امنیت بین‌الملل در آستانه سقوط

(روزنامه آسمان آبي – 1396/06/25 – شماره 64 – صفحه 12)

تغییرات جوی و تهدیدات آب‌وهوایی

در کنار تمام تهدیدهای موجود در جهان معاصر، مهم‌ترین عامل خطرناک برای آینده زندگی روی کره زمین فعالیت‌های انسانی است که گاه به شکل تقابل‌های دولتی در جهان در می‌آید و گاه به‌صورت فعالیت‌های تروریستی نمود پیدا می‌کند، اما در این میان، تغییرات جوی و گرمایش زمین از مهم‌ترین عواملی است که دانشمندان بر این باورند درصورتی‌که به‌صورت منسجم با آن‌ها مقابله نشود به تهدیدی بزرگ برای آینده بشریت تبدیل می‌شوند.

مایکل مان، تامس پترسون، سوزان جوی هسل، سه دانشمند حاضر در انجمن علمی ایالات‌متحده آمریکا با تبیین خطرات زیست‌محیطی برای آینده بشر اعلام کردند که اقدامات افراطی و تصمیم‌های نسنجیده از سوی رهبران سیاسی در جهان می‌تواند به تسریع گرمایش زمین منجر شود. شاید از جمله اقدامات نسنجیده بتوان به خروج آمریکا از پیمان تغییرات اقلیمی پاریس در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ اشاره کرد. از سویی دیگر، وقوع شدیدترین طوفان‌های ثبت شده در تاریخ در نیمکره‌شمالی در دو سال گذشته به‌زعم این دانشمندان نشان‌دهنده عمق بحران تهدیدات زیست‌محیطی است که می‌تواند به فاجعه‌های جبران‌ناپذیر منجر شود.

تـروریست‌ها در جست‌وجوی سرزمین جدید

گرچه تروریست‌های داعش هر روز سنگرهای بیشتری را در خاورمیانه از دست می‌دهند، اما نمی‌توان نتیجه گرفت که کار داعش به پایان رسیده است. تروریست‌های چند ملیتی در عراق و سوریه سرزمین‌های تحت‌تصرف خود را برابر ارتش‌های ملی عراق و سوریه از دست می‌دهند و از این‌رو در مسیر تغییر استراتژی‌های قدیمی خود حرکت می‌کنند.

در همین راستا دولت فیلیپین اعلام کرده است در هفته‌های گذشته دست به مقابله گسترده با تروریست‌های داعشی زده که به این کشور نقل‌مکان کرده‌اند. استرالیا نیز که از افزایش نفوذ داعش در کشورهای شرق آسیا نگران است اعلام کرده برای مبارزه با تروریست‌هایی که از عراق و سوریه به این مناطق مهاجرت کرده‌اند به دولت فیلیپین کمک می‌کند. ارسال جنگنده‌های استرالیایی و اعزام مربیان توانا برای آموزش به نیروهای بومی از اقداماتی است که استرالیا در دستور کار خود قرار داده است.

جزیره میندانائو یکی از فقیرترین بخش‌های کشور فیلیپین، مرکز اصلی تجمع داعش است. این گروه تروریستی از کمبود امکانات زیستی سوء‌استفاده کرده و تلاش می‌کند تا ساکنان این مناطق را با خود همراه سازد.

تقابل بلوک شرق و غرب در هزاره سوم

مانور عظیم روسیه در مرزهای مشترک با اروپا موجب ایجاد نگرانی در کشورهای اروپای شرقی شده است. ناتو نیز به‌منظور مقابله با تهدیدهای مسکو دست به اقدام مشابه زده است. از سوی دیگر کشورهایی چون لتونی، استونی و لیتوانی به شرکای قدرتمند خود در اتحادیه اروپا هشدار داده‌اند که برای تهدیدهای موجود از سوی روسیه تصمیم جدی بگیرند. یوری لوئیک، وزیر دفاع استونی خواستار ایجاد معادل نظامی منطقه «شنگن» در اروپا شده است. به این مفهوم که نیروهای نظامی ناتو بتوانند آزادانه و در کمترین زمان ممکن در طول مرز‌های مشترک با روسیه حرکت کنند. به اعتقاد پیتر هچر، روزنامه‌نگار روزنامه‌هایی چون «ساندی مورنینگ هرالد» و «واشنگتن پست»، کشورهای اروپای شرقی پس از آن‌که شاهد جاه‌طلبی‌های روسیه در مقابل گرجستان، اوکراین و دیگر مناطق تحت‌مناقشه بودند امروز بیش از پیش نگرانند.

