سرنوشت رآكتور اراك در ابهام

(روزنامه جوان ـ 1395/11/07 ـ شماره 5013 ـ صفحه 5)

اراك؛ نقطه ثقل مذاكرات هسته‌اي

همزمان با آغاز مذاكرات هسته‌اي ميان و ايران و گروه 1+5، اعضاي غربي اين گفت‌وگوها تمركز زيادي را بر تعطيلي رآكتور اراك قرار دادند؛ رآكتوري كه طراحي و ساخت آن در اوج تحريم‌ها صورت گرفته بود و يكي از چرخه‌هاي مهم و حياتي ايران در هسته‌اي شدن بود. شايد همين دستيابي به تكنولوژي اراك بدون كمك‌خارجي بود كه حساسيت غربي‌ها را براي تعطيلي آن بيش از اندازه مي‌كرد.

بر همين اساس بود كه در توافق موقت ژنو موضوع عدم‌توسعه اين رآكتور توسط ايران پذيرفته شد و در نهايت در توافق نهايي كه به برجام شهرت يافت، ايران با تعطيلي و خارج كردن قلب اين رآكتور آب سنگين با شرط بازطراحي و در اختيار‌گيري مجدد اين چرخه موافق كرد.

بر اساس آنچه در برجام ذكر شده، «ايران مبادرت به بازطراحي و بازساخت يك رآكتور تحقيقاتي آب سنگين مدرنيزه شده در اراك بر اساس طراحي اوليه مورد توافق و در قالب يك همكاري بين‌المللي كه طراحي نهايي آن را نيز تصديق خواهد كرد، خواهد نمود كه با استفاده از سوخت غني شده تا 67/3 درصد فعاليت خواهد كرد. اين رآكتور تحقيقات هسته‌اي صلح‌آميز و توليد راديو‌ايزوتوپ براي مقاصد پزشكي و صنعتي را پشتيباني خواهد كرد. رآكتور باز طراحي شده و بازسازي شده اراك پلوتونيوم در سطح تسليحاتي توليد نخواهد كرد. تمامي فعاليت‌ها براي باز طراحي و ساخت مجتمع‌هاي سوخت براي رآكتور بازطراحي شده، به‌جز براي نخستين بارگذاري سوخت، در ايران انجام خواهد گرفت. همه سوخت مصرف شده در اراك براي دوره عمر رآكتور به خارج از ايران منتقل خواهد شد. اين مشاركت بين‌المللي مشتمل بر كشورهاي مشاركت‌كننده گروه 1+5، ايران و ساير كشورهايي كه طرفين ممكن است مشتركاً تعيين كنند، خواهد بود. ايران به عنوان مالك و مدير پروژه، نقش راهبري را ايفا خواهد نمود.»

همچنين كشورمان پذيرفت كه به مدت 15 سال، رآكتور آب سنگين ديگر يا انباشت آب سنگين در ايران نخواهد بود و همه آب سنگين اضافي براي صادرات در بازارهاي بين‌المللي عرضه خواهد شد.

خروج قلب رآكتور بدون يك تعهد

در نهايت نيمه دوم دي ماه سال گذشته بود كه خبرها از خارج كردن قلب رآكتور و پر كردن حفره‌ها با سيمان منتشر شد. اين در حالي بود كه منتقدان بارها نسبت به عدم‌وجود يك تعهد معتبر در خصوص بازطراحي رآكتور جديد در اراك هشدار داده بودند، چراكه هيچ قرارداد رسمي كه مطابق با برجام «تعهدات محكم»، «مسير مطمئن رو به جلو» و «مسئوليت‌هاي مشاركت‌كنندگان» را به طور دقيق مشخص كند، منعقد نشده است.

