ايران در بزنگاه اقتصادي قطر

(روزنامه وقايع اتفاقيه ـ 1396/03/17 ـ شماره 422 ـ صفحه 7)

قطع روابط ديپلماتيک عربستان و برخي کشورهاي عربي با قطر، علامت‌ سؤال‌هاي اقتصادي زيادي را در منطقه ايجاد کرده است. حالا که عربستان و متحدانش تصميم به قطع رابطه ديپلماتيک و اقتصادي با اين کشور گرفته‌اند، قطر به بازار نوظهور با فرصت‌هاي اقتصادي قابل‌تأمل براي ديگر کشورها از جمله ايران تبديل شده است. به نظر مي‌رسد آنچه درحال‌حاضر براي ايران اهميت دارد، استفاده از اين بزنگاه اقتصادي است. طي سال‌ها، قراردادن نام ايران و قطر در کنار يکديگر، بيش از هر مفهوم ديگري، چالش‌ نفتي اين دو کشور را به تصویر مي‌کشد؛ اضافه‌برداشت قطر از ميادين نفتي مشترک، در طول سال‌ها تنها تصوير روشن از روابط اقتصادي ايران و قطر بوده و هست. چند روز پس از قهر عربستان و متحدانش با قطر، اين کشور تصميم گرفت مسيري تازه براي پرواز ايرلاين‌هاي خود پيدا کند. بر همين اساس، عضو هيأت‌مديره شرکت فرودگاه‌هاي کشور از احتمال افزايش عبور روزانه 150 پرواز قطري از آسمان ايران خبر داد. ابراهيم مرادي گفته است، احتمال اينکه هواپيمايي قطر، پروازهاي خود به آفريقا را کنسل کند، وجود دارد.

مرادي، در گفت‌وگو با ايلنا، با بيان اينکه پيش‌ازاين هم مسير عبوري هواپيماهاي قطر براي مقاصد اروپا و آتلانتيک شمالي از آسمان ايران بوده، اظهار کرد: پروازهاي قطري به مقصد کشورهاي آفريقايي، اگر بخواهد از آسمان ايران انجام شود چيزي حدود يک تا يک‌ونيم ساعت به زمان پرواز اضافه مي‌شود. او در ادامه اين‌طور توضيح داد: «بااين‌حال، پيش‌بيني مي‌کنيم که با توجه به شرايط جديد کشور قطر و محدود شدن مسيرهاي عبوري هواپيماهاي قطري و انتقال بخشي از پروازهاي قطر به آسمان ايران، روزانه انجام چيزي حدود صد تا 150 پرواز قطري از آسمان ايران افزايش پيدا مي‌کند؛ البته اين افزايش پروازهاي قطري از آسمان ايران بستگي به سياست‌هاي سازمان هواپيمايي قطر دارد.» اين مقام مسئول ادامه داد: «امکان دارد قطر ترجيح دهد پروازهاي شمال آفريقاي خود را کنسل کند؛ البته پرواز بليت‌هاي فروخته‌شده انجام خواهد شد اما ممکن است سياست قطر اين باشد که براي مدتي پرواز به‌سمت آفريقا را برقرار نکند.» مرادي اظهار کرد: «البته حالت ديگري که وجود دارد، اين است که مسير عبوري از آسمان بحرين براي ايرلاين‌هايي مانند بريتيش‌ايرويز به سمت قطر باز است و هواپيمايي قطر مي‌تواند از اين ايرلاين‌ها براي جابه‌جايي مسافران خود به‌سمت مقاصدي از جمله آفريقا استفاده کند.» او تأکيد کرد: «همان‌طور که گفته شد، مسير عبوري هواپيماهاي قطر براي مقاصد اروپا و آتلانتيک از آسمان ايران پيش‌ازاين هم باز بوده و قطر مي‌تواند همچنان از اين مسير استفاده کند.»

فرصت طلايي صادرات

به نظر مي‌رسد تحولات سياسي قطر، چشم‌انداز روشني را براي صادرات ايران به اين کشور ترسيم کرده است. زيرا رئيس کنفدراسيون صادرات ايران هم وضعيت پيش‌آمده بابت قطع رابطه کشورهاي عربي با قطر را فرصتي بي‌نظير براي اقتصاد ايران دانست و تأکيد کرد: بازاري چهار تا پنج ميليارد دلاري پيش روي ايران قرار دارد.