بازی با آتش

جهان امروز، کره‌شمالی را با ماجراجویی‌های نظامی‌اش می‌شناسد. کیم جونگ اون، رهبر جوان این کشور علاقه شدیدی به آزمایش موشک‌های دوربرد با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای دارد و در بازه‌های زمانی کوتاه اقدام به تولید و آزمایش این سلاح‌های کشتار جمعی می‌کند. آزمایش‌هایی که جهان را در بهت و نگرانی فرو برده است.

جامعه جهانی ناگزیر است به‌زودی درباره برنامه موشکی و تهدیدهای اتمی کره‌شمالی تصمیم جدی بگیرد. انفعال قدرت‌های جهانی و همسایگان این کشور موجب شده تا رهبر جوان کره‌شمالی، به‌سرعت این کشور را به قدرتی هسته‌ای تبدیل کند. آزمایش موشک‌های قاره‌پیما، بمب‌های هیدروژنی و بی‌پروایی در شلیک این موشک‌ها جامعه جهانی را بیش از پیش نگران کرده است. آمریکا در رأس کشورهایی که قصد تقابل با کره‌شمالی دارند و می‌خواهند با فشار آوردن به این کشور مانع از تداوم برنامه‌های هسته‌ای شوند در تلاش است تا با اعمال تحریم‌های بیشتر در شورای امنیت سازمان ملل‌متحد، پیونگ‌یانگ را وادار کند تا در چارچوب توافقات بین‌المللی و قراردادهای منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای حرکت کند. تحریم‌های فلج‌کننده شورای امنیت سازمان ملل‌متحد تا امروز نتوانسته است سرعت اقدامات مرگبار پیونگ‌یانگ را کاهش دهد؛ چراکه مردم این کشور در دهه‌های گذشته به زندگی در شرایط سخت و دشوار عادت کرده‌اند.

قتل‌‌عام در سایه سکوت جهانی

فشارها بر اقلیت مسلمان در میانمار اولین‌بار در سال‌های آغازین دهه ۱۹۹۰ میلادی شروع شد. مسلمانان هند-آریایی سال‌ها پیش از هند و بنگلادش به میانمار مهاجرت کردند، اما با قدرت گرفتن حکومت نظامیان در کشور مقصد، وضعیت ساکنان مسلمان در میانمار بیش از پیش بحرانی شد. سازمان‌های ناظر بر اجرای حقوق‌بشر اعلام کردند که تنها در عرض سه هفته حدود ۳۰۰هزار مسلمان روهینگیا در میانمار قربانی شدند. این درحالی است که «آنگ‌سان سوچی» فعال سیاسی و برنده جایزه صلح نوبل در این رابطه سکوت کرده و با بی‌توجهی خود به نوعی از کشتار مسلمانان حمایت کرده است. قانون اساسی میانمار که با نظارت نظامیان در سال ۱۹۸۲ تصویب شد، حقوق شهروندی مسلمانان را به رسمیت نمی‌شناسد.

در سایه بی‌توجهی قانونی، بوداییان افراطی در این کشور دست به اعمال فشار و کشتار اقلیت مسلمان می‌زنند. مسلمانان روهینگیا حدود ۴درصد از کل جمعیت میانمار را تشکیل می‌دهند. درحالی که جامعه جهانی به‌صورت منسجم و قانونی در قالب نهادهای نظارتی، واکنش لازم را به فجایع میانمار نشان نمی‌دهد، هزاران نفر از مسلمانان در اندونزی و بنگلادش در اعتراض به این کشتارها به خیابان آمدند. دولت ایران و ترکیه نیز کشتار مسلمانان در میانمار را محکوم کردند. از سوی دیگر دولت میانمار رسما اعلام کرده در تلاش است تا با آن‌چه دخالت سازمان ملل و کشورهایی چون روسیه و چین خوانده است مقابله کند.

