پشت پرده عدم رأی اعتماد به بیطرف

(روزنامه آرمان – 1396/06/04 – شماره 3402 – صفحه 3)

** فراکسیون امید برنامه‌ریزی دقیقی برای رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی آقای روحانی انجام داده بود. شرایط به شکلی بود که فراکسیون امید با هر هفده وزیر پیشنهادی آقای روحانی جلسه برگزار کرد و علاوه بر اینکه برنامه وزرا را مورد بررسی قرار داد، دغدغه‌ها و مطالبات فراکسیون را نیز به دولت منتقل کرد. در فراکسیون امید هفت کمیته تخصصی تشکیل شده بود که هر کدام از کمیته‌ها در زمینه تخصصی خود فعالیت می‌کردند. از سوی دیگر فراکسیون امید شاخص‌هایی در نظر گرفته بود که براساس آن هر کدام از وزرای پیشنهادی را در یک رده تقسیم بندی می‌کرد. فراکسیون امید فرم نظرسنجی را بین همه اعضای خود در مجلس پخش کرد و از آنها خواست که دغدغه‌های خود را درباره وزرای پیشنهادی با توجه به شرایط کشور و مطالبات مردم بیان کنند. در نهایت نیز هیات رئیسه فراکسیون امید از اعضا انتظار داشت که به صورت فراکسیونی به وزرای پیشنهادی رأی اعتماد بدهند.

با این وجود در نهایت هیات رئیسه به این نتیجه رسید که تا آنجا که امکان دارد به صورت فراکسیونی عمل کنیم اما نمایندگان برای تصمیم‌گیری آزاد باشند و به هر شکل که تمایل دارند رفتار کنند. به نظر من این مسأله که همه اعضای فراکسیون از تصمیم هیات‌رئیسه برای رأی فراکسیونی به وزرا تبعیت کنند، تصمیم واقع بینانه‌ای نبود. به هر حال اعضای فراکسیون دارای دغدغه‌های منطقه‌ای نیز هستند و نمی‌توان دغدغه‌های آنها را در فراکسیون خلاصه کرد. به همین دلیل نیز بسیاری از نمایندگان با وزرایی که می‌توانستند در زمینه حل مشکلات منطقه‌ای موثر باشند ارتباط برقرار می‌کردند و دغدغه‌های خود را مطرح می‌کردند. نکته دیگر اینکه فراکسیون امید حزب سیاسی نیست و این انتظار که همه اعضای آن به صورت حزب از تصمیم کلی حزب تبعیت کنند انتظاری واقع‌بینانه نیست. با این وجود از نتایج رأی اعتماد به وزرا می‌توان نتیجه گرفت که اغلب اعضای فراکسیون به صورت فراکسیونی عمل کرده‌اند و تنها تعداد اندکی از نمایندگان رأی متفاوتی با نظر فراکسیون به وزرای پیشنهادی داده‌اند.

* این مسأله که برخی نمایندگان به صورت فراکسیونی عمل نکرده‌اند در نتیجه آرا تأثیر منفی‌نگذاشت؟

** آرا به صورت مخفیانه داده شده و به همین دلیل بنده نمی‌توانم به صورت صریح و روشن عنوان کنم که برخی از نمایندگان به صورت فراکسیونی عمل نکرده‌اند. در نتیجه نمی‌توان به صورت دقیق به تحلیل و بررسی عملکرد اعضای فراکسیون امید در جریان رأی اعتماد به وزرا پرداخت. به عنوان مثال در قضیه رأی اعتماد به آقای بیطرف نتایج آرا نشان می‌دهد که همه فراکسیون امید کار خود را درست انجام داده است. آقای بیطرف دارای133 رأی موافق و132 رأی مخالف بودند. اگر ما به رأی آقای عارف در انتخاب رئیس مجلس دقت کنیم متوجه می‌شویم که آقای عارف103 رأی به دست آوردند. این در حالی است که آقای بیطرف133 رأی به دست آورده‌اند. در نتیجه به نظر می‌رسد آقای بیطرف از ظرفیت آرای فراکسیون امید رأی بیشتری کسب کرده‌اند. البته وضعیت آرای آقای مطهری و پزشکیان برای انتخاب هیات رئیسه که آرای بیشتری کسب کردند با بقیه متفاوت است. زیرا این افراد بین فراکسیون‌های دیگر مجلس نیز دارای پایگاه رأی بودند و به همین دلیل موفق شدند با آرای بیشتری به نایب رئیسی مجلس انتخاب شوند.

