استقلال کردستان عراق؛ از آرزو تا واقعیت

(روزنامه صبح نو ـ 1396/02/23 ـ شماره 234 ـ صفحه 4)

هر از گاهی، اتفاقات مختلف سیاسی در عراق موجب زنده شدن ادعاهای استقلال‌طلبانه برخی از گروه‌های کرد اقلیم کردستان می‌شود؛ تا جایی که کار به تهدید به اعلام برگزاری رفراندوم استقلال و تصرف چند منطقه نفت‌خیز هم‌مرز با اقلیم نیز کشیده شده و طی سال‌های اخیر، شاید مسأله سقوط نظام صدام حسین، دیکتاتور معدوم این کشور، از جمله مهم‌ترین این عوامل باشد.

طی بیش از یک دهه‌ای که از سقوط صدام حسین می‌گذرد، اقلیم کردستان تقریباً به شکل خودمختار اداره شده است، اما با حضور تروریست‌های داعش در مناطقی از غرب و شمال غرب عراق، دولت مرکزی بغداد عمده توان خود را برای مبارزه با این پدیده شوم مصروف کرده و زمینه برای سرباز کردن مجدد خواسته دیرینه کردها مهیا شده است.

دو حزب «دموکرات کردستان» و «اتحاد میهنی کردستان» عراق در تاریخ 13 فروردین‌ماه گذشته، از عزم خود برای برگزاری همه پرسی استقلال خبر دادند و حتی فاضل میرانی، دبیر حزب دموکرات کردستان طی کنفرانس مطبوعاتی مشترک با مسوول دفتر سیاسی اتحادیه میهنی اقلیم کردستان عراق (حزب‌بارزانی) پس از نشستی که با مشارکت سران دو حزب در اربیل برگزار شد، گفت: ما به موافقت کسی برای انجام همه پرسی احتیاج نداریم.

حزب دموکرات و اتحادیه میهنی کردستان دوم آوریل ۲۰۱۷ (13 فروردین‌ماه 1396) تصمیم گرفتند کمیته‌ای مشترک برای بررسی موضوع همه‌پرسی با حضور گروه‌های سیاسی، قومی و دینی در اقلیم کردستان با هدف تعیین زمان و سازوکار برگزاری همه‌پرسی تشکیل دهند.

اکتبر یا نوامبر؛ موعد برگزاری انتخابات

در همین راستا، «خوشوی بابکر» مسوول دفتر نمایندگی منطقه کردستان عراق در مسکو دیروز جمعه، موعد برگزاری همه‌پرسی جدایی کردستان عراق را اواخر سال میلادی جاری و ماه اکتبر یا نوامبر اعلام کرد.

او در گفت‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک، گفت: اقلیم کردستان مذاکراتی را با مسکو برای اعزام ناظران برای نظارت بر کار همه‌پرسی انجام داده است و رهبران اقلیم از سازمان ملل نیز خواسته‌اند تا ناظرانی را اعزام کند.

بابکر افزود: همه‌پرسی در دفاتر نمایندگی کردستان عراق در کشورهای دیگر از جمله روسیه نیز برگزار می‌شود و ما دائماً با وزارت خارجه روسیه در ارتباط هستیم.

چندی پیش نیز روزنامه عربی زبان الاخبار نوشته بود: «دعوت دو حزب دموکرات کردستان و اتحاد میهنی کردستان عراق بعد از بروز بحران میان گروه‌های سیاسی کرد و دولت مرکزی عراق بر سر برافراشتن پرچم کردستان بالای ساختمان‌های دولتی انجام می‌شود و گروه‌های سیاسی کرد تصمیم دارند در سال جاری میلادی همه‌پرسی را برگزار کنند.»

این دو حزب، در بیانیه مشترکی بر تشکیل یک کمیته با حضور احزاب کرد دیگر برای بررسی پرونده استقلال کردستان و ساز و کار و زمان آن تأکید و اعلام کردند: «بغداد در اجرای بندهای ماده 140 قانون اساسی درباره بحران شهر (کرکوک) مماشات می‌کند. شهری که مهم‌ترین منطقه مورد اختلاف میان دو طرف است.»

در ماه گذشته شورای استانداری کرکوک که اکثریت آن را کردها تشکیل می‌دهند، در میان تحریم و خروج دیگر گروه‌ها رأی به برافراشتن پرچم کردستان در کنار پرچم عراق در ساختمان‌های دولتی دادند و البته پارلمان عراق نیز این تصمیم را رد کرد.

