دفاع فقهی از کنسرت‌

اظهارات آیت‌الله علم‌الهدی درباره کنسرت و واکنش‌های بعدی به آن باعث شد کلمه «کنسرت» در طی یک ماه به یکی از سیاسی‌ترین واژه‌های روز تبدیل شود. اما علاوه بر واکنش‌های مردان سیاست به اظهارات امام جمعه مشهد برخی روحانیون نیز به آن واکنش نشان دادند. واکنش آنها این بار نه از جنس سیاست بلکه با ادبیات فقهی همراه شد. حجج الاسلام شمس‌الله سراج؛امام جمعه ایلام، محمدحسن حائری شیرازی ، محمدجواد حجتی‌کرمانی و سیدمحمود دعایی از جمله روحانیونی بودند که با ادله فقهی و توجه به سیره سیاسی و فرهنگی امام خمینی(ره) به مخالفت با مواضع اخیر امام جمعه مشهد پرداختند.

وقتی کنسرت سیاسی شد

بعد از فیش‌های حقوقی نوبت واژه «کنسرت» بود. از ماه گذشته بعد از خطبه نماز جمعه آیت‌الله علم‌الهدی در مشهد، بیش از آنکه واژه «کنسرت» تداعی‌گر هنر و ساز و آواز باشد، یادآور مواضع سیاسی شد. آیت‌الله علم‌الهدی، طی سال‌های گذشته همواره مخالف برگزاری کنسرت در شهر مشهد بوده است. او بعد از لغو چند کنسرت در دیگر شهرهای استان خراسان رضوی که منجر به لغو موقت همه کنسرت‌ها در این استان شد، در خطبه‌های نماز جمعه گفت: اگر کنسرت می‌خواهید از مشهد بیرون بروید. به اعتقاد آیت‌الله علم‌الهدی کل مشهد متعلق به حرم امام رضا(ع) است و این هویت و ماهیت این حرم باید حفظ شود. سخنان آیت‌الله علم‌الهدی اما بدون واکنش نماند. بعد از آنکه وزیر ارشاد اعلام کرد به احترام آیت‌الله علم‌الهدی در مشهد کنسرتی برگزار نخواهد شد، برخی چهره‌های سیاسی از برگزاری کنسرت در مشهد دفاع کردند.

ساز جدید در کنسرت

هرچند که بعد از مخالفت آیت‌الله علم‌الهدی چند تن از ائمه جمعه نیز با او هم‌صدا شدند، اما در روزهای گذشته برخی نیز موضع‌گیری متفاوتی داشتند؛ موضعی که بیش از آن که از جهت فرهنگی و توجه به نیازهای فرهنگی مردم مشهد و لزوم اجرای قانون در سراسر کشور به صورت هماهنگ باشد، با دغدغه‌های مذهبی و فقهی ابراز شد.

جمعه گذشته حجت‌الاسلام شمس‌الله سراج امام جمعه ایلام با انتقاد از موضع امام جمعه مشهد در خطبه‌های نماز جمعه ایلام درباره بحث کنسرت در مشهد گفت: این مسئله راه‌حل دارد، چرا باید موضوعات را پیچاند، اگر موسیقی حرام است چرا مراجع عظام و دولت و قانون وارد عمل نمی‌شود؟ اگر حلال است بگویید، چرا انگار در یک شهر حلال و در شهر دیگر حرام است؟‌ وی افزود: اگر برخی بزرگان می‌گویند به خاطر حرمت امام رضا(ع) در مشهد امکان اجرا وجود ندارد، جواب این است که شما باید مردم را جوری بار می‌آوردید که حریم‌ها را نگه دارند؟ نمی‌شود گفت اینجا ممنوع است، مملکت قانون دارد. این وسط گناه مردم چیست؟ باید برای شادی مردم فکری کرد؟ آیا کنسرت را ممنوع کنیم تا مردم از ماهواره‌ها استفاده کنند؟ وی تاکید کرد: باید از اظهارنظرهای حساسیت برانگیز خودداری کرد.