* چرا مجلس به دوازده وزیر از بین شانزده وزیر پیشنهادی آقای روحانی بالای200 رأی داد؟ به نظر شما فاصله نظارتی مجلس و دولت در این زمینه حفظ شد؟

** به نظر من فاصله نظارتی مجلس با دولت را نمی‌توان با این مسأله مشخص کرد که مجلس به وزرای پیشنهادی رأی اعتماد ندهد و یا اینکه رأی پایینی بدهد. فراکسیون امید از ابتدای تشکیل خود تاکنون همواره به دنبال تعامل فعال با دولت بوده است. تعامل فعال نیز به معنای بیان دغدغه‌ها و انتقادات و در عین حال تعامل سازنده است. از سوی دیگر مجلس می‌تواند با رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی دولت زمینه تعامل و همکاری موثر را با دولت فراهم کند و همزمان وظایف نظارتی خود را نیز انجام بدهد تا دولت به وظایف تعیین شده خود عمل کند. ما باید این مسأله را قبول کنیم که رابطه دولت و مجلس یک رابطه دوطرفه است و نمی‌توان عملکرد یک طرف را مجزا از دیگری در نظر گرفت. به همین دلیل نیز مجلس از دولت آینده انتظار دارد که به تعهدات و شعارهایی که به مردم و مجلس داده است عمل کند. بدون شک مجلس نیز از تمام ظرفیت خود استفاده خواهد کرد که وظایف نظارتی خود را مقابل عملی کردن وعده‌های دولت برای مردم انجام بدهد.

* هیات رئیسه فراکسیون امید چند جلسه با آقای روحانی برای انتخاب اعضای کابینه برگزار کرد؟ جزئیات این جلسات چیست؟ آیا آقای عارف نیز به تنهایی با آقای روحانی در این زمینه دیدار داشتند؟

** در این زمینه یک جلسه بین هیات رئیسه فراکسیون امید و آقای روحانی برگزار شد و هیات رئیسه فراکسیون دغدغه‌های تخصصی خود را نسبت به اعضای جدید کابینه به رئیس جمهور اعلام کرد. از طرف دیگر یک کارگروه از طرف شورای عالی سیاستگذاری جریان اصلاحات نیز با آقای روحانی در این زمینه جلسه برگزار کرد. در این جلسه کارگروه مربوطه، شاخص‌های مورد نظر خود را با آقای روحانی در میان گذاشت و از طرف دیگر آقای روحانی نیز به برخی از محدودیت‌های موجود برای انتخاب اعضای کابینه اشاره کردند. از سوی دیگر این کارگروه با آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور نیز دیدار داشتند و در این دیدار نیز دغدغه‌های خود را مطرح کردند. نکته دیگر اینکه اغلب وزرا علاوه براینکه برنامه‌های خود را با اعضای فراکسیون امید مطرح کردند با آقای عارف نیز به صورت دو جانبه دیدار و گفت‌وگو داشتند.

* آیا عدم رأی اعتماد مجلس به آقای بیطرف برای به حاشیه راندن اصلاح‌طلبان و قدرت‌نمایی اصولگرایان در مجلس بود؟ چرا اصلاح‌طلبان مجلس برای آقای بیطرف که دوز بالاتری از اصلاح‌طلبی نسبت به بسیاری از وزرای کابینه داشت اقدام جدی‌تری انجام ندادند؟

** در مسأله عدم رأی اعتماد مجلس به آقای بیطرف مجموعه‌ای از عوامل نقش داشته و به همین دلیل نمی‌توان تنها روی یک دلیل تأکید کرد. البته شواهد و قرائن نشان می‌دهد که آقای بیطرف در مجلس رأی آورده است اما به دلایلی برخی آرای مخدوش اعلام نشده است. آقای بیطرف برای ورود به کابینه به145 رأی نیاز داشتند در حالی که موفق شدند133 رأی به دست بیاورند. با این وجود 9 رأی که به ایشان داده شده است دارای خط‌خوردگی است که شائبه برانگیز است. آقای رنجبرزاده نیز در مصاحبه اخیر خود این مسأله را تأیید کرده است. در زمان رأی اعتماد به آقای بیطرف برخی از نمایندگان که مخالف ایشان بودند و اغلب نیز دارای دغدغه منطقه‌ای بودند به شکلی در مجلس فضاسازی و جوسازی کردند که دیگر نمایندگان نیز به آقای بیطرف رأی موافق ندهند.