به گفته برخی منابع خبری، طبق ماده 140 قانون اساسی عراق، دولت مرکزی و دولت اقلیم کردستان می‌بایست درباره استان‌هایی که ساکنان آن را کردها و اعراب و دیگر قومیت‌ها تشکیل می‌دهند، از طریق همه‌پرسی تصمیم بگیرند. این استان‌ها از جمله نینوا، کرکوک، دیالی و صلاح‌الدین هستند که استان کرکوک با اکثریت کردی، بیشترین اختلافات را دارد.

مخالفت‌های گسترده با استقلال

با مطرح شدن هر باره مسأله استقلال کردستان عراق، مقامات داخلی این کشور و همچنین کشورهای مختلف جهان، مخالفت‌های خود را با این موضوع به شکل قاطع اعلام می‌کنند.

در همین راستا، منابع خبری گزارش دادند که عمار حکیم، رییس دوره‌ای ائتلاف ملی و رییس مجلس اعلای اسلامی عراق، با طرح کردهای عراق برای برگزاری همه‌پرسی درباره استقلال کردستان پس از شکست داعش مخالف است.

عمار حکیم تأکید کرد: حفظ یکپارچگی خاک عراق از مهم‌ترین اولویت‌های وی است و به کردها توصیه کرد از هر گونه اقدام یک‌جانبه در زمینه استقلال یا ملحق کردن استان کرکوک به منطقه تحت کنترلشان در شمال آن کشور خودداری کنند.

رییس مجلس اعلای اسلامی عراق تصریح کرد: در صورت برگزاری همه پرسی کردها، اقدامی یک‌جانبه و بدون تصمیم یا تأیید دولت فدرال بغداد خواهد بود. از این رو، فاقد پوشش قانونی خواهد بود و بر این باوریم که استفاده از اهرم‌های فشار سیاسی در وضعیت دشوار کنونی، به نفع هیچ کس نیست.

همچنین حیدر عبادی نخست وزیر عراق، تلاش کردها برای برپایی کشور مستقلشان را «حق مشروع» دانسته، اما تأکید کرده بود: برگزاری همه پرسی درباره این موضوع در وضعیت کنونی به نفع آنها یا عراق نیست.

عبادی با اشاره به اینکه درخواسته و آرزوی برادران کُرد دخالت نخواهم کرد و همچنین با تأکید بر بی‌فایده بودن همه پرسی درباره استقلال از آن کشور در وضعیت کنونی و همزمان با جنگ علیه داعش و همچنین ادامه بحران در وضعیت منطقه افزود: تهدید دانستن این اقدام کردها از سوی برخی از کشورهای منطقه برای امنیت ملی‌شان، باعث به وجود آمدن مشکلات یا نزاع‌های احتمالی و همچنین بحرانی شدن رابطه منطقه کردستان با سایر مناطق عراق خواهد شد.

العبادی افزود: در گفت وگو با هیأت کردها در دیدار اخیر از بغداد درباره برافراشتن پرچم منطقه کردستان در ادارات دولتی استان کرکوک، بحث و تبادل نظر کردیم. آن‌ها حق این کار را ندارند. زیرا این ادارات نهادهای رسمی تابع دولت عراق هستند و آنها با این اقدام، قانون جاری در کرکوک را زیر پا گذاشته‌اند.

وی افزود: ما به آنها اجازه داده بودیم که پرچم عراق را فقط در مقر احزاب کُرد نصب کنند.

حدود سه سال پیش نیز خبرگزاری فرانسه از مسعود بارزانی نقل کرد که همه‌پرسی موقعیت اقلیم کردستان عراق را تقویت می‌کند؛ اما نوری المالکی نخست وزیر وقت عراق هم به این گفته‌ها روی خوش نشان نداده و هم با ادامه تسلط پیشمرگه‌های کرد مسلح بر شهر نفت خیز کرکوک مخالفت کرده است.

یک روز بعد از درخواست مسعود بارزانی از نمایندگان پارلمان اقلیم کردستان عراق، آمریکا اعلام کرد با برگزاری همه پرسی اعلام استقلال این منطقه مخالف است. خبرگزاری فرانسه از جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید نقل و قول کرد که به اعتقاد آمریکا، عراق متحد و یکپارچه عراقی قوی‌تر است و آمریکا از همه گروه‌ها می‌خواهد به این سمت حرکت کنند.

با توجه به مخالفت‌های داخلی و خارجی با مسأله استقلال کردستان، به نظر می‌رسد که مطرح شدن دوباره آن در شرایط زمانی کنونی نیز گذرا بوده و عراق متحد همچنان به حیات سیاسی و اجتماعی خود در منطقه غرب آسیا ادامه خواهد داد.

http://sobhe-no.ir/newspaper/234/4/8774

ش.د9600118