افزایش صادرات نفت خام پس از برجام موضوعی است که مورد تاکید بعضی از مسئولین واقع شده و به طور رسمی اعلام می شود: ما می خواهیم فروش نفت خام خودمان را تا یک میلیون بشکه افزایش دهیم و این مسئله را جزء افتخارات دولت قلمداد می کنند.
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی(نفت ما)، غلامحسین گرامی "یکشنبه سوم اردیبهشت ماه جاری" در نشست ارائه گزارش عملکرد مدیریت ها و اداره های ستادی شرکت پایانه های نفتی ایران، در سال 95 اعلام کرد : پارسال بیش از 230 میلیون بشکه نفت خام سبک، بیش از 480 میلیون بشکه نفت خام سنگین و حدود 70 میلیون بشکه نفت خام فروزان از پایانه خارگ، صادر شده است. این در حالی است که به گزارش مدیر عامل شرکت پایانه های نفتی ایران، صادرات نفت خام، در سال 95 با افزایش دوبرابری به بیش از دو میلیون بشکه در روز رسیده و این رقم در دوران پیش از برجام، به زیر یک میلیون بشکه در روز، کاهش یافته بود.
توسعه زیرساخت های صادراتی نفت خام، در دو سال اخیر باعث شده است هشت فروند نفتکش هم زمان در اسکله شرقی، غربی خارگ و یک نفتکش به صورت ship to ship در بزرگترین پایانه نفتی کشور پهلودهی و بارگیری کنند و نکته جالب توجه اینجاست که تعمیرات زیر ساخت ها و فراهم نمودن شرایط هر چه بیشتر صادرات نفت خام توسط برخی از مدیران و مسئولان، (اقتصاد مقاومتی) خوانده می شود.
"اقتصاد منهای نفت" یکی از دغدغه های رهبرمعظم انقلاب است که از خرداد سال 68 مطرح شد ودر همان سال ایشان، ایجاد مانع توسط دشمن برای فروش نفت را بعید ندانسته و پس از آن دولت و مجلس را موظف کردند که بهترین راه ها را جستجو کنند تا مشکلات اقتصادی مردم حل شود1 و این اولین طرح بحث از جانب ایشان درباره ضرورت کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت بود. هشداری که به یکی از مطالبات جدی رهبری در این زمینه از دولت ها تبدیل شد. بی توجهی دولت وقت به این مسئله، باعث شد اردیبهشت 73 رهبر انقلاب از بسته شدن چاه های نفت، به عنوان آرزوی واقعی خود یاد کند و مسئولین را به سمت شکل بخشیدن به اقتصاد کشور بر اساس تولیدات غیر نفتی فراخواند.
(آرزوی واقعی من، که البته ممکن است به این زودی ها قابل تحقق نباشد، این است که ما، در چاه های نفت را ببندیم و اقتصاد خود را بر اساس کالاها و محصولات غیر نفتی بنیاد نهیم. یعنی فرض کنیم این کشور کالایی به نام نفت ندارد)2
افزایش صادرات نفت خام پس از برجام موضوعی است که مورد تاکید بعضی از مسئولین واقع شده و به طور رسمی اعلام می شود: ما می خواهیم فروش نفت خام خودمان را تا یک میلیون بشکه افزایش دهیم و این مسئله را جزء افتخارات دولت قلمداد می کنند. این نگاه باعث شد وابستگی بودجه در سال 95 به نفت خام دو برابر شود، در حالیکه طبق بودجه 94 ما باید 2/1 دهم میلیون بشکه در روز نفت خام میفروختیم و در بودجه 95، 3/2 میلیون بشکه نفت خام باید فروخته می شد، یعنی در بودجه هم شاهد دو برابر شدن فروش نفت خام بودیم، اما به این میزان بسنده نشد و اثرات نگاه به غرب، علاوه بر افزایش صادرات و فروش نفت، حضور بیشتر شرکت های نفتی غربی را در کشور رقم زد و باعث شد شرکت هایی که پیش از انقلاب زمینه های عقب ماندگی در صنعت نفت را ایجاد کرده بودند، دوباره پایشان به پایانه های نفتی باز شود و این حضور مساوی است با "خود باختگی" ما در عرصه نفت و گاز. این در حالی بود که درست از زمان آغاز تحریم ها، در نبود شرکت های نفتی اروپایی، باور "ما می توانیم" و "اعتماد به نفس ملی" ساخته شدن فاز 12 پارس جنوبی ، بزرگترین پروژه توسعه ای پارس جنوبی از نظر حجم کار، میزان سرمایه گذاری و تولید، با اتکا به نیرو و دانش بومی، را رقم زد که با بهره برداری کامل آن، روزانه سه میلیارد فوت مکعب گاز ترش به شبکه سراسری تزریق می شود و 120 هزار بشکه میعانات گازی و 750 تن گوگرد برای صادرات تولید می شود.
