بازگشت ایران روی ریل «رشد اقتصادی» در «پسابرجام»

(روزنامه ايران ـ 1396/04/24 ـ شماره 6543 ـ صفحه 6)

مانتویی به رنگ آبی تیره با نقش و نگار سنتی ایرانی به تن دارد و مدالی طلایی رنگ، روی گردنش آویخته شده است. الینا باقری، در همین قامت طلای المپیک نفت را در کنگره جهانی نفت در میان 60کشور جهان از آن خود کرد و در روزهایی که شراکت توتال با ایران به خبر یک رسانه تبدیل شده، نام ایران را در حوزه نفت بلندتر کرد. باقری در ویدئویی اینستاگرامی می‌گوید:«در این المپیک، باید در میادین و راه‌های مختلف استانبول می‌دویدیم و به سؤال‌های علمی نفتی درباره مهندسی، حفاری و... پاسخ می‌دادیم. بر اساس دو شاخص صحت پاسخ و زمان‌بندی کوتاه برنده انتخاب شد.» اگرچه این خبر در هیاهوی رسانه‌ای گم شد و به چشم نیامد، اما زنان مهندس دیگر، زهرا میرشفیعی و سارا معصوم در همین روزهای کنگره جهانی نفت، با مقاله هایشان درخشیدند و ایران با حضور آن‌ها، به رتبه سوم در جهان رسید. این خبرها چه به چشم آیند و چه نیایند، ایران با توان همه قشرهایش، وارد دنیای مهم‌ترین آدم‌ها شده است.

طی 10 روز گذشته، قرارداد 4.8 میلیارد دلاری توتال با ایران، به یکی از مهم‌ترین خبرهای روز جهان تبدیل شد و حضور این شرکت 93 ساله با ارزش 212 میلیارد دلاری و 33 هزار کارمند در سراسر جهان، آغاز فصل تازه در اقتصاد ایران را، پررنگ‌تر کرد. پیش از آن نیز، فرود ایرباس‌های پسابرجامی در آشیانه هما، به نمادی برای تغییر و تحول اقتصاد تبدیل شده بود و رشد 12.5 درصدی اقتصادی نیز، مهر تأیید محکمی به تمام این تحولات زد. پیش از این اتفاقات، امضای برجام ادبیات بین‌المللی را تغییر داده و سایه ناامنی را از سر ایران، برداشته بود. به دنبال امضای توافق هسته‌ای، نشنال جئوگرافیک سال گذشته ایران را به‌عنوان برترین مقصد گردشگری جهان معرفی کرد و روزنامه گاردین نیز نوشت: «یک کشور متنوع و جذاب، پر از گنجینه‌های هیجان‌انگیز برای بازدیدکنندگان... بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که با ثبات سیاسی، ایران می‌تواند عنوان پربازدیدترین کشور جهان اسلام را از مصر برباید.»

با این حال بر اساس صحبت های حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، نماینده مجلس، پس از برجام 919 نوع تحریم برداشته شده و 245 تحریم هنوز باقی مانده است. در کنار تحولات مثبتی که اقتصاد ایران در هوای تازه پس از برجام تجربه کرد، هنوز موانعی نیز سد راه هستند. مناسبات بانکی ایران و جهان هنوز به طور کامل برقرار نشده و اگرچه ورود سرمایه گذاری خارجی تسهیل شده است اما برخی شرکت های مهم بین‌المللی هنوز از ورود به ایران واهمه دارند.

«ایران» به بهانه دو ساله شدن امضای برجام در تاریخ 23 تیرماه، گزارشی از مهم‌ترین تحولات بر اثر سند جامع اقدام مشترک، تهیه کرده است.