نقاره‌زنی در حرم امام رضا(ع) موسیقی زنده نیست؟

موضع‌گیری متفاوت دیگر مربوط به حجت‌الاسلام محمدحسن حائری شیرازی است. او در یادداشتی نسبت به اظهارات امام جمعه مشهد واکنش نشان داده است. در یادداشتی که حائری شیرازی در جماران منتشر کرده آمده است: «اصل گوش دادن و نواختن موسیقی به فتوای مشهور فقهای معاصر علی‌الخصوص امام راحل و رهبری انقلاب حرام نیست، بلکه قسمی از موسیقی که مناسب مجالس لهو (یعنی مجالسی که برای معصیت می‌باشد)حرام است. لذا همان‌گونه که گوش دادن موسیقی غیرلهوی (غالب موسیقی‌هایی است که موفق به اخذ مجوز از ارشاد می‌شوند یا از صدا و سیما پخش می‌شوند)حرام نیست نواختن آن‌ها هم حرام نیست و همچنین نواختن آنها با حضور تماشاگران که به آن کنسرت اطلاق می‌شود. لذا جلوگیری از فعل حلال در شهر مقدس مشهد اگر با اذعان به حلیت آن انجام شود مصداق تحریم حلال است. این امر موجب از هم گسیخته شدن شیرازه دین و بی‌درودروازه شدن آن می‌شود. لذا شدیداً و اکیداً در روایات و آیات مورد نهی قرار گرفته است. اگر ایشان حرام می‌دانند حق ندارند فتوای امام راحل و رهبری انقلاب را که محل رجوع است در قوانین جاری مملکتی کنار بگذارند و به نظر خود عمل کنند.»

حائری شیرازی در بند دیگری از این یادداشت می‌گوید: « ارائه الگوی سخت‌گیرانه از اسلام موجب نفرت و دین‌گریزی جوان و پیر این مرز و بوم از دین می‌شود. چقدر تفاوت است بین عملکرد شما که به واسطه صلاحدید شخصی مردم را از انجام حلال خدا نهی می‌کنید و به عواقب آن برای وحدت نمی‌اندیشید و رفتار امیرمومنان علی(ع) چنان که در کتب روایی معتبر منقول است حضرتشان ازجماعت در نماز مستحب ماه رمضان که خلیفه دوم آن را برخلاف سنت پیامبر آورده بود، نهی نمود اما بعد آن را اجازه داد و علت آن را این چنین بیان فرمودند: «اگر مردم را مجبور به بازگشت به سنت پیامبر در‌ ترک جماعت در نماز مستحب می‌کردم سپاه من متفرق می‌شدند و جز قلیلی با من نمی‌ماندند.» اهمیت وحدت مانع اعمال زور برای ‌ترک بدعت شد وامثال شما بی‌محابا از آثار عملکردشان نسبت به وحدت و امنیت ملی حلال خدا را حرام می‌کنید.»

حائری شیرازی در جای دیگری از یادداشت خود نقاره‌زنی‌های حرم امام رضا(ع) را مورد اشاره قرار می‌دهد و می‌پرسد «آیا مصداق اجرای زنده موسیقی نیست؟ چرا مراجع و فقهای عظام آن را خلاف شان امام رضا(ع) ندانسته‌اند؟متاسفانه در قسمتی از سخنانتان گفته‌اید کسانی که کنسرت می‌خواهند از مشهد بروند. این سخن مرا به یاد فقره دیگری از عهدنامه ذی‌قیمت مالک اشتر که آداب تعامل و سخن و معاشرت حاکمان با مردم را آموزش می‌دهد، انداخت. آنجا که فرمود: «ای مالک بپرهیز که در بزرگی فروختن با خدا هماوردی کنی و در کبریا و عظمت خود را همانند خدا دانی.» پس به تحقیق که خداوند هر سرکشی را خوار می‌سازد و هر خودبینی را بی مقدار.(خدا امری را حلال کرده ما حرام کنیم انتخاب محل سکنی را آزاد گذارده ما سلب این آزادی کنیم)»

اظهارات علم‌الهدی مخالف نظرات رهبری است

طی روزهای گذشته نیز حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدجواد حجتی‌کرمانی اظهارنظرهای آیت‌الله علم‌الهدی را صددرصد مخالف نظر رهبری دانست. او گفته بود: آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ایِ هنرمندِ موسیقی‌شناسِ ادیبِ شاعر اکنون وجود دارد اما مردم این شخصیت را نمی‌بینند چون اطرافیان ایشان نمود دیگری را جلوه می‌دهند. منتقدان ایشان نیز خیلی تقصیر دارند و خیلی به ایشان ظلم می‌کنند.

