برجام در مناظره و واقعیت‌های ناگفته

انطباق برجام با اصول عزت، حکمت و مصلحت و دستاوردهای آن از برجسته‌ترین بخش‌های کارنامه و نقاط قوت دولت یازدهم به شمار می‌آید؛ نقطه‌ای که از سوی نامزدهای رقیب در مناظره تلویزیونی مورد نقد و حمله قرار گرفت.

به گزارش ایرنا، توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی از مهمترین موضوع‌های بحث، نقد، تبیین کارکردها و رویکرد نامزدها برای اجرای تعهدات و پیگیری مطالبات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در مناظره دوم انتخابات 96 بود.

در این مناظره همچنان که پیش‌بینی می‌شد منتقدان و رقیبان روی کاستی‌های برجام و اجرای آن انگشت نهادند و در برابر، رئیس و معاون اول دولت یازدهم به دفاع از توافق هسته‌ای پرداختند. برجام به عنوان مهمترین رخداد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی دهه گذشته، نه تنها در مناظره که حتی پیش از شکل گیری آن موضوع بحث و حتی مجادلاتی جدی بین طرفداران و مخالفان توافق هسته‌ای قرار گرفته و دیدگاه‌های گوناگون و نیز متغیری در قبال آن مطرح شده است.

در میان نامزدهای انتخابات دوازدهم ریاست جمهوری نیز دیدگاه‌های متفاوتی درباره برجام بیان شد. در برابر تبیین کارکردهای عینی برجام از سوی رئیس و معاون اول دولت یازدهم، یکی از نامزدها برجام را توافقی دانست که سبب بی‌توجهی دولت به دیگر حوزه‌های روابط خارجی به ویژه منطقه‌ای شده و دیگری آن را فاقد ضمانت معتبر برای نقد شدن به عنوان یک «چک» بین‌المللی خواند. در مجموع نیز نامزدهای رقیب برجام را توافقی بدون دستاورد برای کشور دانسته و دولت را ناتوان در تحقق وعده‌های برجامی معرفی کردند.

درباره آنچه در مناظره دیروز بیان شد یا ناگفته ماند چند نکته لازم به بیان است؛

1- یکی از مهمترین نکاتی که حول محور بحث‌های برجامی در مناظره مشخص شد، پایبندی همه نامزدها به توافق جهانی برجام به عنوان سندی ملی است که جمهوری اسلامی ایران تعهد خود را به آن اعلام داشته است. در این میان، حتی نامزدهایی که در جریان مذاکرات هسته‌ای و پس از آن دستیابی به توافق و در مراحل تصویب و اجرا انتقاداتی جدی را متوجه برجام ساختند، از ضرورت پایبندی کامل به مفاد تعهدات ایران و همچنین پیگیری حقوق مصرح کشور از طریق این سند بین‌المللی سخن گفتند.

2- از دید رقیبان، برجام توافقی است که نه از سر عزت و مقتدرانه بلکه بر پایه رویکردی ملتمسانه و همراه با ضعف صورت گرفته است. نگاهی به سیر مذاکرات هسته‌ای تا پیش از روی کار آمدن دولت یازدهم یادآور این واقعیت است که طرف‌های گفت وگو با ایران، توقف کامل برنامه‌های هسته‌ای کشورمان را هدف قطعی خود قرار داده و سخنی از به رسمیت شناختن حقوق هسته‌ای ایران در میان نبود.

پس از انتخابات سال 92 و پیام روشن مردم ایران به جهان بود که این گفت وگوها در فضایی تازه و با ابتکار و هوشمندی دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران به ثمر نشست و ضمن تثبیت حقوق ملت و کشور، ساختار تحریم‌های هسته‌ای با ضمانت قطعنامه شورای امنیت فروپاشید. حال این پرسش مطرح است چگونه سندی که به پشتوانه خواست ملت تنظیم شده، کلیات و جزییات آن به تصویب نمایندگان مردم رسیده و فرمان9ماده‌ای مقام معظم رهبری را مبنای اجرای خود می‌بیند می‌تواند به دور از عزت، حکمت و مصلحت باشد.