رشد اقتصادی ایران چطور متحول شد؟

شروع تغییر ریل اقتصادی در سال ۹۲ اتفاق افتاد. آرامش و ثبات ارز و تورم، مهم‌ترین اقدامات دولت بود و پس از آن، حرکت در پیچ رشد اقتصادی شروع شد. لغو تحریم‌های اقتصادی همراه با اصلاح سیاست‌ها باعث شد که اقتصاد در سال ۹۳، پس از دو سال رکود مطلق، به تعبیر سعید لیلاز از پرتگاه سقوط فاصله بگیرد و پس از تجربه نرخ رشد منفی در سال‌های ۹۱ و ۹۲، سال ۹۳ رشد اقتصادی وارد محدوده بالای صفر شد. اما در شرایطی که با پیشرفت مذاکرات و عبور از توافق موقت ژنو، اقتصاد ایران برای حرکت سریع به سمت رونق خیز برداشته بود، کاهش قیمت نفت به چالشی جدی تبدیل شد. بهای نفت خام از تیرماه ۹۳ روند نزولی در پیش گرفت و از ۱۱۰ دلار در هر بشکه به محدوده ۴۰ دلار رسید و حتی در برخی از ایام سال، تا ۲۸ دلار نیز پیش رفت. اما در سال ۹۵، مجموعه سیاست‌های گذشته نتیجه داد و آثار برجام نیز کم‌کم در اقتصاد رخ نمود تا جایی که با جهشی یکباره، نرخ رشد اقتصادی کشور را به ۱۲.۵ درصد رساند.

در همین دوره زمانی، صادرات نفت از یک میلیون و صد بشکه در روز اجرایی شدن برجام، شروع به رشد کرد و حالا به 2میلیون و 220 بشکه در روز رسیده است. تولید نفت ایران نیز در زمان تحریم، روزانه 2میلیون و 600 بشکه بود اما حالا در حد 4میلیون بشکه، افزایش یافته است.

از گشایش سوئیفت تا 650 رابطه کارگزاری

صندوق بین‌المللی پول در یکی از گزارش‌هایش درباره تحولات اقتصاد ایران، چنین نوشت:«لغو تحریم‌ها پس از اجرای برجام به رشد اقتصادی در ایران انجامیده است. البته هنوز ضعف سیستم بانکی، تنگناهای ساختاری و تردید بانک‌های خارجی برای ارتباط مجدد مالی با ایران، موانعی برای فعالیت‌های بخش غیرنفتی هستند.» با وجود این موانع، مدیران صندوق از اقدامات جدید در جهت تقویت چارچوب مقررات مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، معرفی استانداردهای جدید گزارشگری مالی (IFRS) و حسابرسی و صدور اوراق مالی بابت بدهی‌های معوقه دولت استقبال کردند و این اقدامات را برای کمک به بهبود وضعیت ترازنامه شرکت‌ها و بانک‌ها و نیز تسهیل و تقویت سرمایه‌گذاری بسیار مؤثر تشخیص دادند.

در سال ۱۳۸۵(پیش از تحریم‌ها)، ۶۳۳ بانک با ایران روابط کارگزاری داشتند که در سال ۱۳۹۳ (پیش از برجام) این تعداد به ۵۰ بانک کاهش یافت. بر اساس آخرین اطلاعات دریافتی از بانک‌ها، شبکه بانکی کشور از تاریخ اجرایی شدن برجام تا اواخر سال گذشته، با حدود ۲۳۸ بانک دنیا نزدیک به ۶۵۰ رابطه کارگزاری ایجاد کرده است.

به دلیل قطع سوئیفت، نظام بانکی کشور با مشکلات متعددی در دریافت و ارسال پیام‌های مالی مواجه بوده و همچنین پیگیری موارد ارسالی نیز با توجه به عدم دریافت به‌موقع صورت‌حساب‌های مربوطه با مشکل مواجه بوده است پس از برجام تمامی بانک‌ها به‌استثنای بانک‌های تحریمی(انصار و مهر) به سیستم سوئیفت متصل شده‌اند.

سیاوش نقشینه، مدیر عامل سابق بانک تجاری ایران و اروپا می‌گوید:«2.5میلیارد یورو بعد از اتصال به سوئیفت مبادلات در این بانک انجام شد و ۱۰۰میلیارد یورو دریافت و پرداخت در بانک ایران و اروپا بوده است.»

