ائتلاف‌های راهبردی و رقابت‌های جدید در محیط منطقه‌ای

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/06/19 ـ شماره 59 ـ صفحه 1)

ائتلاف‌سازی و مدیریت بحران

ایران و روسیه از الگوی ائتلاف‌سازی برای مدیریت بحران امنیتی سوریه نیز بهره گرفتند. رویکرد مقامات ایرانی در برخورد با بحران سوریه در منطقه بخشی از سازوکارهای مدیریت بحران بوده است. ایران از ابزارهای نظامی، حمایت تسلیحاتی و مستشاری برای مقابله با تروریسم منطقه‌ای استفاده کرده است. ائتلاف‌سازی ایران در منطقه به هیچ‌وجه به معنای ایجاد امپراتوری نبوده است و برخلاف رویکرد کیسینجر و برخی دیگر از نظریه‌پردازان راهبردی ایالات متحده آمریکا، نگرش معطوف به موازنه منطقه‌ای دارد.

بهره‌گیری ایران از سازوکارهای مربوط به موازنه منطقه‌ای ایجاب می‌کند که با کشورهایی مانند روسیه همکاری تاکتیکی و عملیاتی داشته باشد؛ بنابراین می‌توان به این موضوع اشاره کرد که مقابله ایران با داعش در محیط منطقه‌ای سوریه به‌عنوان بخشی از ضرورت‌های ائتلاف‌سازی تلقی می‌شود. در فرایند ائتلاف‌سازی، کشورها ممکن است اقدامات خود را برای مبارزه با تهدیدات مشترک انجام دهند. مقابله با تهدیدات مشترک بخشی از سازوکارهای نقش‌یابی و ائتلاف ایران با روسیه برای مقابله با داعش به‌عنوان بازیگر آشوب‌ساز منطقه‌ای بوده است. دومین هدف ایران را باید موازنه‌سازی دانست؛ اگر ایران و روسیه در فضای ائتلاف قرار نمی‌گرفتند آشوب، بحران و بی‌ثباتی تمامی کشورهای منطقه‌ای را در برمی‌گرفت. به طورکلی باید گفت الگوی رفتاری ایران فقط مبارزه با داعش نبوده، بلکه اهداف فراگیرتری را پیگیری کرده است؛ ایران تلاش کرد تا ثبات و امنیت منطقه‌ای را به وجود آورد. بنابراین ائتلاف‌سازی با روسیه در راستای چنین اقدامی انجام می‌شود. سومین نکته آن است که ائتلاف ایجاد شده، ماهیت انقباضی ندارد؛ ایران از ائتلاف وسیع بهره گرفته است. ویژگی اصلی این ائتلاف آن است که هرکشوری می‌تواند در فضای ائتلاف‌سازی قرار گیرد، بنابراین الگوی رفتاری ایران برای مقابله با تهدیدات امنیتی بازیگران آشوب‌ساز بوده است. از سوی دیگر، چنین اقدامی می‌توانست زمینه شکل‌گیری اتحاد برای صلح را به وجود آورد. اگر کشورهای غربی و ایالات متحده از انگیزه لازم برای صلح و ثبات برخوردارند، طبعا باید در ارتباط با ائتلاف ایجاد شده، مشارکت داشته باشند.

