جنگ‌سالار دیروز واسطه صلح امروز

(روزنامه صبح نو – 1396/02/16 – شماره 228 – صفحه 3)

«گلبدین حکمتیار» یکی از جنگ‌سالاران افغانستان و رهبر حزب اسلامی این کشور، پس از حدود دو دهه زندگی در تبعید و منازعه با دولت مرکزی، روز پنجشنبه وارد کابل شد و مورد استقبال چهره‌های سیاسی قرار گرفت.

به گزارش شبکه خبری «سی‌ان‌ان» بازگشت حکمتیار نخست‌وزیر سابق افغانستان به کابل درپی قرارداد صلحی صورت می‌پذیرد که میان دولت مرکزی به رهبری اشرف‌غنی و نماینده حزب اسلامی به رهبری این رهبر جهادی، هشت‌ماه پیش به امضا رسید. کاروان نظامی حامل حکمتیار با طی مسیری 200 کیلومتری روز پنج‌شنبه (چهاردهم اردیبهشت) وارد کابل پایتخت افغانستان شد.

گروهی از مردم با تجمع در مسیر ورود وی شعار «زنده‌باد حکمتیار» سر دادند. این جنگ‌سالار 70 ساله سپس به دیدار اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان رفت. برای بسیاری از افغان‌ها بازگشت حکمتیار به کابل، یادآور حملات راکتی نیروهای تحت‌امر وی به کابل در طول دهه ۱۹۹۰ میلادی -پیش از تسخیر این شهر توسط طالبان- است، تاجایی که برخی افغان‌ها وی را «راکت‌یار» می‌نامند. «محمد بارکزی» در همین رابطه به خبرنگار سی‌ان‌ان می‌گوید: «شاهد جنگ‌های زیادی در افغانستان بوده‌ام ولی جنگ در زمان حکمتیار خونین‌ترین مورد در تاریخ افغانستان است. مردم هیچ‌گاه آن روزها را فراموش نخواهند کرد. حکمتیار با راکت‌باران کابل هزاران نفر از مردم بی‌گناه این شهر را به قتل رساند.»

در ماه سپتامبر ۲۰۱۶ در پی امضای قرارداد صلح میان نمایندگان حزب اسلامی با دولت اشرف غنی، به حکمتیار مصونیت اعطا شد و ضمن آزادی زندانیان سیاسی این حزب، نام وی و نیروهای تحت امرش از فهرست تروریسم حذف شد. بدین‌ترتیب حکمتیار توانست پس از ۲۰ سال به افغانستان بازگردد. در عوض حزب اسلامی متعهد شد روابط خود با ستیزه‌جویان افراط‌گرا را قطع کرده و قانون اساسی افغانستان را بپذیرد. در زمان امضای قرارداد صلح طرف‌های خارجی ازجمله آمریکا از آن تمجید کردند به‌طوری که سفارت ایالات‌متحده در کابل این قرارداد را «گامی در راستای به پایان رساندن درگیری‌ها در افغانستان در مسیری صلح‌آمیز» دانست.

البته دیده‌بان حقوق‌بشر با انتقاد از این قرارداد آن را باعث رواج «فرهنگ معافیت از مجازات» در رابطه با جنگ‌سالاران افغان توصیف کرد. به هر روی در اوایل ماه فوریه سال 2017 کلیه تحریم‌های بین‌المللی علیه حکمتیار لغو شد و نهایتاً وی در فروردین سال جاری پس از سال‌ها زندگی مخفیانه در انظار عمومی ظاهر شد. حکمتیار از جمله رهبران جهادی افغان در جنگ علیه ارتش سرخ شوروی سابق در خاک این کشور در دهه 1980 بود که تحت‌الحمایه آمریکا، پاکستان و عربستان قرار داشتند. گفته می‌شود حکمتیار در مدت جنگ علیه نیروهای شوروی دست‌کم از 600 میلیون دلار از کمک‌های ایالات‌متحده برخوردار بوده است. با این‌وجود، وی پس از حمله آمریکا به افغانستان در سال 2001 علیه نیروهای آمریکایی وارد عمل شد.