برجام با آسمان و آب‌های ایران چه کرد؟

آسمان ایران، نخستین بخشی بود که به طور کامل متحول شد. قراردادهای نوسازی و خرید هواپیما با به صرفه‌ترین شیوه تأمین مالی از ایرباس، بوئینگ، ای تی آر و... باعث شده است که ناوگان فرسوده هوایی ایران در چند سال آینده به طور کامل نوسازی شود و ایران در صنعت پرسود هوایی جهان حرفی برای گفتن داشته باشد. تا پیش از برجام، برای خرید هر هواپیما 10 میلیون دلار پول اضافی به دلالان پرداخت می‌شد.

بجز آسمان، آب‌های ایران نیز تحولات اساسی داشته‌اند. در تمام طول مدت تحریم، ناوگان کشتیرانی ایران با ۱۵۵ فروند کشتی به‌عنوان یکی از محورهای اصلی برای ضربه زدن به اقتصاد ایران، هدف قرار گرفته بود. اگر کشتی‌های ایرانی بیمه نداشته باشند و از تأیید مؤسسات بهره‌مندی هم برخوردار نباشند، عملاً نمی‌توانند در آب‌های ایران حضور پیدا کنند. حالا در کنار این مسأله، بخش زیادی از صادرات و واردات ایران نیز وابسته به همین آب‌هاست. در این شرایط، تا کمتر از یک سال‌ونیم پیش، امکان پهلوگرفتن کشتی‌های ایرانی بجز در دو خط، فراهم نبود. اما این روزها، ۱۶ خط بین‌المللی به آب‌های ایران رفت‌وآمد می‌کنند و همه ارتباطات با اروپا، آسیای شرقی و امریکای لاتین، از سر گرفته شده است. همچنین تا انتهای سال ۹۶ نیز پای ابرکشتی‌های نسل جدید هیوندای، برای نوسازی این ناوگان به آب‌های ایران بازخواهد شد.

کاهش 15 درصدی هزینه تجارت خارجی و افزایش 64 درصدی سرمایه‌گذاری

در دوران تحریم، اوج مراودات خارجی و تجاری ایران مربوط به ونزوئلا بود. حالا اما ورق برگشته است. بزرگترین کشورهای اروپایی با ایران مراوده دارند و صادرات، به قسمت‌های مختلف دنیا صورت می‌گیرد. این مسأله‌ای است که نه دولت ایران، بلکه نهادهای بین‌المللی روی آن صحه می‌گذارند.

بر اساس اطلاعات مرکز آمار اروپا، برجام؛ صادرات ایران به اروپا را۴ برابر کرد. بر این اساس مبادلات تجاری ایران و ۲۸ عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ (پس از اجرای برجام) با رشدی ۷۸ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۵، همراه بوده است.

به طور کل در حوزه تجارت خارجی، 15 درصد هزینه تجارت کاهش یافته و مجموعه این اقدامات باعث بالا رفتن میزان سرمایه‌گذاری شده است.

در سال ۲۰۱۵ همزمان با اوج تحریم‌های جهانی، میزان سرمایه‌گذاری با ۲ میلیارد و ۵۰میلیون دلار به پایین‌ترین حد خود در ۶ سال گذشته رسید. اما بر اساس گزارش آنکتاد، در سال ۲۰۱۶، ایران سه میلیارد و ۳۷۱ میلیون دلار سرمایه جذب کرده است. با این حساب، تنها طی یک سال از گذشت توافق هسته‌ای، جذب سرمایه‌گذاری ایران ۶۴ درصد رشد کرد. در سال گذشته میلادی 37 موافقتنامه بین‌المللی سرمایه‌گذاری در جهان امضا شده که ترکیه با امضای 7موافقتنامه در صدر قرار دارد و ایران با امضای سه موافقتنامه در جایگاه سوم جای گرفته است. اطلاعات سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی ایران نیز نشان می‌دهد در سال گذشته کشور بیش از 10 میلیارد و 400 میلیون دلار مصوبه سرمایه‌گذاری با صدور ضمانتنامه داشته است که در تاریخ سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی ایران بی‌سابقه است.

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/191304

ش.د9601131