محمد لاهوتي در گفت‌وگو با مهر با اشاره به تحريم قطر از سوي کشورهاي عربي، اين موضوع را فرصتي بي‌نظير براي اقتصاد ايران دانست و گفت: البته بايد توجه داشت که اين شرايط مادام‌العمر نيست و ممکن است در آينده نزديک و دوره کوتاه‌مدت، اختلافات برطرف شود؛ بنابراين بايد به‌سرعت، از اين فرصت براي اقتصاد ايران بهره گرفت. رئيس کنفدراسيون صادرات ايران افزود: البته موضوعي که روز گذشته براي قطر پيش آمد، دنيا را شوکه کرد؛ به‌دليل اينکه تا صبح روز گذشته هم، هيچ صحبتي از اين موضوع به ميان نيامده بود و حتي زمزمه‌هايي هم از آن، شنيده نشده بود اما به‌يکباره عربستان، امارات متحده عربي و مصر، موضوع قطع رابطه با قطر را اعلام کردند. او تصريح کرد: فارغ از اينکه اين موضوع در روابط سياسي قطر با کشورهاي منطقه، چه تأثيري خواهد داشت بايد به نقاط مثبت آن براي اقتصاد ايران فکر کرد زيرا قطر، يکي از ثروتمندترين کشورهاي منطقه و البته تأثيرگذار در حوزه کشورهاي عربي است ولي به‌هرحال، نبود ارتباطات مستقيم با اين کشور و وضع تحريم‌ها، مي‌تواند در اقتصاد اين کشور تأثيرگذار باشد؛ البته همان‌طور که وزارت امورخارجه ايران نيز موضوع گفت‌وگو را به طرفين دعوا پيشنهاد داد، به‌نظر مي‌رسد همه بايد حول محور مذاکره و ديپلماسي، اين مشکل را حل‌وفصل کنند.

لاهوتي در تشريح ابعاد اقتصادي قطع رابطه کشورهاي عربي با قطر اظهار کرد: از بعد اقتصادي، اين مسئله مي‌تواند يکي از موضوعات مهم براي کشورهاي منطقه و از جمله ايران باشد زيرا اين کشور سالانه، حدود چهار تا پنج ميليارد دلار از عربستان و امارات متحده عربي، مواد غذايي وارد مي‌کند و کشور ثروتمندي در منطقه به‌شمار مي‌رود. از سوي ديگر، ايران نيز پتانسيل‌هاي بسياري در موضوع تأمين مواد غذايي و مايحتاجي که کشور قطر نياز داشته، دارد؛ ضمن اينکه قطر، کشوري نزديک به ايران است و از سه بندر مهم کشور ما از جمله بندرعباس، لنگه و بوشهر با زماني کمتر از ۱۲ ساعت از طريق آبي، مي‌توان کالاها را براي اين کشور ارسال کرد. او اظهار کرد: بر اين اساس، قطع رابطه کشورهاي عربي با قطر، در بحث رونق صادرات ايران مي‌تواند تأثيرگذار باشد؛ بنابراين شرايط براي توسعه روابط ايران و قطر بسيار مهياست و البته جاي نگراني براي قطر در تأمين مايحتاج کشورش در‌اين‌زمينه وجود ندارد زيرا کشور قدرتمندي مثل ايران را در کنار خود دارد که در مسائل اقتصادي مي‌تواند کمک‌کننده به گذر از شرايط پيش‌آمده براي اين کشور باشد؛ ضمن اينکه قطري‌ها يکي از شرکاي ايران در حوزه‌هاي گازي هستند و در اين شرايط سختي که براي آن کشور پيش آمده، اگر احساس کنند که شريک قدرتمندي مثل ايران در وضعيت سخت و ناگوار منطقه‌اي وجود دارد، براي روابط آينده دوجانبه نيز بسيار مي‌تواند تأثيرگذار باشد.

عضو شوراي گفت‌وگوي دولت و بخش‌خصوصي خاطرنشان کرد: قطر بعد از امارات، دومين کشور منطقه است که از نظر زيرساخت‌ها، بنادر و ترانزيت، داراي اهميت ويژه‌اي است و زيرساخت‌هاي مناسبي دارد و با شرايط پيش‌آمده، مي‌تواند جزء شرکاي اول اقتصادي کشور ايران قرار گيرد؛ به‌نحوي که ارتباطات اقتصادي ما که امروز از طريق برخي از کشورها مثل امارات صورت مي‌گيرد، با جايگزيني قطر، شرايط جديدي را تجربه کند؛ بنابراين اين مراوده و ارتباطات، چه از بعد صادرات و چه از بعد انتقال کالاهاي مورد نياز ايران و حتي صادرات به کشورهاي ثالث نيز، دوسويه است.

