به تجربه و به صورت مکرر این امر به اثبات رسیده است که دولت آمریکا در مواجهه با برخورد نرم و اصولی کشورهای مستقل، موضعی گستاخانه و مبتنی بر تهدید و فریب اتخاذ می کند و از برخورد منطقی و مسالمت آمیز کشورهایی مخالف با سلطه گری و سیطره طلبی، برداشت و تفسیری وارونه و غیر واقعی دارد، چنان که شیوه های صلح جویانه و نرم خویی دیپلماتیک این گونه کشورها را نمادی از ضعف و ترس تلقی می کند.
هرچند بن سلمان بچه تر از این است که بخواهد اقدامی علیه ایران انجام دهد، اما تجربه تاریخی می گوید باید مراقب انسان ناشی و اقداماتش بود. آیا با ولیعهدی بن سلمان و کنار زدن منتقدانش، زمینه اقدامات ریاض علیه ایران بیشتر می شود؟ این اقدامات بیشتر از چه جنسی خواهند بود؟
خبرنگار گروه بین الملل بصیرت در گفتگو با جعفر قنادباشی، کارشناس مطرح مسائل منطقه، این مسئله را بررسی کرده است:
بصیرت: آیا با روی کار آمدن بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان تهدیدات امنیتی علیه ایران افزایش یافته می یابد؟
می دانیم که در ساختار پادشاهی عربستان، مقام افراد هرچه به مرکز قدرت و شخص پادشاه نزدیک تر باشد، نقش بیشتری در موضع گیری های داخلی و خارجی دارند. در واقع عرف معمول در رژیم پادشاهی از یک سو و نبود نهادهای منتخب مردمی (همانند مجلس قانون گذاری) از سوی دیگر، به مقام های نزدیک به پادشاه این اجازه را می دهد تا در تصمیمات مربوط به سیاست داخلی و خارجی نقشی تأثیرگذار ایفا کنند.
بر این اساس می توان گفت که با انتصاب «بن سلمان» به ولیعهدی پادشاه عربستان، نقش وی در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی های سیاسی و نظامی به شدت افزایش یافته و زمینه برای عملی شدن مکنونات قلبی و تمایلات قدرت طلبانه اش فراهم شده است. البته علت دیگر این امر آن است که با قرارگرفتن «بن سلمان» در مقام جانشینی پادشاه، ولیعهد سابق یعنی محمد بن نایف از دایره تصمیم گیری و تصمیم سازی این کشور خارج گردیده و بدین ترتیب آخرین مانع نیز بر سر راه مداخلات «بن سلمان» در موضع گیری ها و تصمیم سازی های حکومتی برداشته شده است. به این ترتیب ولیعهد جدید یعنی شخص «بن سلمان» که پیش از این پست وزارت دفاع و جانشینی ولیعهد سابق را دراختیار داشت، خواهد توانست با سوء استفاده از نفوذی که بر پدر کهنسال و بیمار خود دارد، به راحتی هر تصمیمی را در عربستان اتخاذ کند و هر موضعی را متناسب با دیدگاه هایش اتخاذ نماید.
حال با توجه با این ترتیبات و همچنین تمایلات و دیدگاه هایی که از «بن سلمان» ولیعهد جدید عربستان سراغ داریم، می توانیم سیاست های این کشور را در هفته ها و ماه های آینده حدس بزنیم و به ویژه موضع گیری های آتی وی را در برخورد با جمهوری اسلامی ایران پیش بینی کنیم. البته در این خصوص، عملکرد ماجراجویانه وی در وزارت دفاع عربستان و نقشی که در معامله بزرگ تسلیحاتی اخیر با آمریکا داشته است نیز، ما را در درک شرایط آینده و راهبردی که پادشاهی سعودی اتخاذ خواهد کرد کمک می کند.
همه صاحب نظرانی که درباره تمایلات «بن سلمان» سخن گفته اند و همه کارشناسانی که کارنامه اقدامات 3 سال گذشته وی را در وزارت دفاع عربستان مورد بررسی قرار داده اند بر این امر تأکید می کنند که انتصاب ولیعهدی بن سلمان به معنی فراهم شدن شرایطی است که تمایلات قدرت طلبانه و ماجراجویانه وی در سیاست های منطقه ای عربستان نمود عملی و اجرایی پیدا کند و رژیم آل سعود تحت تأثیر القائات بن سلمان بصورت بی رویّه ای به سوی خصومت علیه ایران گام بردارد.
البته نگاهی به اظهارات بن سلمان درباره ضرورت کشاندن جنگ به داخل ایران و یا مروری بر موضع گیری های عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان در مواردی که وی ایران عامل بی ثباتی منطقه می شمارد نیز گویای خصومت ورزی های شتاب زده و مذبوحانه مقامات ریاض علیه ایران است.
این درحالی است که قرار گرفتن افراطی ترین افراد در رأس تصمیم گیری های آمریکا و رژیم صهیونیستی (ترامپ و نتانیاهو) نیز از عواملی هستند که بن سلمان را به سوی خصومت هرچه بیشتر با ایران سوق می دهد. به خصوص که ولیعهد جدید روابط بسیار دوستانه ای با دولت ترامپ برقرار کرده و از سوی دیگر آشکارا سیاست هم سویی با مواضع منطقه ای رژیم صهیونیستی را به اجرا در آورده است.
