انتخابات اصيل، پاسدار جمهوريت

(روزنامه جوان – 1396/01/30 – شماره 5069 – صفحه 10)

«فقط يك جا بنده دخالت مي‌كنم و آن جايي است كه كساني بخواهند در مقابل رأي مردم و انتخاب مردم بِايستند و با مزاحمت در مقابل رأي مردم، رأي مردم را بشكنند. هركس بخواهد با نتيجه آراي ملت دربيفتد، بنده در مقابلش مي‌‌ايستم. در سال‌هاي گذشته و انتخابات‌هاي گذشته هم همين‌جور بوده؛ در سال ۷۶ در سال ۸۴ در سال ۸۸ در سال ۹۲؛ بعضي مقابل چشم مردم بوده و مردم مطلع شده‌اند؛ بعضي را هم مردم مطلع نشده‌اند اما اين حقير در جريان قرار گرفته‌ام.»

اين بخش از سخنان رهبري در حرم مطهر رضوي، آن‌گاه كه از پاسداري از آراي عمومي طي هفتمين انتخابات رياست‌جمهوري در سال 1376 و يازدهمين دوره اين انتخابات در سال 1392 سخن مي‌گويند براي بسياري از مخاطبان، شگفت‌آور و بديع مي‌نمود. به واقع، پس از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در دوم خرداد 76، يكي از رهبران جناح راست سنتي و از حاميان رقيب اصلي منتخب مردم طي ديدار با رهبري خواستار ابطال انتخابات مي‌شود كه رهبري به صراحت و قاطعيت با اين درخواست مخالفت نموده و آن را نافي ذات جمهوري اسلامي قلمداد مي‌كنند.

همچنين پس از برگزاري يازدهمين دوره انتخابات در 24 خرداد 92، بعضي مخالفان منتخب اكثريت مردم به واسطه رأي شكننده و كمتر از 51 درصدي او خواستار آن مي‌شوند كه انتخابات به دور دوم برود كه رهبري انقلاب طبق نص قانون با اين درخواست مخالفت مي‌ورزند. پيش از اين نيز در سال 1384 در جريان نهمين انتخابات رياست‌جمهوري، دو تن از نامزدهاي اصلاح‌طلب در دور اول و سپس نيز نامزد شكست‌خورده دور دوم مدعي خدشه بر سلامت انتخاباتي مي‌شوند كه از قضا مجري آن دولت اصلاحات بود ولي رهبري با دفاع از فرآيند اجرايي و نظارتي در همه دستگاه‌ها اعم از وزارت كشور و شوراي نگهبان، از نتيجه آراي ملت صيانت مي‌كنند. دفاع همه‌جانبه ايشان از سيستم انتخابات و فرآيند گردش قدرت در دهمين انتخابات رياست‌جمهوري در سال 1388 نيز اظهرمن‌الشمس است. در اين يادداشت به استناد بيانات ايشان در موارد گوناگون در ادوار مختلف انتخابات، مؤلفه‌هاي اصلي انتخابات از منظر انديشه سياسي رهبري معظم انقلاب را بيان مي‌كنيم.

مشاركت

اولين و مهم‌ترين مفهوم انتخابات در نظر رهبري، مشاركت در اين امر سياسي است. اساس انتخابات بر شركت گسترده آحاد ملت در زمينه انتخاب زمامداران كشور استوار است. مفهوم انتخاب دو جزء جدايي‌ناپذير منتخب و انتخاب‌گر دارد كه لازم و ملزوم يكديگر هستند و بدون يكي از اين دو، اين مفهوم از درون تهي مي‌شود. مشاركت عمومي در انتخابات حس مسئوليت‌پذيري را تقويت مي‌كند. جامعه هنگامي كه فرد حاكم را منتخب خويش بداند در قبال عملكرد وي و به تبع انتخاب خود، احساس مسئوليت مي‌كند. رهبري با اشاره به اين نكته در آستانه دوم خرداد 1376 فرمودند: «شور و شوق انتخابات، همه‌جا را فرا گرفته است و همه احساس مي‌كنند كه در اين امر بزرگ، سهيم و شريك هستند. ملت احساس مي‌كند كه آينده امور اجرايي كشور در دستان اوست؛ زيرا يك نفر را در رأس قوه مجريه مي‌فرستد. آينده سازندگي كشور، اداره كشور، روابط كشور، فرهنگ كشور، اقتصاد كشور، مسائل اجتماعي، مسائل انساني، همه و همه از همين جا آغاز مي‌شود.