3- یکی از انتقادات طرح شده در زمینه برجام و به ویژه روند مذاکرات، آشکارسازی ضعف‌های کشور از جمله خالی بودن خزانه بود. به ادعای منتقدان، بیان ضعف‌های کشور در جریان گفت وگوها سبب گستاخی و زیاده خواهی 1+5 و زمینه ساز کسب امتیازات بسیاری از ایران شد. نکته نخست اینکه بسیاری از کشورهای غربی با رصد اوضاع ایران پس از چند سال رکود، افت ارزش پول ملی، کاهش شدید صادرات نفت و... اشرافی دقیق‌تر و نگاهی واقع بینانه‌تر از برخی منتقدان به مجموعه شرایط اقتصادی ایران داشته و با اطلاع از کاستی‌ها و نقاط قوت جمهوری اسلامی، نمایندگان خود را پای میز مذاکره فرستادند.

اتهام زنی به دولت در زمینه بیان نقاط ضعف در شرایطی صورت می‌گیرد که چندی پیش وزیر اطلاعات از کاهش چشمگیر ذخیره کیک زرد و خوراک اصلی تاسیسات هسته‌ای در جریان مذاکرات خبر داد و اعلام کرد دیپلمات‌های کشور در شرایطی پای میز مذاکره حاضر شدند که تاسیسات هسته‌ای بر اثر تنگناهای پیش رو و به رغم موضع گیری‌های نمایشی دولت پیشین، روندی رو به تعطیلی را می‌پیمود.

مساله دیگر اینکه کتمان حقایق، پوشاندن واقعیت‌ها و نداشتن صداقت با مردم در زمینه مشکلات کشور خود یکی از انتقاداتی است که رقیبان بارها متوجه دولت ساخته‌اند و حال بر مبنای رویکرد یک بام و دوهوای خود دولت را هدف اتهام خودزنی و آشکارسازی نقاط ضعف در برابر بیگانگان قرار داده‌اند.

4- برجام هر آنچه را طی سال‌های اخیر بر اثر اختلافات هسته‌ای ایران با 1+5 بر کشور تحمیل شده بود از میان برداشت. جمهوری اسلامی ایران از سال‌های ابتدای پیروزی انقلاب با شدیدترین تحریم‌ها روبرو بوده است. اما ممنوعیت و محدودیت‌های هسته‌ای که به واسطه قطعنامه 1696 شورای امنیت از سال 1385 پیش روی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و در قطعنامه 1929 این شورا در سال 89 به اوج رسید، سنگین‌ترین موانع را پیش روی کشور ایجاد کرد.

نتیجه این تحریم‌ها در افت شدید فروش اصلی‌ترین منبع درآمد کشور یعنی نفت نمایان شد به شکلی که با ادامه تحریم‌های هسته ای، درآمد نفتی ایران به یک دهم میزان کنونی می‌رسید؛ درآمدی که سال‌ها بخش قابل توجهی از آن هم در مسیر دور زدن تحریم‌ها و سپردن نفت به دست دلال‌های داخلی و خارجی از دست رفت و گسترش لجام گسیخته فساد و فقر در صورت محقق نشدن برجام محتمل‌ترین چشم انداز پیش رو بود.

5- برجام افزون بر ترمیم آسیب‌های وارد آمده بر کشور، ایران را باز هم در مسیر توسعه قرار داد به طوری که دانش هسته‌ای کشور نزد جامعه جهانی و قدرت‌های آن هدفی برای نابودی نیست و اینک مبنایی برای جلب سرمایه خارجی و گسترش همکاری‌های فنی و علمی با روسیه و کشورهای اروپایی قرار گرفته است. به واسطه رفع تحریم‌های گوناگون است که ملزومات راه اندازی خطوط تولید جدید و پروژه‌های ملی در حوزه‌های نفت، پتروشیمی، صنعت و... در دسترس قرار گرفته است.

در نهایت اینکه برجام به عنوان سندی ملی و بین‌المللی و توافقی از سر عزت و بر مبنای مصلحت نظام بود که با هدایت حکیمانه رهبری صورت گرفت و اکنون خود ضمانتی برای پیگیری حقوق ایران در عرصه جهانی است.

http://jomhourieslami.net/paper/?newsid=133037

ش.د9600193