حجتی کرمانی حتی خاطره‌ای از رهبر انقلاب درباره تغییر سرود ملی جمهوری اسلامی تعریف می‌کند و می‌گوید: آقای خامنه‌ای گفتند که سرود جمهوری اسلامی سرود قوی‌ای نیست. خیلی هم طولانی بود و هم باید مضامینی داشته باشد که با اینکه طولانی است آنها را ندارد. حتما باید امام به عنوان موسس جمهوری اسلامی در آن باشد. حق شهیدان هم باید ادا شود و چند مورد دیگر که یادم نمی‌آید اما سرودی که الان سرود جمهوری اسلامی است تمام نظرات آقای خامنه‌ای را پوشش می‌دهد. سرود کنونی تحت نظر ایشان ساخته شد. کلید اولیه کار آن در زمان ریاست جمهوری ایشان زده شد. ایشان به من به عنوان مشاور فرهنگی خودشان گفتند سرود باید کوتاه باشد، درست نیست که مردم دو دقیقه سرپا بایستند. ما که نمی‌خواهیم سخنرانی کنیم. دستور دادند و من عده‌ای از شعرا و آهنگسازها را دعوت کردم. مهرداد اوستا،‌ سپیده کاشانی و آقای بمی (محمود شاهرخی) شاعرانی بودند که به جمع ما آمدند. کارهای نهایی سرود ملی را همین آقای بمی که همشهری ما بود انجام داد. وقتی سرود نهایی شد، بردند خدمت آقا که در آن زمان رهبر شده بودند. ایشان سرود را تایید کردند.

همه سازها در محضر امام(ره) نواخته شد

سیدمحمود دعایی، مدیر مسئول روزنامه اطلاعات نیز یادداشتی منتشر کرده، که در واقع دفاع از برگزاری کنسرت زنده است. در بخش‌هایی از این یادداشت آمده‌است:ما هم از نظر ملاک شرعی موسیقی در ارتباط با حرمت و حلیت نواختن ابزار آلات موسیقی مقلد امام(ره) هستیم. از امام سئوال شده بود که در رابطه با نواختن، داشتن و حتی نگاه کردن به آلات موسیقی چه نوعی از رفتار باید اتخاذ شود(در واقع کسانی این سِوال را مطرح کردند که هیچ اعتقادی به حلیت و آزادی موسیقی نداشتند و شیوه سوال کردنشان طوری بود که پاسخی از امام نگیرند یا پاسخ متناسب با آرمان‌های خودشان را بگیرند) امام در پاسخ به آنها با هوشیاری و واقع‌بینی پاسخ‌های مناسبی را داده بودند و برای حل این معضل امام پذیرفتند که در محضرشان در حسینیه«جماران» که یک مکان مقدسی است برنامه‌ای اجرا شود که انواع و اقسام آلات موسیقی نواخته شود و آن سرودی که اجرا شد سرود «ای شهید مطهر» بود. به یاد دارم در آن گروه هم «ویلون» بود، هم سازهای زهی، هم «فلوت»، هم آلات دیگر و هم‌خوانی هم وجود داشت، این «تقریر» امام(ره) مجوز بی‌مانع بودن سازهای موسیقی بود و این یک ملاک شرعی است برای همه ما و من مقلد امام (ره) هستم.

به نظر می‌رسد که برخی از علمای کشور نیز لزوم دفاع از موسیقی زنده را احساس کرده و با تاسی از سیره بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی و منابع فقهی شیعه به تنویر افکار عمومی پرداخته‌اند.موضوعی که بدون‌تردید یک طرفه بودن این بحث از سوی ‌تریبون‌های خاص را تعدیل خواهد کرد.

http://www.hamdelidaily.ir/?newsid=17518

ش.د9504646