تأثير تحولات قطر بر حمل‌و‌نقل دريايي ايران

رئيس هيأت‌مديره انجمن کشتيراني و خدمات وابسته هم، تأمين نيازهاي روزانه بازار قطر را يکي از فرصت‌هاي طلايي ايران در حوزه صادرات تلقي کرد که يکي از پيش‌نيازهاي اصلي آن، توجيه‌پذير شدن هزينه عمليات حمل‌ونقل دريايي کشور است. به گزارش پايگاه خبري اتاق ايران، مسعود پل مه اظهار کرد: «توجه به نرخ سوخت شناورهاي دريايي، در صدر موضوعاتي است که مي‌تواند براي اينکه عمليات حمل‌ونقل دريايي ايران از توجيه لازم برخوردار شود، زمينه‌سازي کند زيرا در شرايط فعلي نرخ سوخت شناورها بر‌اساس نرخ پلت خليج‌فارس محاسبه مي‌شود که حدود هزار و 400 تومان براي هر ليتر است و به همين واسطه هزينه انتقال کالا به کشورهاي حوزه جنوب خليج‌فارس تقريبا بالاست و عمليات حمل دريايي را فاقد توجيه مي‌کند.»

پل مه با اظهار اميدواري نسبت به اينکه براي تعديل نرخ سوخت شناورها اقدام عاجل و فوري انجام شود، تصريح کرد: «انتظار فعالان حوزه حمل‌ونقل دريايي از دولتمردان اين است که با تعديل نرخ سوخت و افزايش تدريجي آن با شيب پلکاني، مقدمات انتقال هرچه سريع‌تر کالاهاي صادراتي ايراني را به قطر فراهم کنند.»

رئيس هيأت‌مديره انجمن کشتيراني و خدمات وابسته با اشاره به اينکه در شرايط فعلي، براي انتقال کالاي ايراني به قطر از شناورهاي فلزي غير‌کنوانسيوني استفاده خواهد شد، گفت: «اين شناورها از تناژ پايين‌تري برخوردار هستند و انتقال کالا را سرعت مي‌دهند اما چنانچه سوخت اين شناورها بر‌اساس نرخ فعلي که به‌صورت روزانه نيز در نوسان است، تأمين شود، قيمت تمام‌شده حمل کالا افزايش مي‌يابد و همين مسئله عاملي مهمي در عدم توجيه اقتصادي کالاي ايراني در قطر خواهد بود.»

پل مه در ادامه صحبت هاي خود اين‌طور توضيح داده است: «به‌واسطه نوع درهم‌آميختگي ديني و اعتقادي و همچنين مشترکات منطقه‌اي و بومي که بين ايران و قطر وجود دارد، قاطعانه مي‌توان گفت اين امکان را داريم که صد درصد مايحتاج مواد غذايي کشور قطر را تأمين کنيم؛ از ديگر سو بُعد مسافت نيز به‌گونه‌اي نيست که مشکلي براي سرويس‌دهي حمل‌ونقل دريايي کشور به‌وجود بياورد اما اصل اول براي حضور موفق در بازار قطر، توجيه‌پذير کردن قيمت کالاي ايراني در اين بازار است.»

به گفته اين فعال حوزه حمل‌ونقل دريايي؛ با توجه به شرايط حاکم در منطقه، اگر فرصت بازار قطر موردتوجه قرار بگيرد و درست مدريت شود، نتايج مثبتي در پي خواهد داشت، درعين‌حال اگر براي حضور مؤثر و رقابتي کالاي ايراني در اين بازار توجه نشود، طبيعتا اين فرصت ماندگار نمي‌شود و مانند برخي فرصت‌هايي که پيش‌ازاين در بازارهاي منطقه از دست داده‌ايم اين فرصت را نيز از دست خواهيم داد.