موضع مهم دیگری که بن سلمان و به تبع آن رژیم عربستان را به تهدیدات مکرر نظامی و سیاسی علیه ایران سوق می دهد، شکست های فضاحت بار این کشور در عرصه های نظامی در سوریه، عراق و از همه مهم تر در جنگ دو سال و نیم در یمن است؛ آن هم بدین معنی که مقامات سعودی و به ویژه شخص «بن سلمان» از این شکست ها به شدت عصبانی هستند و با توجه به افزایش قابل ملاحظه قدرت منطقه ای کشورمان می کوشند تا در حرکتی انفعالی این شکست ها را که بازتاب های ناخوشایندی در داخل عربستان داشته جبران نمایند.
بصیرت: تهدیدات احتمالی امنیتی از طرف عربستان بیشتر به چه صورت خواهد بود؟ یعنی آیا حمایت بیشتر از گروه های تروریستی و یا ترغیب آمریکا به تهدید بیشتر ایران خواهد بود؟
آنچه مسلم است مقامات سعودی در موقعیت انفعالی کنونی که ناشی از شکست های فضاحت بار منطقه ای آنان است، از هیچ کوششی علیه کشورمان دریغ نخواهند کرد و در به کارگیری هر راهی که خصومت هایشان را علیه کشورمان عملی سازد، اغماض نخواهند کرد. به خصوص آن که در خصومت ورزی علیه کشورمان، وعده هایی را هم به رئیس جمهور آمریکا و مقامات رژیم صهیونیستی داده اند و با برپایی نشستی مرکب از سران ده ها کشور عربی و اسلامی در حضور ترامپ، برخی از کشورهای عربی را از طریق اعطای کمک های دلاری با خود همراه ساخته اند. با این حال بسیار واضح است که موانع عمده ای در سر راه این خصومت ورزی وجود دارد و هرگونه تداوم سیاست های دشمنانه قبلی و گسترش آن را غیر ممکن می سازد.
در این باره باید بر این نکته تأکید کرد که ضرورت تداوم و استمرار انتقال نفت و گاز منطقه به بازارهای جهانی و اهمیت بازار های منطقه برای کشورهای صنعتی، مانع عمده ای در برابر هرگونه ماجراجویی نظامی عربستان و متحدین منطقه ای اش علیه کشورمان محسوب می شود و این همان مانعی است که آمریکا را نیز از ورود به عرصه خصومت ورزی نظامی علیه ایران باز می دارد. البته مقامات آمریکا در طراحی هر توطئه نظامی علیه کشورمان با مشکلات و موانع بازدارنده دیگری هم روبرو هستند که از جمله مهمترین آن ها، خطراتی جدّی است که در صورت حمله نظامی آمریکا، ممکن است برای رژیم صهیونیستی پیش بیاید. این در حالی است که تجارب تلخ آمریکا در تهاجمات بسیار هزینه بر به عراق و افغانستان نیز باعث شده و می شود که دولت واشنگتن درعرصه عمل و در خصومت ورزی نظامی علیه ایران درکنار عربستان قرار نگیرد.
و اما سیاست به کارگیری گروهک های تروریستی و معاند علیه ایران و یا علیه دیگر کشورهای محور مقاومت، با توجه به رویدادهای مهمی همانند آزادسازی حلب، فروپاشی موصل و در مجموع شکست و تضعیف جریان تکفیری و ترور در منطقه، به ناکارآمدترین و رسوا ترین سیاست ها تبدیل شده است. با این حال به نظر می رسد هم مقامات ریاض و هم مقامات آمریکا و رژیم صهیونیستی، به این نتیجه رسیده اند که شیوه دیگری برای اعمال خصومت هایشان بر ضد ایران باقی نمانده است و لذا می توان گفت آن ها همچنان به تحرکات خشونت بار و خرابکارانه بقایای گروهک های تروریستی امید بسته اند، ضمن آن که مثلث عربی عبری غربی همچنان امیدوار است تا از طریق جریان نفوذ، ضرباتی را به کشورهای محور مقاومت و جمهوری اسلامی ایران وارد سازد.
بصیرت: به نظر شما سیاست خارجی ایران چه رویکردی را در ارتباط با تهدیدات و لفاظی های روزافزون آمریکا باید داشته باشد؟
به تجربه و به صورت مکرر این امر به اثبات رسیده است که دولت آمریکا در مواجهه با برخورد نرم و اصولی کشورهای مستقل، موضعی گستاخانه و مبتنی بر تهدید و فریب اتخاذ می کند و از برخورد منطقی و مسالمت آمیز کشورهایی مخالف با سلطه گری و سیطره طلبی، برداشت و تفسیری وارونه و غیر واقعی دارد، چنان که شیوه های صلح جویانه و نرم خویی دیپلماتیک این گونه کشورها را نمادی از ضعف و ترس تلقی می کند. البته در علم روابط بین الملل هم در مباحث مربوط به «بازدارندگی» این موضوع از دیدگاه علمی مورد تأکید قرار می گیرد.
بر این اساس جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات و لفاظی های آمریکا و متحدینش در منطقه به ناگزیر باید برخوردی مقتدرانه و متناسب با مواضع خصمانه آنان اتخاذ کند. برخوردی که ضمن ملحوظ کردن توان دفاعی تحسین برانگیز ایران، به عقبه مردمی و بسیار راهبردی ایران در میان ملت های منطقه اشارات مستقیم و مستدلی داشته باشد./
با تشکر از جناب آقای قنادباشی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.
مصاحبه از: وحید قاسمی