نمونه دیگر، ساخت الکتروموتورهای نسبتا بزرگ و پیچیده در زمان تحریم ها، توسط چند نفر از دانشجویان دانشگاه شریف در دولت یازدهم با وجود تمسخر مسئولین مربوطه و عدم حمایت و باور ساخت آن توسط این دانشجویان صورت گرفت. این الکترو موتور، انرژی الکتریکی را به حرکات مکانیکی تبدیل می کند و هم اکنون در میادین نفتی مورد استفاده قرار می گیرد.
یکی از آسیب های فروش نفت خام، کاهش تولید ملی و افزایش وابستگی است که توسط مجله اکونومیست در سال 1977 برای توصیف رکود بخش صنعتی در هلند بعد از کشف گاز طبیعی، بیماری هلندی نامگذاری شد. یک مفهوم اقتصادی که تلاش می کند رابطه بین بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و رکود در بخش صنعتی را توضیح دهد. این مفهوم بیان می دارد که افزایش درآمد ناشی از منابع طبیعی، می تواند اقتصاد ملی را از حالت صنعتی بیرون بیاورد و باعث ورود بی رویه ارز از خارج گردد.
عملیلاتی شدن، یا نشدن مطالبات رهبری؟
تاکید بر صادرات غیر نفتی:
"بودجه کشور ما متاسفانه از دهها سال پیش به این طرف وابسته به نفت است. این روش را همه اقتصاد دان های دلسوز رد می کنند؛ این روش در کشور ما عادت شده است. نفت را استخراج کنند بفروشند، از پول آن کشور را اداره کنند؛ این شیوه ی غلطی است ... افزایش صادرات غیر نفتی موجب می شود که ما به این هدف {بی نیازی به نفت} نزدیک شویم3 "
حرکت به سوی اقتصاد دانش بنیان:
"آن روزی که ما بتوانیم درآمد کشور را از راه دانشمان به دست بیاوریم و در چاه های نفت را پلمپ کنیم، آن روز برای ما روز خوبی است. امروز ما داریم از ذخایرمان می خوریم. بیشتر بودجه کشور از نفت است. نفت ذخیره ماست . گنجینه مان را داریم تخلیه می کنیم؛ از روی ناچاری. باید روزی برسد که این ملت بتواند از دانش خود ثروت تولید کند آن وقت خود آن ثروت به پیشرفت دانش کمک خواهد کرد.4 "
جایگزینی نفت با انرژی هسته ای:
"ما می خواهیم منابع تجدید ناپذیرمان برای نسل های دیگر بماند. این طور نباشد که بیست سال دیگر، بیست و پنج سال دیگر، این کشور نفت نداشته باشد؛ مجبور باشیم نفت خود را از امریکا یا از عوامل امریکا بخریم. ما می خواهیم جایگزین نفت داشته باشیم و آن انرژی هسته ای است. آن ها می گویند نه، نداشته باشید؛ همان نفتتان را مصرف کنید تا تمام شود.5 "
جمع بندی:
بند 18 سیاست های اقتصاد مقاومتی، بر افزایش سالانه سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت، تاکید دارد و در بند سیزدهم ابلاغیه ی رهبر معظم انقلاب، نیز به صورت تفصیلی راهکارهای "مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز" ذکر شده است، اما این مشکل دیرینه "اقتصاد با نفت" و نادیده گرفتن و عدم توجه به "اقتصاد منهای نفت" توسط بازیگران حکومتی، پس از جنگ همواره طرز فکر اغلب مسئولین بوده و در اصل نگاه به غرب را در زمینه این سرمایه ملی، تقویت کرده و مطالبات رهبری و مردم را نادیده گرفته است، اما از آنجایی که ارتقاء امید و تلاش برای آینده از بیانات مورد تاکید رهبر معظم انقلاب است، امید می رود مردم با دقت در انتخاب مدیری شایسته که نگاهش به غرب نباشد، در رأس قوه مجریه، به این موضوع مهم و حیاتی جامه عمل بپوشانند.
پی نوشت ها:
1.بیانات در مراسم بیعت رئیس و نمایندگان مجلس شورای اسلامی. 24/3/68
2.بیانات در دیدار جمعی از کارگران و معلمان13/2/73
3.بیانات در حرم رضوی 1/1/90
4. بیانات در دیدار نخبگان جوان دانشگاهی. 5/6/87
5. بیانات در حرم رضوی. 1/1/ 90
ب/گ
