برجام یک موفقیت ساخته زنان بود

«برجام موفقیتی است که زنان ساخته‌اند». این ارزیابی فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپاست که دیروز به مناسبت روز جهانی زن در یک پیام ویدئویی اعلام کرد. او به تعداد زنان در تیم مذاکره‌کننده آمریکا و اتحادیه اروپا که دوبرابر مردان بود، اشاره کرد و با قراردادن تصویری از آن تیم، در کنار عکس یادگاری رسمی بعد از توافق که موگرینی تنها زن حاضر در آن بود، پرکردن فاصله دو عکس را چالش اصلی جامعه خود دانست.

فدریکا موگرینی پیش‌تر سمت وزارت امورخارجه ایتالیا را برعهده داشت و از نوامبر ٢٠١٤ مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شد. او در این ویدئو از زنان جامعه خود که نقش‌های مهم اجتماعی و سیاسی ایفا می‌کنند و از سوی جامعه به رسمیت شناخته می‌شوند، حرف می‌زد. او می‌گفت به‌واسطه شغل خود هر روز زنانی را می‌بیند که در قالب رؤسای‌جمهور، وزرا و نمایندگان مجلس برای جامعه خود کارهای بزرگی می‌کنند. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضمن تأکید بر اینکه وقتی زنان را در نقش کارآفرین، دانشمند یا فعال سیاسی می‌بیند متوجه نقشی می‌شود که آنها ایفا می‌کنند، گلایه داشت که حضور مردان کت‌وشلوارپوشیده به‌عنوان تنها تصمیم‌گیرندگان صحنه سیاست در تصاویر و عکس‌های رسمی موجب می‌شود که مردم درک درستی از نقش و حضور واقعی زنان در جامعه (جامعه غرب) نداشته باشند.

همچنین موگرینی به کمک‌هایی که در اروپا طی ١٠ سال گذشته به زنان شده است تا از طریق همکاری با رهبران جهان علیه ختنه زنان، خشونت علیه زنان و دیگر نابرابری‌ها مبارزه کنند؛ اشاره و تأکید کرد وقتی در یک جامعه خشونت علیه زنان وجود نداشته باشد آن جامعه علاوه بر برابری، امنیت بیشتری به دست آورده است. به اعتقاد او، وقتی یک جامعه حقوق برابر را برای زنان فراهم نکند و زنان آن آموزش مناسب نبینند و در موقعیت‌های شغلی خوب قرار نگیرند، در حقیقت پتانسیل جامعه زنان را که پتانسیل کل جامعه است، به هدر داده است. موگرینی با همه اینها اعتقاد داشت که هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند مدعی باشد که به برابری جنسیتی کامل رسیده است؛ بنابراین برای حرکت در این مسیر باید تلاش کرد تا مردم دنیا درک و شناخت درستی از حضور زنان در نهادهای تصمیم‌گیرنده داشته باشند. او در حالی از این شکاف و فاصله میان تصاویر رسمی و واقعیت جامعه خود سخن می‌گفت که تعداد زنان در تیم مذاکره‌کننده اروپا و آمریکا دوبرابر مردان بوده است.

علاوه براین نقش موگرینی، کاترین اشتون، هلگا اشمید و وندی شرمن نیز در این جریان غیر‌قابل‌انکار بوده است. کاترین اشتون پیش از موگرینی مسئول سیاست خارجی اروپا بود و پنج سال برای به‌سرانجام‌رسیدن این پرونده تلاش کرد. او بارها با سعید جلیلی و محمدجواد ظریف که رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران بودند، مذاکره کرد و چندین بیانیه تمدید مذاکرات را به همراه آنها قرائت کرد. نگاهی به روند چندین‌ساله مذاکرات هسته‌ای ایران نشان می‌دهد حضور اشتون در این مسیر اثرگذار بوده و بعد از او، موگرینی نقشی تسهیل‌کننده در جریان مذاکرات ایفا کرد.

اگرچه این دو زن در برخورد با رسانه‌ها رویه‌ای متفاوت داشتند و اشتون برخلاف موگرینی توجه زیادی به پاسخ‌گویی به رسانه‌ها نداشت و خیلی اهل پیام توییتری و ویدئویی نبود اما هر دو در به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات اثرگذار بودند. هلگا اشمید، معاون این دو زن بود اما با توجه به اینکه در کنار تیم ایرانی کار نگارش متن توافق جامع را پیش برد، می‌توان گفت که حتی از موگرینی نیز نقشی گسترده‌تر داشت. وندی شرمن، عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکا نیز دیگر زنی است که بعضا با اظهارات خود موجبات اعتراض ایرانی‌ها و دستگاه دیپلماسی ما را فراهم کرد و نمی‌توان نقش او را در مذاکرات نادیده گرفت.

اثرگذاری این زنان در مذاکرات هسته‌ای

به هیچ‌وجه به حضور در عکس‌های یادگاری، محدود و سمبلیک نبود. مصداق روشن این ادعا درگیری لفظی کوتاهی میان موگرینی و ظریف در وین بود که می‌توان آن را یکی از حاشیه‌های قابل توجه مذاکرات به حساب آورد. وقتی‌ موگرینی در ادامه یک بحث مذاکراتی دستیابی به توافق را غیرممکن دانسته و گفته بود که باید به خانه برگردیم، ظریف در واکنش به این موضوع گفته بود که «هیچ‌وقت یک ایرانی را تهدید نکنید»؛ واکنشی که اگرچه موجب شکسته‌شدن یخ آن جلسه شد اما بازتاب رسانه‌ای آن موجب دلخوری موگرینی شد که با یک میهمانی شام به افتخار خانم موگرینی در وین حل‌وفصل شد.

به هر ترتیب این چهار زن غربی و دیگر زنانی که به گفته موگرینی در عکس‌های رسمی دیده نشده‌اند در جریان مذاکرات به صورت غیرقابل انکار اثرگذار بودند این درحالی است که در آن سوی میدان یعنی میز ایران هیچ زنی حاضر نبود. تیم مذاکره‌کننده ایرانی که در دو سال گذشته و در مقاطع مختلفی از مذاکرات بارها در مقابل فرودگاه مهرآباد مورد استقبال زنان و مردان ایرانی قرار گرفت، کاملا مردانه بود و تنها مرضیه افخم، نخستین سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در برخی دورهای مذاکراتی عضو همراه تیم بود. جای خالی زنان در دستگاه دیپلماسی ایران ماجرای تازه‌ای نیست و همیشه مورد انتقاد فعالان سیاسی زن بوده است؛ بنابراین اکنون که در روز جهانی زن، تصمیم‌گیرندگان در اروپا به فکر پرکردن فاصله واقعیت صحنه سیاسی و سیاست خارجی خود با تصاویری که در معرض دید مردم قرار می‌گیرد، هستند؛ خوب است که در ایران نیز تصمیم‌گیرندگان سیاسی به فکر فراهم‌کردن فرصت حضور پررنگ‌تر زنان در صحنه سیاست و دستگاه دیپلماسی باشند.

http://www.sharghdaily.ir/News/88093

ش.د9405971