برخی از این نمایندگان حتی به خود بنده نیز مراجعه کردند و درخواست داشتند که به آقای بیطرف رأی موافق داده نشود. با این وجود وضعیت زمانی پیچیده‌تر شد که این افراد در برخی مواقع تنها از نمایندگان درخواست نمی‌کردند و بلکه برگه رأی آنها را خط می‌زدند و رأی موافق را به رأی مخالف تبدیل می‌کردند. به همین دلیل نیز در شرایط کنونی تعداد قابل ملاحظه‌ای آرای خط‌خورده از ایشان وجود دارد. آقای رنجبر‌زاده عنوان کردند که به احتمال زیاد تعداد 9 رأی به آرای آقای بیطرف اضافه خواهد شد. این در حالی است که هنگامی که بنده با آقای فرهنگی در این زمینه صحبت کردم ایشان معتقد بودند که تعداد این آرا بیشتر از این رقم است.

آقای فرهنگی معتقد بودند که تعداد آرای خط خورده آقای بیطرف به‌اندازه‌ای است که ایشان رأی می‌آورد و می‌تواند در کابینه حضور داشته باشد. به همین دلیل نیز ما به دنبال این هستیم که در اولین جلسه مجلس به این مسأله رسیدگی شود و تعداد آرای آقای بیطرف به صورت دقیق مشخص شود. مسأله دیگری که در عدم رأی اعتماد مجلس به آقای بیطرف موثر بود بحران آب و کمپین‌های احساسی و هیجانی بود که در این زمینه تشکیل شده بود. در حالی که آقای بیطرف در نطق خود در مجلس از برنامه‌ریزی‌های وزارت نیرو برای حل بحران آب دفاع کردند و به همین دلیل با واکنش این کمپین‌ها مواجه شدند. دلیل دیگر عدم موفقیت آقای بیطرف برای گرفتن رأی اعتماد از مجلس، صداقت و شفافیت ایشان بود. در جریان رأی اعتماد نمایندگان مجلس به وزرا، بسیاری از وزرا با نمایندگان لابی و رایزنی می‌کردند و وعده‌هایی را به نمایندگان می‌دادند که در صورت ورود به کابینه این وعده‌ها را عملی کنند، اما آقای بیطرف هیچ وعده‌ای به نمایندگان ندادند و به نسبت از لابی ضعیفی در این زمینه برخوردار بود. نکته دیگر اینکه آقای بیطرف شناخت دقیقی از وضعیت میدانی مجلس نداشتند.

به بیان دیگر درک دقیقی از مختصات فکری و جریانی مجلس نداشتند. از سوی دیگر آقای بیطرف هیچ همراهی از درون وزارتخانه با خود به مجلس نیاورده بود، در حالی که اغلب وزرا همکاران خود را در وزارتخانه‌های مختلف با خود به همراه آورده بودند و این افراد به صورت مرتب با نمایندگان در ارتباط بودند. حتی افرادی مانند آقای بطحایی و آذری جهرمی که وزیر نبودند اما در درون وزارتخانه حضور داشتند با خود تیم همراه به مجلس آورده بودند و این افراد در نقش کانال ارتباطی وزرای یپشنهادی و نمایندگان مجلس ایفای نقش می‌کردند. به صورت کلی لابی آقای بیطرف ضعیف بود و این مسأله در سرنوشت ایشان تأثیر مستقیم گذاشت. درحالی که از طرف برخی وزرا بدون اغراق بیش از صد بار با نمایندگان تماس گرفته شد اما هیچ تماسی از سوی آقای بیطرف با نمایندگان صورت نگرفت. آقای بیطرف حتی از لابی ضعیفی درباره نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس برخوردار بود.

دلیل دیگر عدم رأی اعتماد مجلس به آقای بیطرف به مسائل سیاسی باز می‌گردد. تعداد آرای آقای بیطرف که133 رأی بود به خوبی این مسأله را نشان می‌دهد که اصولگرایان به صورت سازماندهی شده تلاش کردند از ورود ایشان به عنوان یک اصلاح‌طلب شناسنامه‌دار و شناخته شده به کابینه جلوگیری کنند،شرایط به شکلی رقم خورد که پس از پایان رأی‌گیری برخی از اصولگرایان به صراحت عنوان می‌کردند که آقای بیطرف از شایسته‌ترین وزرای معرفی شده بود که ما تنها به دلیل سیاسی از ایشان حمایت نکردیم و اجازه ندادیم در کابینه حضور داشته باشد.