قطع روابط بانکي با قطر

اخبار متعددي درباره وضعيت روابط اقتصادي کشورهاي منطقه با قطر روي تارنماي رسانه‌‌اي داخلي و خارجي قرار گرفته است. بسياري از منابع بانکي اين‌طور به رويترز گزارش دادند که به‌دنبال تنش‌هاي ديپلماتيک در منطقه، برخي از بانک‌هاي بازرگاني عربستان‌سعودي و امارات متحده عربي از همکاري با بانک‌هاي قطري مانند صدور اعتبارنامه خودداري مي‌کنند. منابع بانکي که مايل نبودند نامشان فاش شود، اظهار کردند بانک‌ها تا زمان دريافت دستورالعمل از سوي بانک‌هاي مرکزي خود درباره نحوه همکاري با قطر، قراردادها را به تأخير انداخته‌اند. به گفته اين منابع آگاه، بانک مرکزي امارات متحده عربي از بانک‌هاي اين کشور خواسته است جزئيات همکاري خود با بانک‌هاي قطري را ارائه دهند و بانک مرکزي بحرين هم اقدام مشابهي را انجام داده و براي دريافت اطلاعات تا روز پنجشنبه به بانک‌ها مهلت داده است. بانک مرکزي امارات متحده عربي به درخواست رويترز براي اظهارنظر دراين‌باره پاسخ نداد و مقامات بانک مرکزي بحرين هم حاضر به اظهارنظر نشدند. بر‌اساس گزارش رويترز، عربستان سعودي، مصر، امارات متحده عربي و بحرين با متهم‌کردن قطر به حمايت از تروريسم، راه‌هاي حمل‌و‌نقل هوايي، دريايي و خشکي با دوحه را روز دوشنبه قطع کردند.

تأثير قطع رابطه عربستان با قطر بر بازار انرژي

در پي قطع روابط عربستان، مصر، بحرين و امارات با قطر و با توجه به اينکه طرف‌هاي درگير در اين ماجرا بيشترين ميزان صادرات نفت و گاز طبيعي مايع (ال‌ان‌جي) را در جهان دارند، نگراني‌هايي در بازار جهاني انرژي به چشم مي‌خورد که از ديد کارشناسان اين نگراني‌ها چندان بجا نيست و به نظر نمي‌رسد اين قطع رابطه تأثيري در بازار جهاني انرژي داشته باشد. در‌اين‌راستا مهدي اميرمعيني، مشاور مؤسسه بين‌المللي انرژي با بيان اينکه به نظر مي‌رسد قطع رابطه عربستان با قطر تاکنون در توليد و عرضه مواد هيدروکربني قطر تأثيري نداشته است، اظهار کرد: قطر صادرکننده LNG است اما اين محصول از طريق عربستان يا امارات صادر نمي‌شود. به‌همين‌دليل بعيد به نظر مي‌رسد که توليد و عرضه LNG در قطر مانند خطوط هواپيمايي اين کشور دچار اختلال شود. او با تأکيد بر اينکه هر اتفاقي که در بازارهاي جهاني انرژي پس از قطع رابطه عربستان با قطر رخ دهد، کوتاه‌مدت است، توضيح داد: حتي اگر قيمت جهاني نفت به اين دليل افزايش پيدا کند، کوتاه‌مدت خواهد بود مگر اينکه قطع رابطه عربستان با قطر، منجر به درگيري شود که من بعيد مي‌دانم.

مشاور مؤسسه بين‌المللي انرژي با اشاره به احتمال افزايش قيمت نفت گفت: قطع رابطه عربستان با قطر، يک بحث رواني است و به‌همين‌دليل روي قيمت جهاني نفت تأثير مي‌گذارد. به‌طور کلي تنش در خاورميانه افزايش پيدا کرده که اين منجر به افزايش قيمت نفت مي‌شود اما به‌طور کلي به نظر نمي‌رسد بازار در بلندمدت عکس‌العمل خاصي از خود نشان دهد. اميرمعيني در مورد برداشت قطر از ميدان‌هاي نفتي نيز تصريح کرد: هيچ کدام از ميدان‌هاي نفتي قطر با عربستان مشترک نيستند که چالش جديدي در‌اين‌زمينه ايجاد شود. قطر يک ميدان مشترک با ايران دارد که اخيرا هم تصميم گرفته اين ميدان را که گنبد شمالي در قطر و پارس جنوبي در ايران نام دارد، توسعه دهد و من فکر نمي‌کنم اين تصميم عربستان در روند سرمايه‌گذاري قطر روي توسعه ميدان گنبد شمالي تأثيري داشته باشد. بر‌اساس اين گزارش، طبق آمار موجود، مصر براي توليد برق موردنياز خود از ژانويه سال ۲۰۱۶ تاکنون ماهانه به‌طور ميانگين ۵۸۷ هزار مترمربع واردات ال‌ان‌جي از قطر داشته است و به همين ترتيب امارات نيز در بازه زماني مشابه، ماهانه به‌طور ميانگين ۱۹۰هزار مترمربع ال‌ان‌جي از قطر وارد کرده است. هند پس از ژاپن، بزرگ‌ترين واردکننده ال‌ان‌جي از قطر است.

http://vaghayedaily.ir/fa/News/75253

ش.د9600780