چالش با چيني‌ها

حال با گذشت بيش از يك سال از اين واقعه و در حالي كه همگان منتظر شنيدن خبر شروع اين بازطراحي توسط طرف‌هاي خارجي هستند، به تازگي نماينده مردم تهران در مجلس گفته كه قرار است اين قرار‌داد به زودي منعقد شود. بر اين اساس عليرضا رحيمي در خصوص آخرين اقدامات براي بازطراحي رآكتور اراك به خبرگزاري خانه ملت گفته است: برجام در حوزه فني پيشرفت‌هاي بسياري داشته است، در اين زمينه همكاري‌هاي بين‌المللي صورت گرفته كه براساس آخرين اطلاعات به دست آمده به زودي همكاري‌ها عملي مي‌شود. نماينده مردم تهران، ري، شميرانات، اسلامشهر و پرديس در مجلس گفت: يكي از مهم‌ترين همكاري‌هاي بين‌المللي كه در برجام به آن اشاره شده است، بازطراحي رآكتور اراك است، مذاكرات براي اين امر نهايي شده است و به زودي شاهد عملياتي شدن آن هستيم. وي تأكيد كرد: به زودي شركت ايراني با شركت چيني در زمينه بازطراحي رآكتور اراك قرارداد منعقد خواهد كرد تا اين موضوع نيز نهايي شود.

عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي اظهار داشت: بسياري اعتقاد دارند برجام نفعي نداشته اما بازطراحي اراك با همكاري بين‌المللي و مديريت شركت ايراني يكي از دستاوردهاي مهم اين توافق هسته‌اي است كه به زودي تحقق مي‌يابد.

اين در حالي است كه اخبار مختلف نشان مي‌دهد چالش اصلي كشور با چيني‌ها كه باعث تعويق يك ساله امضاي اين قرارداد شده، موضوع قيمت بالايي است كه چشم‌بادامي‌ها براي اين كار به كشور ارائه داده‌اند؛ قيمتي كه حاضر نيستند از آن عقب‌نشيني كنند و اگرچه مذاكرات در اين خصوص در فضايي محرمانه پيش مي‌رود اما بارها زمينه‌ساز اعتراض مقامات ايراني در عرصه عمومي شده است، به گونه‌اي كه دي ماه گذشته بود كه بهروز كمالوندي سخنگوي سازمان انرژي اتمي در گفت‌وگويي با خبرگزاري صدا و سيما گفت: همه مسائل ما و چيني‌ها حل شده و فقط يك مسئله باقي مانده كه مربوط به قيمت است. تلقي ما اين است كه قيمت مطرح شده چيني‌ها در مقايسه با استانداردهاي بين‌المللي با توجه به اينكه در آغاز كار قرار داريم، قيمت بالايي است.

كمالوندي اضافه كرد: شايد طرف چيني فكر مي‌كند اين فقط موضوعي اقتصادي نيست و مي‌تواند سياسي هم باشد، به همين علت قيمت ارائه شده تا حدي بالاتر از نرخ‌هاي متعارف است.

حذف آمريكا از بازطراحي

در همين حال اخبار ديگري نيز حكايت از آن دارد كه به رغم آنكه پيش از اين امريكا نيز متعهد به مشاركت در بازطراحي رآكتور اراك بوده، اما به نظر مي‌رسد عهدشكني‌هاي متعدد آنان در اين حوزه نيز ادامه پيدا كرده و آنان حساب خود را از بازطراحي اراك جدا كرده‌اند. مهرماه سال جاري بود كه علي‌اكبر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي در اين خصوص گفته بود: «طراحي مفهومي اراك را در اختيار چيني‌ها و امريكايي‌ها گذاشته‌ايم.» اما گويا روي كار آمدن ترامپ و نبود يك قرارداد مدون در اين خصوص ميان طرفين باعث شد مقامات كشورمان اعطاي حضور امريكا در اين پروژه را به لقايش ببخشند و امريكا را از اين پروژه حذف كنند.

حال بايد منتظر ماند و ديد كه آيا چشم‌بادامي‌ها در غياب امريكايي‌ها حاضر به انجام تعهدات خود هستند و با چه هزينه‌اي اين كار را انجام خواهند داد.

http://javanonline.ir/fa/news/835044

ش.د9503594