رئیس‌جمهور غیر مستقیم!

(روزنامه وطن امروز ـ 1395/08/08 ـ شماره 2014 ـ صفحه 12)

درانتخابات‌ریاست جمهوری آمریکا مطابق با قانون اساسی این کشور، زمان و روز مشخصی برای اخذ آرا معین شده که در 200 سال گذشته این تقویم هیچگاه تغییر نکرده است. این تاریخ عبارت است از: سه‌شنبه بعد از اولین دوشنبه ماه نوامبر. این تاریخ و روشی که در سال 1845 توسط کنگره مد‌نظر قرار گرفت، برای جلوگیری از بروز بی‌‌نظمی و اشتباه‌های احتمالی به مرحله‌ اجرا درآمد. اصولا ماه نوامبر به دلیل آن انتخاب شده که زمان درو محصول در آمریکاست و کشاورزان و مزرعه‌داران از فرصت کافی برای رای دادن برخوردار هستند. انتخاب روز سه‌شنبه نیز به این خاطر است که با فاصله لازم از یکشنبه واقع شده که روز استراحت مردم و تعطیلی آخر هفته در آمریکاست.

سـیسـتـم انـتـخابـاتـی آمریکا

هنگامی که مردم آمریکا برای انتخاب رئیس‌جمهوری و معاون رئیس‌جمهوری کشورشان پای صندوق‌های رای می‌‌روند در حقیقت به آن دسته از الکتورهایی (رای‌‌دهندگانی) رای می‌‌دهند که به اصطلاح به آنان اعضای مجمع انتخاب‌کنندگان یا الکتورهای کالج‌های انتخاباتی (Electoral College) می‌گویند. در واقع این رای ‌دهندگان یا الکتورهای منتخب مردم هستند که رئیس‌جمهوری ایالات متحده را انتخاب می‌کنند. مجمع انتخاباتی یا هیات‌های انتخاب‌کننده رئیس‌جمهوری آمریکا در حقیقت آخرین مرحله از روند طولانی و طاقت‌فرسای انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود. انتخاب رئیس‌جمهوری در آمریکا به صورت 2 مرحله‌ای انجام می‌شود. مردم در روز انتخابات، از یکسو به طور مستقیم به نامزد ریاست‌جمهوری و معاون وی رای می‌دهند و از سوی دیگر اعضای هیات‌های انتخاباتی را برمی‌گزینند.

الکترال‌ها

بر اساس قانون اساسی آمریکا و طبق اصل 2 این قانون، تعداد اعضای هیات‌های انتخاباتی هر ایالت معادل مجموع تعداد نمایندگان و سناتورهای همان ایالت است. هر چه ایالت پرجمعیت‌تر باشد، تعداد اعضای هیات‌های انتخاباتی آن نیز بیشتر خواهد بود. به همین دلیل نقش ایالت‌هایی نظیر کالیفرنیا، تگزاس و نیویورک به نسبت ایالت‌هایی مثل «یوتا»، «وایومینگ» یا«مونتانا» در انتخاب رئیس‌جمهوری آمریکا به مراتب بیشتر است.

درحال حاضر بیشترین تعداد هیات‌های انتخاباتی به کالیفرنیا با ۵۴ عضو تعلق دارد و پس از آن نیویورک با ۳۳ عضو قرار می‌گیرد. 7 ایالت نیز همراه «واشنگتن دی. سی» [پایتخت] تنها دارای 3 کرسی هیات انتخاباتی هستند. شهروندان واشنگتن دی. سی تا سال ۱۹۶۰ از شرکت در انتخابات ریاست جمهوری محروم بودند و بر اساس اصلاحیه بیست و سوم اجازه یافتند مانند دیگر شهروندان آمریکایی رئیس‌جمهوری خود را برگزینند. از آنجا که واشنگتن دی. سی در کنگره دارای نماینده حق رای نبود، اصلاحیه بیست و سوم تعداد اعضای هیات انتخاباتی این شهر را همانند ایالت‌های کم‌جمعیت، 3 عضو تعیین کرد.