يك دوره ديگر به دنبال دوره‌هاي گذشته در پيش است. مردم احساس مي‌كنند كه در اين قضايا سهيم هستند. اين، درست همان چيزي است كه ما آن را از خداي متعال مي‌خواستيم و دشمن مايل نبود و در دل از آن ناراحت بود و مي‌خواست اين‌گونه نباشد. دشمن مي‌خواست كه انتخابات در ايران با استقبال عمومي مواجه نشود؛ اما امروز عكس آنچه كه دشمن مي‌خواهد، در صحنه مشهود است» به نظر رهبري «اين شركت مي‌تواند روح نشاط و احساس مسئوليت را هميشه در جامعه زنده نگه دارد.»

از سوي ديگر ادواري بودن انتخابات اين فرصت را به اقشار و اصناف مختلف مردم مي‌دهد كه از گزينش‌هاي پيشين درس بياموزد و به اين ترتيب دانش سياسي و اجتماعي فرد فرد انتخاب‌گران از مسائل سياسي، اجتماعي، اقتصادي، زيست‌محيطي و امثالهم به مرور زمان افزايش مي‌يابد. آيت‌الله خامنه‌اي در آستانه نهمين انتخابات رياست‌جمهوري بر «حضور آگاهانه در انتخابات رياست‌جمهوري و انتخاب هوشمندانه از سوي آحاد مردم» تأكيد مي‌كنند و در روز اول فروردين مي‌فرمايند: «از همين حالا به فكر روز بيست و هفتم خرداد كه روز انتخابات است باشيد و از الان جست‌وجو و تفحص خودتان را آغاز كنيد.»

البته بايد در نظر داشت كه افكار عمومي در هر شرايط زماني و تاريخي خاص مطابق با عقلانيت متناظر به نيازمندي‌هاي اساسي جامعه، تصميم قابل دفاعي است. به همين جهت رهبران انقلاب اسلامي همواره از اين انتخاب‌هاي متفاوت دفاع کرده و به اين نتيجه احترام گذاشته‌اند. براي مثال ايشان پيش از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري نهم و در حالي كه حتي نامزدها مشخص نبودند، فرمود: «رأي سهمگين و اراده مستحكم و عزم راسخ اين ملت بروز خواهد كرد و شكل خواهد گرفت؛ و اين همان چيزي است كه براي ايجاد زمينه مساعد براي آبادي كشور و براي دفع دشمنان مي‌تواند مؤثر باشد.» بنابراين برخلاف جريان مرتجع كه اعتقادي به رأي عمومي ندارد و همچنين دشمنان نظام كه خواستار تحريم انتخابات و كاهش مشاركت هستند، رهبري بارها در ادوار مختلف بر مشاركت گسترده اكثريت مردم تأكيد داشته‌اند.

رقابت

يكي ديگر از مهم‌ترين مؤلفه‌هاي انتخابات از زاويه نگاه رهبري، رقابت ميان نامزدها در راستاي جلب نظر اكثريت است. بعضي دولت‌ها از جمله در منطقه غرب آسيا و شمال آفريقا، تنها نام جمهوري را يدك مي‌كشيدند و انتخابات در آنها وجهي صوري و تشريفاتي داشت. از اين ميان مي‌توان به عراق در دوره حاكميت حزب بعث، مصر در دوران حُسني‌مبارك يا ليبي تحت حكومت قذافي اشاره كرد. اما در جمهوري اسلامي رقابت جزئي مهم و اساسي از انتخابات است. اين چالش و تنش ميان جريان‌هاي سياسي ملتزم به قانون اساسي و بر مبناي اهداف و برنامه‌هاي بلندمدت نظام تلقي مي‌گردد. البته در مواردي نيز رقابت‌ها كمرنگ و نتيجه تا حد زيادي مشخص بوده كه دليل آن، پايگاه اجتماعي گسترده يك نامزد در ميان توده‌هاي مردم بوده است.