نگاه تحلیلگران روابط بین‌الملل به تهدیدهای جهانی

نگاه به اولویت تهدیدهای جهانی متفاوت است. هر یک از کارشناسان از منظری متفاوت به تهدیدهای جهانی نگاه کرده و براساس پارادایم‌های تعریف‌شده خود، چالش‌های جهانی را رتبه‌بندی می‌کند. از منظر برخی از آنها در شرایط کنونی تروریسم در اولویت قرار دارد و از منظر گروهی دیگر، چالش های زیست‌محیطی. در ادامه به نگاه تحلیلگران بین‌المللی به تهدیدهای جامعه جهانی اشاره می‌شود.

اســــدالله اطـــهری: حملات بیولوژیکی تهدید اصلی

تهدید انواع گوناگونی دارد. تهدیدات بین‌المللی علاوه‌بر فوریت‌شان بر پایه موضوعاتی چون، تهدیدات زیست‌محیطی، امنیتی، نظامی و بیولوژیکی تعریف می‌شوند. هریک از این تهدیدها تعاریف متفاوتی دارند. تهدیدات سیاسی، امنیتی، ایدئولوژیک و هسته‌ای در دسته‌های تعیین شده جای می‌گیرند. وقتی این دسته‌بندی‌ها به‌روشنی مشخص و برای هریک تعریف مجزا ارائه شد، می‌توان اولویت‌‌بندی روشنی نیز ارائه داد. اولویت‌ها نیز باید براساس میزان اثرگذاری بر سرنوشت بشر تعیین شود. در این میان اولویت اصلی مقابله با تهدیدهایی است که حیات و امنیت انسان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. شعاع و دامنه تهدیدات نشان‌دهنده فوریت‌های مقابله با آن‌هاست. بااین‌حال به باور من حملات بیولوژیکی به یکی از مهم‌ترین تهدیدهای موجود در جهان تبدیل خواهند شد. انفجار در متروی لندن، نمونه‌ای از این تهدیدات به‌شمار می‌آید.

امید ملکی: تروریسم، تهدیدی برای نظام بین‌الملل

در آغاز باید دو نوع تهدید را از یکدیگر بازشناسی کرد؛ تهدیدهای فوری و تهدیدهای بلندمدت یا تهدیدات استراتژیک. جنس تهدیدها با یکدیگر متفاوت است. این تفاوت از منظر زمانی که برای بشر خطرآفرین هستند قابل بررسی است. به‌نظر می‌رسد تهدیدهایی که نظام بین‌الملل با آن‌ها سر و کار دارد، تهدیداتی است که اساسا ساختار این نظام را هدف قرار داده‌اند و خطری برای نظم بین‌المللی ندارند. در میان تهدیدهایی که نظام بین‌الملل را هدف قرار داده می‌توان به خطر گسترش تروریسم اشاره کرد. اتخاذ استانداردهای دوگانه زمینه را برای شکل‌گیری و رشد تروریسم در جهان فراهم کرده است. وقتی قدرتی خود را تعیین‌کننده ساختار جهانی معرفی و به‌دنبال آن استانداردهای موجود را نقض می‌کند به گسترش تهدیدی چون تروریسم نیز کمک خواهد کرد. در چنین شرایطی رقابت بر سر فقدان عقلانیت در جامعه جهانی شکل می‌گیرد. مشابه آن‌چه در رقابت میان داعش و اقدامات کره‌شمالی قابل ملاحظه است. از این منظر تروریسم امروز مهم‌ترین تهدیدی است که نه نظم بین‌الملل که نظام جهانی را هدف قرار داده است.