ابتدا شیوه انتخاب اعضای هیات‌های انتخاباتی به این صورت بود که مجالس قانونگذاری ایالت‌ها، پیش از برپایی انتخابات عمومی، افرادی را انتخاب می‌کردند و آنان نیز برای تعیین رئیس‌جمهوری رهسپار کنگره ایالات متحده آمریکا در شهر واشنگتن می‌شدند، اما اکنون این افراد به طور مستقیم توسط مردم و در روز انتخابات ریاست‌جمهوری برگزیده می‌شوند. افراد انتخاب شده که نباید هیچ سمت دولتی‌ای داشته باشند، در ماه دسامبر یعنی یک ماه بعد از برگزاری انتخابات عمومی، در کنگره گرد هم می‌آیند و آرای خود را برای انتخاب رئیس‌جمهوری ایالات متحده به صندوق‌ها می‌اندازند. به‌طور معمول همواره نامزدی که در ایالتی توسط مردم، حائز رای مردمی (Popular Vote) بیشتری شده باشد، از سوی هیات انتخاباتی آن ایالت برگزیده می‌شود، هرچند استثنائاتی نیز در طول 2 قرن گذشته وجود داشته‌ است. در انتخابات عمومی ماه نوامبر، پس از مشخص شدن میزان «آرای مردمی» هر نامزد در هر ایالت، می‌توان با شمارش تعداد هیات‌های انتخاباتی، نامزد پیروز انتخابات ریاست جمهوری را شناسایی کرد. اعلام رسمی نتایج انتخابات تا جلسه مشترک مجلس نمایندگان و سنا در ماه دسامبر طول می‌کشد که در آنجا معاون رئیس‌جمهوری به عنوان رئیس سنا، نتایج آرای هیات‌های انتخاباتی را قرائت می‌کند و بدین ترتیب رئیس‌جمهوری بعدی ایالات متحده آمریکا به طور رسمی اعلام می‌شود، بنابراین طبق چنین روشی کاندیدایی که آرای الکترال بیشتری کسب کرده است، با وجود داشتن رای مردمی کمتر در مجموع ایالات، راهی کاخ سفید خواهد شد. پس از طی این مراحل، الکتورها روز دوشنبه بعد از دومین چهارشنبه ماه دسامبر در ایالات متبوع خود گردهم خواهند آ‌مد تا سرنوشت انتخابات را رقم بزنند. رای‌‌دهندگان الکترال که اکنون به عضویت کالج‌های انتخاباتی درآمده‌اند، در دادن رای خود آزادند، اما در عین حال متعهدند به کاندیدایی که بیشترین رای مردمی را در ایالت متبوع به دست آورده، رای دهند.

رؤسای‌ جمهوری اقلیت

2 مرحله‌ای بودن انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا تاکنون مشکلاتی نیز به همراه داشته ‌است. مهم‌ترین عامل در پیروزی یا شکست یک نامزد، تعداد آرای مردمی وی نیست، بلکه میزان کسب آرای هیات‌های انتخاباتی است که سرنوشت آن نامزد را رقم می‌زند. هر کاندیدا برای پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری از مجموع ۵۳۸ رای به حداقل ۲۷۰ رای انتخاباتی نیاز دارد تا بتواند به کاخ سفید راه یابد. به همین دلیل ممکن است فردی با آرای هیات‌های انتخاباتی بیشتر و آرای مردمی کمتر به پیروزی دست یابد، در حالی که رقیب وی، رای مردمی بیشتری به دست آورده است و این مهم‌ترین ضعف سیستم انتخاباتی ایالات متحده است که اساسا دموکراسی را در این کشور زیر سوال برده است. با توجه به اصل Winner Takes All نامزد پیروز همه‌ آرا را برده است. هر نامزدی در هر ایالتی که موفق شود بیشترین آرای آن ایالت را از آن خود سازد، همه آرای الکترال آن ایالت به وی تعلق می‌‌گیرد، از این رو ممکن است یک نامزد انتخاباتی ریاست جمهوری در مجموع آرای مردمی بیشتری کسب کند، اما با توجه به ترکیب متکثر آرا در ایالات، این کاندیدا نتواند به حد نصاب مجموع 270 رای الکترال مورد نیاز برای راهیابی به کاخ سفید نائل شود. تاکنون چندین‌بار روسای‌جمهوری منتخب بدون آنکه ۵۰ درصد آرای مردمی را به دست آورده باشند، تنها با اتکا به کسب حداقل ۲۷۰ رای انتخاباتی وارد کاخ سفید شده‌اند. این دسته از روسای جمهوری آمریکا را اصطلاحاً «روسای جمهوری اقلیت» می‌نامند.

