سيدعليرضا بهشتي: تاریخ انقلاب را بدون آیت‌الله هاشمی نمی‌توان نوشت

(روزنامه آرمان – 1395/11/20 – شماره 3253 – صفحه 7)

* نقش آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی در انقلاب ایران را چگونه تعریف می کنید؟

** رفتار سیاسی و تفکر و نگرش مرحوم آیت‌ا... هاشمی در طول زندگی‌شان در دوره‌های مختلف متفاوت است. لذا در هر دوره از ریاست جمهوری و ریاست مجلس، ویژگی های خاص خود را داشتند. اما آنچه روشن است این که آیت‌ا... هاشمی در تمام برهه‌ها دغدغه ملی داشتند و این از شاخصه های خیلی روشن تفکر ایشان بود که در تما م طول زندگی‌شان ملاحظه می شود.البته آیت‌ا... هاشمی دیدگاه جناحی هم داشتند، اما بررسی دقیق زندگی سیاسی ایشان نشان می دهد که دغدغه های ملی ایشان بسیار پررنگ تر از دغدغه های جناحی‌شان است و این در مدیریت کلان نظام بسیار حائز اهمیت است. می توان نسبت به کارنامه ایشان نقد منصفانه و علمی داشت، ولی این را نمی توان نفی کرد که آیت‌ا... هاشمی یک شخصیت ملی بود و در سطح ملی به مسائل نگاه می کرد.

* بسیاری معتقدند آیت‌ا... هاشمی در کوران انقلاب و مدیریت اتفاقات سیاسی کشور نقش بسزایی داشته و با توجه به این که ایشان را صندوقچه اسرار نظام می دانند، مانع از هرگونه سوءاستفاده یا تحریف‌های احتمالی در ادامه راه انقلاب بوده است. نظر شما چیست؟

** از یک طرف شخصیت هایی که همراه با نهضت انقلاب اسلامی پیش آمدند تاثیرگذار هستند و از طرف دیگر، طبیعی است که در جامعه اختلاف نظر سیاسی داشته باشیم. حتی یک جامعه به ظاهر یکدست در واقع تفکر سیاسی اش یک‌دست نیست، بلکه ظاهرش را با برخی ابزارها و روش‌های خشن یک‌دست نشان می دهند. نگاه ملی مانند نگاه مرحوم هاشمی، کمک می کند که اختلاف نظرهای سیاسی از تقابل حذفی دور شود و به سمت تعامل‌مدارانه پیش رود. این شیوه در رفتار سیاسی ایشان مشاهده می شد. در دهه آخر عمر آقای هاشمی این دیدگاه که تعدد و تنوع را در جامعه پذیرفته باشند پررنگ بود و سعی می کرد اختلاف نظرها باعث شکاف عمیق در جامعه نشود. وقتی ادعا می کنیم مردم سالاری دینی داریم معنی‌اش این است که باید به اکثریت احترام گذاشت و آیت‌ا... هاشمی به این موضوع تمکین می کرد و این منش در دوره های مختلف زندگی سیاسی‌شان آشکار است.

دغدغه و اولویت اصلی آیت‌ا... هاشمی حفظ نظام بود و اگر به ایشان گفته می شد که آیا شما حاضرید جان خود را بدهید که نظام حفظ شود، آیت‌ا...هاشمی قطعا جوابش مثبت بود. به‌طور مثال در بسیاری از مواقع ایشان و خانواده و یا حتی افرادی که او را همراهی می‌کردند، حقوق شخصی داشتند که پایمال می شد و تا آنجا که مساله حق الناس مطرح نبود، چشم پوشی می‌کرد. این روش هم در سیره آیت ا... هاشمی و هم دیگر کسانی که این انقلاب را رهبری و این نظام را معماری کرده اند، وجود داشته است. به هر حال این انقلاب را مثل بچه خود می‌دانست و طبیعی است که نمی‌خواست این بچه در بین راه تلف شود.