محمد بهشتی‌پور: تروریسم اولویت اول تهدیدهای جهانی

ابتدا باید بر سر این‌که موضوعی تهدید جهانی است یا خیر به توافقی جامع رسید. به‌عنوان مثال باید به‌دنبال پاسخی برای این سوال بود که تهدید کره‌شمالی تهدیدی جهانی است یا تهدیدی منطقه‌ای. بعد از توافق بر سر تهدید باید در جست‌وجوی عوامل شکل‌گیری یک تهدید حرکت کرد. تروریسم اما به وضوح تهدیدی جهانی است که در حال‌حاضر باید به‌عنوان اولویت اصلی در جهان شناخته شود. مصادیق تروریسم نیز باید ریشه‌یابی شود. تروریسم محدود به منطقه‌ای خاص نیست و همه جهان را تهدید می‌کند. کشتار میانمار نیز با آن‌که فاجعه‌ای دردناک است، اما تهدیدی منطقه‌ای است. انکار هویت روهینگیا ظلم آشکار در حق اقلیت مسلمان است. بااین‌حال نمی‌توان بحران میانمار را تهدیدی جهانی خواند. روسیه و آمریکا چالش‌ها و تنش‌های ریشه‌داری دارند، اما این اختلافات گرچه بر مناسبات جهانی تاثیرگذار است، اما نمی‌توان از آن به‌عنوان تهدیدی بین‌المللی یاد کرد.

صباح زنگنه: تروریسم و گسترش سلاح‌های کشتار جمعی

گسترش نفوذ تروریست‌ها هم در منطقه و هم از منظر جهانی به تهدیدی جدی علیه موجودیت جامعه بین‌الملل تبدیل شده است؛ البته بعضی از تهدیدها مقدمه تهدیدات دیگر در جامعه جهانی هستند. مجموعه تهدیدها زمینه‌هایی را برای ایجاد فضای نامطمئن و پرتنش ایجاد می‌کند. در همین راستا، شاهد تغییرات جدی‌تری هم خواهیم بود. این تهدیدها واقعی هستند و مهم‌ترین آن تهدید تروریسم و در کنار آن اشاعه و گسترش سلاح‌های متعارف و نامتعارف است. این دو تهدید عدم‌ثبات در کل جهان را درپی خواهد داشت. انسجام برای مقابله با تروریسم نیازمند تفاهم درمورد تعریف تروریسم است. مقاصد کشورها و درک درست آن‌ها از بازیگران دولتی می‌تواند مقدمات مقابله با تروریسم را ایجاد کند. در این میان بازیگران بین‌الملل باید درمورد توقف استفاده از تسلیحات کشتار جمعی نیز به تعریف مشخصی برسند درغیر این‌صورت زمینه برای رقابت‌های تسلحیاتی فراهم خواهد شد.

مرتضی مکی: اولویت‌های ملی

تهدیدات جهانی رو به افزایش است و در این میان آن‌چه باید مدنظر قرار بگیرد دغدغه‌های بازیگران بین‌المللی است که باید براساس اولویت‌های امنیتی خود راهکاری برای مقابله با تهدیدها بیابند. هر کشوری در جهان امروز اولویت‌های مشخصی برای مقابله با تهدیدها درنظر می‌گیرد. به‌عنوان مثال در سال‌های اخیر تنش‌ها و چالش‌های میان شرق و غرب تنش‌های فرامنطقه‌ای را ایجاد کرد، اما این تهدید را نمی‌توان به‌عنوان اولویت جهانی در نظر گرفت، ولی برابر برخی از تهدیدهای موجود، چالشی چون تروریسم می‌تواند گستره عظیم‌تری از جامعه جهانی را هدف حمله قرار دهد. درنهایت نمی‌توان گفت که تهدیدهای اصلی جهان به چند گزینه محدود می‌شود. تهدیدها را باید براساس اولویت‌های ملی و دغدغه‌های منطقه‌ای اعلام کرد، از هــمین‌رو شایــد دامـنه تهدیدها گسترده‌تر شود.

https://asemandaily.ir/post/1921

ش.د9603077