* لابی‌های صورت گرفته توسط وزرا به چه میزان در تعیین سرنوشت کابینه موثر بود؟ کدام وزرا از لابی بیشتری برای جلب آرای نمایندگان استفاده می‌کردند؟

** وضعیت وزرا در این زمینه متفاوت بود. به عنوان مثال وضعیت آقای ظریف از قبل مشخص بود و اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا در رأی اعتماد به ایشان اجماع داشتند. در این زمینه تنها اصولگرایان تندرو دیدگاه دیگری درباره آقای ظریف داشتند. از سوی دیگر برخی وزرا با لابی سنگینی وارد مجلس شده بودند. بدون شک لابی وزیر کشور و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از همه وزرا در مجلس بیشتر بود. این وضعیت به خصوص درباره وزیر کشور وجود داشت که با لابی بسیار سنگینی در صحن علنی حضور پیدا کرده بود. اغلب نمایندگان برای تحقق مطالبات منطقه‌ای خود به حمایت وزرا نیاز دارند. به همین دلیل نیز مسأله رأی اعتماد مجلس به وزرا بهترین زمان برای این مسأله است که نمایندگان روی وزرا فشار بگذارند تا مطالبات منطقه‌ای آنها را مرتفع کنند. البته به نظر من لابی سیاسی ضرورتا معنای منفی ندارد و می‌تواند معنای مثبت نیز داشته باشد. در اغلب جوامع لابی سیاسی وجود دارد و این مسأله به صورت طبیعی در ایران نیز وجود دارد.

* ارزیابی شما درباره دفاع آقای روحانی از وزرا در مجلس چیست؟ آیا آقای روحانی به خوبی از وزرای پیشنهادی خود دفاع کردند؟

** به نظر من رویکرد آقای روحانی در مجلس نیاز به تحلیل گفتمانی دارد. آقای روحانی در نطق خود در مجلس برخی از وزرا را به عنوان «برند» معرفی کردند و وقت زیادی در جهت حمایت از آنها صرف کردند. با این وجود دفاع آقای روحانی از آقای بیطرف به صورت حداقلی صورت گرفت و خیلی سریع از ایشان عبور کردند و در این زمینه نیز آقای روحانی در ابتدای صحبت‌های خود بیشتر از آقای چیت‌چیان تعریف و اظهار امیداوری کردند که در آینده نیز از خدمات ایشان بهره‌مند شوند. آقای روحانی همچنین از مسأله بحران آب به سادگی عبور کردند و به مخالفان آقای بیطرف امیدواری زیادی برای حل این بحران ندادند. در حالی که آقای روحانی دفاع قابل توجهی از آقای آذری جهرمی در زمینه چالش آزادی و امنیت در وزارت ارتباطات انجام دادند و اظهار امیدواری کردند که آقای آذری جهرمی بتواند مشکلات بخش ارتباطات کشور را حل کند.

* برخی از فعالان سیاسی نسبت به رویکرد هیات رئیسه فراکسیون امید در مجلس دهم و به خصوص رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی آقای روحانی انتقاد دارند و معتقدند هیات‌رئیسه نتوانسته به خوبی از فراکسیون امید یک فراکسیون تأثیرگذار در مجلس بسازد. ارزیابی شما به عنوان یکی از اعضای هیات رئیسه فراکسیون امید نسبت به این انتقادات چیست؟

** ما باید به صورت واقع بینانه به عملکرد فراکسیون امید نگاه کنیم. در انتخابات مجلس شورای اسلامی در حدود160 نماینده از مواهب حضور در لیست امید استفاده کردند، اما برخی از این افراد در مجلس به صورت مستقل عمل می‌کنند. با این وجود فراکسیون امید به صورت سازمان یافته در حدود 125 رأی دارد که این آرا می‌تواند در مقاطع حساس به کمک اصلاح‌طلبان بیاید. نکته دیگر اینکه نباید فراکسیون امید را با حزب اشتباه گرفت. در یک حزب همه اعضا موظف هستند از تصمیمات حزبی تبعیت کنند اما چنین وضعیتی در فراکسیون امید وجود ندارد. بنده در مجموع به هیات رئیسه فراکسیون امید نمره قبولی می‌دهم اما نمره عالی نمی‌دهم. به نظر من فراکسیون امید با تعدیل برخی از رویکرد‌های خود می‌تواند از تأثیرگذاری و موفقیت بیشتری در آینده برخوردار باشد.

http://www.armandaily.ir/fa/news/main/195654

ش.د9603405