رژیم صهیونیستی و الگوی منزوی‌ کردن ایران

رژیم صهیونیستی در زمره بازیگران منطقه‌ای محسوب می‌شود که تلاش همه‌جانبه‌ای برای گسترش بحران دارد. از سوی دیگر، این رژیم تلاش می‌کند تا فضای امنیت بین‌الملل را به‌گونه‌ای شکل دهد که ایران به‌عنوان نماد تهدید امنیتی تلقی شود. هرگاه چنین وضعیتی در فضای امنیتی منطقه به وجود آید، طبیعی است که بازیگران فراگیرتری برای مشارکت امنیتی نقش‌آفرین خواهند بود. در حالی که رژیم صهیونیستی از سازوکارهای حمایت از بازیگر آشوب‌ساز یعنی داعش استفاده کرده تا زمینه کاهش قدرت منطقه‌ای ایران را به وجود آورد. هرگاه کشوری مانند ایران از انگیزه، ابزار، قدرت و تحرک ژئوپولیتیکی برخوردار باشد، طبعا در فضای بحرانی نقش بیشتر و موثرتری در روند مدیریت بحران‌های منطقه‌ای ایفا خواهد کرد. مدیریت بحران‌های منطقه‌ای نیازمند اراده‌ای راهبردی است. یکی از نشانه‌های اراده راهبردی را باید همکاری‌های امنیتی و دفاعی ایران و روسیه دانست. از سوی دیگر این همکاری‌ها علیه هیچ یک از کشورهای منطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ محسوب نمی‌شود. هدف از انجام چنین همکاری‌هایی را باید مقابله با بازیگر آشوب‌ساز دانست. صرفا رژیم‌صهیونیستی و لابی‌های آن‌ها در آمریکا هستند که تلاش می‌کنند ایران را به‌عنوان بازیگر قدرتمند آینده محیط منطقه‌ای نشان دهند. ایران هیچ تلاشی برای شکل‌گیری امپراتوری انجام نمی‌دهد. تمام الگوهای رفتاری، انگیزه و نمادهای کنش عملیاتی و تاکتیکی ایران نشان از آن دارد که این کشور درصدد ایجاد موازنه است و اگر دولت‌های غربی و رژیم صهیونیستی از الگوی موازنه وحشت و تهدید بهره می‌گیرند، باید گفت ایران از سازوکارهای مربوط به موازنه برای امنیت‌ منطقه‌ای و موازنه برای مدیریت بحران بهره گرفته و از این الگو در راستای ائتلاف‌سازی با روسیه استفاده کرده‌ است.

نتیجه‌گیری

گرچه ایران و روسیه در مقابله با داعش از راهبردهای همکاری‌جویانه در حوزه‌های تاکتیکی و عملیاتی بهره گرفته‌اند، اما واقعیت‌های کنش راهبردی ایران نشان می‌دهد ایران تمایلی به ائتلاف با قدرت‌های بزرگ یا اعطای پایگاه در شرایط صلح، ثبات و امنیت منطقه‌ای نخواهد داشت. ایران و روسیه همکاری‌های موجه خود را در راستای مقابله با تهدیدات مشترک تمامی بازیگران منطقه‌ای و نظام جهانی یعنی داعش و گروه‌های همسو با آن به انجام رسانده‌اند. تنها رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند تا زمینه تقویت داعش برای گسترش بحران در منطقه را ایجاد کند. کشورهای جهان غرب باید به این موضوع واقف باشند که در وهله اول، ایران درصدد ایجاد امپراتوری منطقه‌ای نیست. در وهله دوم، اگر ایران برای ایجاد چنین امپراتوری تلاش کرد، روسیه با آن به مخالفت برمی‌خاست. الگوی همکاری‌های ایران و روسیه ماهیت فراگیر داشته است. ایران از الگوی ائتلاف‌های باز حمایت می‌کند و ویژگی این ائتلاف، آن است که هر کشوری می‌تواند براساس اهداف تعیین شده ائتلاف در آن ایفای نقش کند. هم‌اکنون هرکشوری که در مقابله با داعش اقدام عملیاتی می‌کند، بخشی از ائتلاف ضدتروریسم در منطقه به شمار می‌آید. در پایان باید گفت، راهبرد دفاعی ایران مبتنی‌بر بازدارندگی است. برخی از ضرورت‌های بازدارندگی ایجاب می‌کند که مقابله با تهدید را در حوزه فراسرزمینی انجام دهد؛ چنین الگویی امنیت منطقه‌ای را افزایش داده و کشورهای منطقه می‌توانند برای اهداف معطوف به توسعه اجتماعی خود، برنامه‌ریزی‌های موثرتری را انجام دهند.

https://asemandaily.ir/post/1307

ش.د9602316