با این همه، حکمتیار پس از ورود به کابل و در سخنان خود در استادیوم اصلی فوتبال در این شهر، خواستار صلح با طالبان شد و گفت: «اجازه دهیم نخست صلح را به کشور آوریم و به نیروهای خارجی اعلام کنیم افغان‌ها خود قادر به حل وفصل مسائل خود هستند و از آنها می‌خواهیم تا خاک افغانستان را ترک کنند. هیچ کس توجیهی برای حضور نیروهای خارجی ندارد.» به گفته وی «فقط مردم افغانستان می‌توانند امنیت این کشور را تأمین کنند و باید فاصله بین دولت و ملت را از میان برد.» بیان این اظهارات چند روز مانده به درخواست احتمالی ارتش آمریکا از واشنگتن برای اعزام هزاران نیروی بیشتر به افغانستان درجهت تعلیم نیروهای امنیتی این کشور و شکست بن‌بست ایجادشده در مبارزه با طالبان، به نوعی تضعیف دولت اشرف غنی محسوب می‌شود. حکمتیار پیش‌تر تقسیم قدرت میان غنی و عبدالله را غیرقانونی خوانده بود.

پشیمانی از کنارگذاشتن طالبان در کنفرانس بن

امروزه برخی از سیاسیون در افغانستان معتقدند کنار گذاشتن طالبان در کنفرانس بن در سال ۲۰۰۱ «خطایی استراتژیک» بوده است. در همین راستا، خبرگزاری اسپوتنیک گزارش کرد «حامد کرزی» رییس‌جمهور پیشین افغانستان در مراسم استقبال رسمی حکومت افغانستان از حکمتیار شرکت و سخنرانی کرد. وی در مراسم استقبال رسمی ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان از رهبر حزب اسلامی اظهار کرد: «امروز روز احساسات و خوشحالی است.» کرزی افزود: «از امروز طالبان را «وطندار» خطاب کرده و به آنها سلام می‌کنم و خوشحالم که حکمتیار نیز آنها را برادر خطاب می‌کند.»

با توجه به موارد فوق به‌نظر می‌رسد اجماعی میان نیروهای داخلی در افغانستان و نیروهای خارجی برای گفت وگو با طالبان ایجاد شده است. پیش‌تر نیز «الکساندر مانتیتسکی» سفیر روسیه در افغانستان در نشستی مطبوعاتی در کابل با اشاره به ناکامی «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در افغانستان در مبارزه با تروریسم و موادمخدر از آمادگی کشورش برای میانجی‌گری میان طالبان و دولت افغانستان خبر داده بود و گفته بود: «برای پایان‌دادن به خشونت‌ها در این کشور باید با طالبان وارد مذاکره شد.» به گفته سفیر روسیه این کشور در دسامبر 2016 برای حفظ امنیت آسیای مرکزی تماس‌هایی با طالبان داشته است.

علاوه براین، اخیراً نام بسیاری از رهبران و فرماندهان طالبان از فهرست سیاه بین‌المللی خارج شده است. با این‌حال، طالبان که هم‌اکنون بخش‌های زیادی از مناطق افغانستان را تحت سیطره خود دارد، علاقه چندانی به پیوستن به مذاکرات صلح با دولت مرکزی نشان نداده است. اوایل اردیبهشت جاری بود که در حمله خونبار شورشیان مسلح به پایگاه سپاه ۲۰۹ شاهین در منطقه دهدادی ولایت بلخ، دست‌کم 140 سرباز کشته و بیش از 60 سرباز دیگر نیز مجروح شدند. گروه طالبان مسوولیت این حمله را (که مرگبارترین در نوع خود پس از سال 2001 محسوب می‌شود) برعهده گرفت.

آغاز عملیات منصوری طالبان

گروه طالبان همچنین روز جمعه هشتم اردیبهشت با انتشار بیانیه‌ای از آغاز حملات بهاره خود موسوم به «عملیات منصوری» خبر داد و اولویت خود را حمله به «نیروهای خارجی» مستقر در این کشور اعلام کرد. بنا به اعلام این گروه دلیل انتخاب این نام دستاوردهای آن در زمان رهبری «ملأ اختر محمد منصور» رهبر سابق طالبان است که سال گذشته در حمله هواپیماهای بدون‌سرنشین آمریکا کشته شد. به گفته طالبان «هدف اصلی عملیات منصوری، نیروهای خارجی، زیرساخت‌های نظامی و اطلاعاتی آنان و حذف مزدوران محلی آنان خواهد بود.» از سویی، بر اساس گزارش تازه «تادامیچی یاماموتو» نماینده ویژه سازمان ملل در امور افغانستان اعلام کرده با وجود کاهش تلفات غیرنظامیان در سه ماه نخست سال جدید میلادی نسبت به زمان مشابه سال گذشته در افغانستان، کابل همچنان جزو مرگبارترین شهرهای جهان در سال جاری میلادی برای غیرنظامیان بوده است. در این گزارش گروه‌های مسلح مخالف دولت عامل ۶۲ درصد تلفات غیرنظامیان در افغانستان محسوب شده‌اند.

http://sobhe-no.ir/newspaper/228/3/8581

ش.د9600434