براي مثال مي‌توان به ادوار دوم تا پنجم رياست‌جمهوري اشاره داشت. ولي در ديگر موارد، همواره حدي از رقابت مورد نياز براي انگيزه‌يابي شهروندان در انتخابات وجود داشته است. اگر رقابتي ميان نامزدهاي حائز شرايط شكل نگيرد و اين احساس به وجود بيايد كه همگي يك برنامه و رويكرد مشابهي دارند، رغبتي براي حضور در انتخابات نخواهد بود. چنان‌چه رهبري در اين باره مي‌گويند: «انتخابات مي‌تواند مايه اتحاد باشد؛ مي‌تواند تشجيع‌كننده به سرعت عمل و پيشرفت باشد؛ با رقابت مثبت. هر گروهي سعي كنند براي خدمتگزاري به اين ملت، سهم متناسب با خودشان را كه لايق خودشان مي‌دانند، به دست بياورند؛ هيچ اشكالي ندارد. اين رقابت مثبت به جامعه نشاط مي‌بخشد، ما را زنده‌دل مي‌كند، روح جواني را بر جامعه‌ ما حاكم مي‌كند.» ايشان در تحسين رقابت‌هاي جدي نامزدهاي دهمين انتخابات رياست‌جمهوري گفتند:‌«اما اين رقابت‌ها كه خيلي صريح بود، خيلي شفاف بود، خيلي جدي بود تو دهن آن كساني زد كه از بيرون تبليغ مي‌كردند كه اين رقابت‌ها نمايشي است، واقعيت ندارد.

ديدند نخير، واقعيت دارد؛ جدي در مقابل هم ايستاده‌اند، با هم بحث مي‌كنند، با هم استدلال مي‌كنند.» رقابت، مايه و محتواي اصلي انتخابات است. اگر رقابت جدي و واقعي ميان جريان‌هاي درون نظام براي كسب قدرت و پيشبرد برنامه‌ها و اهدافي كه در نظر دارند، وجود نداشته باشد بر عنصر پيشين يعني مشاركت نيز تأثير منفي مي‌گذارد. وجود رقابت‌هاي چالش‌برانگيز مبين همان تحول و پويايي است كه يك نظام سياسي براي تداوم حياتش بدان نيازمند است.

جامعه با مشاهده تفاوت ميان گروه‌ها و احزاب مستقر در نظم سياسي موجود، تنوع و گوناگوني گرايش‌هاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي جامعه را در عرصه كلان نظام مي‌بيند و به اين نتيجه رهنمون مي‌شود كه صاحب و مالك كشور ملتي است كه در عين تفاوت‌هاي قومي، مذهبي و امثال آن، يك تصميم واحد را اتخاذ مي‌نمايد. رهبري در تبيين اين نكته به خوبي تفاوت ركود و ثبات را با توجه به مسئله انتخابات بيان مي‌كنند: «اين انتخابات‌ها يكي از بزرگ‌ترين محسناتش اين است كه از ركود جلوگيري مي‌كند. بهترين شكل ادامه يك نظام اجتماعي اين است كه در عين ثبات، تحول داشته باشد. ركود بد است و ثبات خوب است. ثبات يعني استقرار؛ يعني اين چارچوب، اين هندسه، در جاي خود محفوظ باشد، مستقر باشد، ريشه‌دار باشد؛ در عين حال در داخل اين چارچوب، تحولات، مسابقات و رقابت‌ها وجود داشته باشد.

اين بهترين شكل است كه كشتي نظام در درياهاي طوفاني بتواند بدون دغدغه حركت كند. كشتي حركت مي‌كند، در بين امواج گوناگون هم هست؛ ليكن اين امواج سهمگين نمي‌توانند استقرار او را از بين ببرند. اين استقرار بايست وجود داشته باشد. البته در درون اين استقرار، در درون اين چارچوب، تحول وجود دارد.» با توجه به همين نكته و اثرگذاري مثبت رقابت‌هاي انتخابات بر تحول و پيشرفت كشور است كه ايشان در نهايت برنده انتخابات را نه يك فرد يا جريان بلكه عموم ملت ايران مي‌داند: «انتخابات يك رقابت است، يك مسابقه ملي است بين آحاد كشور؛ اگر اين مسابقه خوب و سالم و قوي برگزار شد، در بين اين تيم‌هاي مختلف هر تيمي ببرد، افتخارش مال فدراسيون خواهد بود. در اين رقابت، در واقع برد و باخت براي ملت مفهومي ندارد زيرا در هر صورت، ملت ايران برنده واقعي و نهايي است.» با اين حال آن‌چه ضامن مشاركت و رقابت در عرصه كلان نظام و به تبع پيروزي ملت در اين رقابت‌ها مي‌باشد، سلامت انتخابات است.