نقش کنگره در انتخاب رئیس‌جمهور

پیچیدگی نظام هیات‌های الکترال هنگامی افزایش می‌یابد که هیچ‌یک از نامزدها موفق نشوند حداقل آرای هیات‌های انتخاباتی را کسب کنند. براساس قانون اساسی ایالات متحده آمریکا، در چنین حالتی وظیفه انتخاب رئیس‌جمهوری برعهده کنگره گذاشته خواهد شد. اگر تعداد آرای هیات‌های انتخاباتی نامزدها برابر باشد، مجلس نمایندگان برای معرفی رئیس‌جمهوری باید تشکیل جلسه دهد. در این جلسه، هر ایالت تنها یک رای دارد و تفاوتی میان ایالت‌های پرجمعیت و ایالت‌های کم‌جمعیت نیست، بنابراین ممکن است اعضای یک حزب در داخل هیات رای‌دهنده به نفع حزب رقیب آرای خود را به صندوق بریزند. اگر آرای الکترال 2 نامزد با یکدیگر برابر باشد، انتخابات میان این 2 نفر صورت می‌گیرد. تاکنون تنها یک بار در تاریخ ایالات متحده آمریکا رئیس‌جمهوری توسط مجلس نمایندگان برگزیده شده ‌است. سال ۱۸۲۴ پس از آنکه 4 رقیب اصلی، هر یک تعدادی از آرای انتخاباتی را به خود اختصاص دادند و امکان معرفی رئیس‌جمهوری منتخب فراهم نشد، مجلس نمایندگان به رای‌گیری پرداخت و سرانجام «جان آدامز» را به عنوان دهمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده معرفی کرد. وی در جریان انتخابات عمومی، تنها موفق به کسب 30/5 درصد آرای مردمی و ۸۴ رای انتخاباتی شده بود.

«اندرو جکسون» با ۱۵ رای انتخاباتی بیشتر، به دلیل ناکامی در مجلس نمایندگان از آدامز شکست خورد. در صورتی که در جریان رای‌گیری در مجلس نمایندگان امکان تعیین رئیس‌جمهوری فراهم نشود، این وظیفه بر اساس قانون اساسی به سنا محول می‌شود. در این مرحله، سناتورها به جای انتخاب رئیس‌جمهوری، معاون رئیس‌جمهوری را انتخاب می‌کنند و پس از آن در یک روند اتوماتیک، معاون رئیس‌جمهوری به مقام ریاست جمهوری برگزیده می‌شود. به عبارت بهتر، هنگامی که امکان انتخاب رئیس‌جمهوری محقق نشود، سنا معاون رئیس‌جمهوری را معرفی می‌کند و وی به عنوان جانشین رئیس‌جمهوری، مسؤولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد. در حقیقت این آخرین مرحله از روند بسیار طولانی و طاقت‌فرسای انتخاب رئیس‌جمهوری است که از انتخابات مقدماتی توسط احزاب آغاز می‌شود و تا معرفی رئیس‌جمهوری منتخب توسط سنا ادامه می‌یابد. در تاریخ 230 ساله ایالات متحده آمریکا، تاکنون رئیس‌جمهوری توسط سنا انتخاب نشده ‌است. در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به‌ندرت اتفاق افتاده اعضای کالج‌های انتخاباتی در هر ایالت رایی مغایر با آنچه حزب پیروز مدنظر دارد به صندوق بیندازند. در مرحله‌ بعد، آرای الکترال، شمارش شده و از سوی جلسه‌ مشترکی در کنگره آمریکا که روز 6 ژانویه سال بعد برگزار می‌شود، مورد تایید قرار خواهد گرفت. چنانچه هیچ کاندیدایی موفق به کسب اکثریت آرا نشود، مجلس نمایندگان آمریکا، رئیس‌جمهوری ‌آتی کشور را گزینش خواهد کرد و معاون رئیس‌جمهوری توسط سنا مشخص خواهد شد.

http://www.vatanemrooz.ir/newspaper/page/2014/12/166710/0

ش.د9504948