده،یاداورشد: در حالی که دولت در سال آینده درامد ارزی دارد ولی می‌تواند بازار ارز را مدیریت کند. اما یک احتمال هم وجود دارد که ارز در 6 ماه دوم سال به راحتی به بالای 4 هزار تومان هم برسد زیرا دلار به عنوان یک کالای کمیاب و قوی در 5 سال آینده در اقتصاد ایران نقش بازی خواهد کرد.

شرایط شوک

ایمانی را با اشاره به اینکه 65 درصد صادرات غیرنفتی ایران وابسته به نفت و مشتقات ان است، تصریح کرد: اگرچه این شرایط بهتری را پیش روی اقتصاد ایران قرار می‌دهد،اما باید توجه داشت که شرایط جهانی هم بر اقتصاد ایران بی‌تاثیر نیست.اقتصاد جهان هر لحظه در شرایط شوک قرار دارد و عدم تعادل‌هایی دیده می‌شود که طی 70-80 سال اخیر بی‌سابقه بوده است.

او با بیان اینکه احتمال اینکه در سال آینده رکود جهانی 20 درصد افزایش یابد،عنوان کرد: در همین حال انتظار براین است که قیمت طلا صعودی باشد چون نوسال در بازار 2016 زیاد خواهد بود.زیرا طلا و دلار با هم حرکت می‌کنند.در بازار جهانی رابطه دلار و طلا معکوس است،اما در ایران این رابطه مستقیم است.این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه وقتی نرخ ارز بالا می‌رود نگرانی‌ها افزایش می‌یابد، گفت: علت این است که حجم بزرگی از نقدینگی هم اکنون به صورت سپرده در بانکهاست و با نوسان نرخ ارز این نگرانی وجود دارد که سونامی نقدینگی به سوی بازار ارز روانه شده و از بانکها بیرون بیاید.او افزود: به لحاظ تاریخی همیشه یک فاصله‌ای بین سپرده دیداری و غیر دیداری در کشورما وجود داشته که این فاصله درسالهای 93 و 94 سبب شد تا سرمایه‌گذاری در بانکها پرسود شود.

ایمانی راد خاطرنشان کرد: اگر به هر دلیلی چند بانک در معرض ورشکستگی قرار بگیرند این سونامی رخ خواهد داد و هیچ دولتی هم نمی‌تواند جلوی این سیل را بگیرد.زیرا حجم پول به شکل شبه پول انقدر خطرناک است که به اعتقاد من حتی از بدهی‌های امروز دولت هم می‌تواند خطرناک‌تر باشد.

او با تاکید براینکه بانکها دچار عدم کفایت سرمایه هستند،تصریح کرد: در بدبینانه‌ترین شرایط هم می‌توان انتظار داشت سیستم بانکی دچار مشکل شده افزایش نرخ ارز اتفاق بیفتد و حرکت بخش بورس با شتابی که دارد افزایش یابد همه این عوامل می‌تواند سبب سونامی شود.این تحلیل گر اقتصادی با اشاره به اینکه در هیچ کجای دنیا به حساب جاری سود تعلق نمی‌گیرد، اما در ایران با خوشحالی این اتفاق می‌افتد، گفت: این سیستم شکننده و بحرانزاست ولی خوشبختانه بانک مرکزی یکی از بهترین سیاست‌های سالهای اخیر خود را هم اکنون در پیش گرفته است.

پیش‌بینی برای مسکن

رئیس موسسه مطالعاتی بامداد با بیان اینکه دو اتفاق ممکن است بخش مسکن را سال آینده از رکود خارج کند، عنوان کرد: البته 99 درصد اتفاق نمی‌افتد، اما این دو اتفاق اول افزایش قیمت نفت به 100 دلار در هر بشکه که باعث بیماری هلندی شده و دولت ارزهای حال از فروش نفت را به بازار تزریق می‌کند و جهش نقدینگی مثل سال 86 به سمت بازار مسکن می‌رود.در حالت دوم ممکن است سیگنال‌هایی که سپرده‌های دیداری به بخش مسکن می‌دهد به اندازه کافی حجمی ایجاد کند که سپرده‌گذاری در مسکن را پرسودتر از بانکها تبدیل کند که در این حالت می‌توان گفت مسکن در سال آینده به تحرک درمی اید.

او در عین حال گفت: البته در سال آینده تمام صنایعی که به بخش مسکن وابسته هستند، در بورس رشد چندانی نخواهند کرد مگر انکه متعیرهایی که از آنها نام برده شد متحرک شوند.ایمانی راد با بیان اینکه خطر بزرگ این است که نقدینگی از باهیجانی که بوجود آمده خود را تبدیل به سرمایه ثابت کند، یادآور شد: اگر اقتصاد ایران خود را با اقتصاد جهانی ادغام نکند شرایط به مراتب سخت‌تر خواهد شد.او در عین حال هشدار داد که دولت باید مراقب واردات بی‌رویه ناشی از بازشدن درهای اقتصاد به سوی جهان باشد.

http://jomhourieslami.net/?newsid=81420

ش.د9405937