سلامت

ضامن حضور فزاينده مردم در انتخابات و شكل‌گيري رقابت‌هاي واقعي در اين زمينه، وجود حد متعارف و تضمين‌شده‌اي از سلامت در سيستم انتخابات است كه فرآيند گردش قدرت ميان نخبگان را به كار اندازد. در صورتي كه فرآيند برگزاري انتخابات از سلامت لازم برخوردار نباشد، از يك سو اقشار اجتماعي اطميناني به مشاركت در اين پروسه نخواهند داشت و از حضور فعال در آن سر باز خواهند زد و از سوي ديگر خواص و شخصيت‌هاي برجسته كشور نيز تمايلي به فعاليت در اين زمينه نشان نمي‌دهند و عطاي آن را به لقايش مي‌بخشند زيرا به هر حال حضور در رقابت‌ها هزينه‌هاي مالي، سياسي و در مواردي حيثيتي فراواني براي آنها در پي دارد كه وقتي اميدي به نتيجه‌بخش بودن آن نداشته باشند، چنين هزينه‌هايي را صرف انتخابات نخواهند كرد.

به همين دليل دشمنان نظام كه از يك طرف به تجربه دريافته‌اند با شعار تحريم نمي‌توانند اكثريت مردم را مجاب به عدم مشاركت نمايند(همه انتخابات ادوار رياست‌جمهوري با مشاركت بالاي 50 درصد و در مواردي بيش از 70 درصد بوده است) و از سوي ديگر تنوع و تمايزهاي برجسته گروه‌هاي سياسي و اجتماعي فعال در انتخابات انكارناشدني است و نمي‌توانند اين رقابت‌ها را صوري و نمايشي بخوانند، در آخرين مرحله تصميم مي‌گيرند سلامت انتخابات را مورد خدشه قرار دهند. با توجه به همين مسئله، دفاع از سلامت دستگاه‌هاي اجرايي و نظارتي يكي از مهم‌ترين بخش‌هاي مواضع رهبري در خصوص انتخابات بوده است.

ايشان در آستانه انتخابات سال 1376 كه شايعه تقلب در افواه عمومي پيچيده بود، فرمود: «مگر ممكن است در انتخابات جمهوري اسلامي، كسي به خود حق بدهد يا جرأت بدهد كه در آراي مردم دستكاري كند؟ اولاً شوراي محترم نگهبان. . . ثانياً وزير محترم كشور... خود من هم مواظبم و اجازه نخواهم داد كه كسي به خود حق بدهد، تقلب در انتخابات را كه يك عملِ هم خلاف شرع و هم خلاف اخلاق سياسي و اجتماعي است، انجام دهد.» پس از برگزاري انتخابات سال 1388 كه شائبه تقلب از سوي نامزدهاي شكست‌خورده به صراحت مطرح شد، رهبري طي استدلالي عُقلايي در خطبه‌هاي نماز جمعه، چرايي رد درخواست ابطال انتخابات و اثر منفي آن بر سلامت انتخابات در همه ادوار را تبيين كردند: «امروز اگر چارچوب‌هاي قانوني شكسته شد، در آينده هيچ انتخاباتي ديگر مصونيت نخواهد داشت.

بالاخره در هر انتخاباتي بعضي برنده‌اند، بعضي برنده نيستند. هيچ انتخاباتي ديگر مورد اعتماد قرار نخواهد گرفت و مصونيت پيدا نخواهد كرد.» نامزدهاي شكست‌خورده به اين استدلال منطقي توجه نكردند كه اگر امروز بتوان با اردوكشي خياباني به نظام فشار آورده و موجب ابطال انتخابات شوند و بر فرض در انتخاب مجدد به پيروزي برسند، آن‌گاه طرف مقابل‌شان نيز مي‌تواند با شبهاتي مشابه و با اقدام به تحريك هواداران و حاميانش خواستار ابطال انتخاباتي شود كه آنها پيروز آن بوده‌اند و در صورت تكرار اين روند، در همه ادوار بعدي، بازندگان اميد خواهند داشت تا با چنين اقداماتي نتيجه را به نفع خويش تغيير دهند. بنابراين دفاع از سلامت انتخابات دقيقاً در راستاي دفاع از فرآيندي است كه ضامن مشاركت و رقابت سياسي و اجتماعي است و انتخابات را به عاملي جهت بهبود و تغييرات رو به جلوي جامعه ايران قرار داده است.

منابع:

1- بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با ايثارگران مورخ 1376/02/31

2- بيانات مقام معظم رهبري در حرم مطهر رضوي مورخ 1384/01/01

3- بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با مسئولان نظام در عيد فطر مورخ 1386/07/21

4- بيانات مقام معظم رهبري در خطبه‌هاي نماز جمعه مورخ1388/3/29

5- بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با اعضاي مجلس خبرگان رهبري مورخ 1388/12/6

6- بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با دست‌اندركاران انتخابات مورخ 1394/10/30

7- بيانات مقام معظم رهبري در حرم مطهر رضوي مورخ 1396/01/01

http://www.javanonline.ir/fa/news/847026

ش.د9600450