* فقدان آیت‌ا... هاشمی چه تبعاتی در جامعه دارد؟

** باید دید در آینده چه اتفاقی می افتد، ولی آیا واقعا راه حل این است که تا این اندازه به اشخاص متکی باشیم؟ شخص محوری درست نیست و وقتی درگذشتگان ما مانند مرحوم شهید بهشتی و مرحوم آقای هاشمی و دیگران حزب تشکیل دادند و مساله رواج و نهادینه کردن فرهنگ حزبی و رقابت حزبی را در جامعه دنبال کردند، به خاطر این بود که تا این حد به اشخاص وابسته نباشیم. افراد عمر طبیعی دارند و دیر یا زود ازمیان ما می روند. بنابراین باید تفکر جمعی نهادینه شود تا احزاب و سازمان‌ها و گروه‌ها هر کدام حامل یک تفکر و بینش سیاسی معین و تعریف شده باشند. این که کدام غلبه پیدا می کند و به قدرت می‌رسد، سازوکارش در مردم سالاری و رای مردم نهفته است. آیت ا... هاشمی چنین تفکری نداشت که بگوید رای مردم اهمیت ندارند و ما می توانیم به هر شکل و قیمتی که شده انتخابات را مهندسی کنیم.

* نگاه امام به آیت‌ا... هاشمی چگونه بود؟

** اطلاعات من درباره رابطه امام و آقای هاشمی عمومی است اما به جرات می توانم بگوییم که هیچ کس به اندازه آقای هاشمی به امام نزدیک نبود و امام احساسی که نسبت به آقای هاشمی داشتند درباره هیچ کس دیگر تکرار نشد.

* آیا شعارهای مدنظر امام خمینی (ره) از جمله جمهوریت نظام با توجه به این که در سی و هشتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی هستیم محقق شده است؟

** این مساله نیازمند بررسی مفصل است و سنجش آن کار یک نفر هم نیست. همیشه آرزو داشته ام و گفته‌ام ای کاش دهه فجر دهه ارزیابی کارنامه سال گذشته کشور، اعم از مردم و نظام، بود. متاسفانه این اتفاق هیچ‌گاه نیفتاده است. جامعه‌ای که می خواهد پیشرفت کند نیازمند محاسبه و مراقبه است. در این زمینه کاری صورت نگرفته است. مراقبه همان نظارت عمومی است و محاسبه هم تجزیه و تحلیل و ارزیابی هایی است که در عرفان شخصی برای فرد قائل هستیم و در جامعه اخلاقی هم برای جامعه. متاسفانه این اتفاق نیفتاده. مطالبه عمومی مردم این است که یک جامعه پیشرفته، هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ معنوی، داشته باشند. باید به سه ابزار ضروری این کار یعنی اسقلال و عدالت و آزادی توجه شود. این‌ها آرمان‌های انقلاب ۱۳۵۷مردم ایران است که باید هر سال بررسی شود تا چه اندازه کامیاب یا ناکام مانده است.

تفسیر آیت‌ا... هاشمی درباره جمهوریت نظام فراز و نشیب هایی داشت. در یک برهه‌ای از زندگی ایشان می‌بینیم بیشتر به سیاست حکومت محور و نخبه گرایانه متکی است اما در یک برهه، به ویژه در سال‌های اخیر، به افکار عمومی احترام بسیاری می‌گذارد و مردم را بالغ می‌داند و به بلوغ سیاسی مردم اعتقاد پیدا می‌کنند. در این رابطه، دیدگاه‌های آقای هاشمی در ادوار مختلف زندگی سیاسی‌اش متفاوت است، اما با این وجود، حفظ جمهوریت نظام در کنار اسلامیت همیشه برایش دغدغه اصلی بوده است. باید همه اعضای جامعه یک نکته را در ذهن داشته باشند که ما همه سوار یک کشتی هستیم. فکر نکنیم که اگر با سلاح تخریب منتقدان و مخالفانمان، کشتی را سوراخ کردیم تنها آنها هستند که غرق خواهند شد. حفظ منافع ملی باید بالاترین اولویت را داشته باشد و منافع شخصی، قشری، طبقاتی، صنفی و قومی در ذیل آن تعریف شود.باید توجه کنیم در دنیای پرآشوب ما و در روابط کنونی حاکم بر فضای بین المللی هر کشوری سعی دارد منافع ملی خود را تامین کند. به عنوان یک شهروند عادی درخواستم از مسئولان این است که به یاد داشته باشند که مردم دارای ظرفیت‌های بسیار بزرگی هستند و می‌توان به آنها تکیه کرد. به جای این که راه حل را در جای دیگر جستجو کنند تا کشور را از بحران بیرون بیاورند، بهترین راه این است که به خود مردم مراجعه کنند.

http://www.armandaily.ir/fa/Main/Detail/177865

ش.د9503804