گسترش جبهه منطقه‌ای ضد «داعش»

(روزنامه ايران ـ 1395/06/02 ـ شماره 6293 ـ صفحه 20)

گستره قدرت نمایی روسیه در آسمان خاورمیانه روز به روز در حال افزایش است. گام‌های مسکو برای کنترل اوضاع منطقه که پیش از این بیشتر در کنترل غرب یا ائتلاف‌های متمایل به غرب بود حالا با محوری جدید مواجه شده که از یمن تا سوریه را در بر می‌گیرد. کمتر از سه دهه پس از پایان «جنگ سرد» روسیه و امریکا بار دیگر نبض تحولات بین‌المللی را در دست گرفته‌اند؛ تحولاتی که نمود عینی بسیاری از آنها در قلب خاورمیانه قابل مشاهده است.

رویارویی امریکا و روسیه در سوریه، اگرچه در ماه‌های آغازین بحران تنها به بازی با کارت «حق وتو» و پشت دیوارهای شورای امنیت سازمان ملل محدود مانده بود اما با زبانه کشیدن جنگ در سوریه و حمایت علنی امریکا از ائتلاف‌های پیدا و پنهانی که در پی سرنگونی حکومت دمشق بودند، نظامیان روسیه نیز وارد کارزار دیپلماتیک شدند و در مدتی کوتاه روسیه نخستین جنگ علنی و فرامنطقه‌ای خود پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را آغاز کرد و در کمتر از 18 ماه به یکی از مهم‌ترین مهره‌ها در تحولات خاورمیانه تبدیل شد.

حضور فعال روسیه اما در این مدت به سوریه محدود نمانده و مسکو به مرور تلاش کرد در دیگر بحران‌های منطقه‌ای نقش پررنگ تری ایفا کند. این موضوع در هفته‌های اخیر و بخصوص پس از شکست مذاکرات صلح یمن و تشکیل «شورای عالی سیاسی» در این کشور که از سوی اتحاد جنبش حوثی انصارالله و هواداران علی عبدالله صالح شکل گرفته به شکلی علنی‌تر عیان شده است. روسیه پس از تشکیل و رسمیت یافتن این شورا با رأی پارلمان یمن به وضوح خود را مقابل محور ائتلاف عربی به رهبری عربستان قرار داد و از عملکرد این ائتلاف بشدت انتقاد کرد و از جناحی که علیه تجاوزهای این ائتلاف ایستاده، حمایت کرد. روسیه از معدود کشورهایی است که سفارت خود را در پایتخت یمن که در کنترل حوثی‌ها است بازنگه داشته و سعی می‌کند در این کشور نیز مانع گسترش نفوذ حامیان غرب شود. این حمایت‌ها حالا با استقبال رسمی یکی از وزنه‌های اصلی قدرت در یمن مواجه شده است.

علی عبدالله صالح، رئیس جمهوری پیشین یمن که پس از دخالت‌های علنی عربستان در بحران یمن و حمایت ریاض از عبدربه منصور هادی، رئیس جمهوری مستعفی و فراری یمن، با برقراری ائتلافی با جنبش حوثی‌ها تلاش کرده مانع گسترش نفوذ متجاوزان عرب در یمن شود به روسیه پیشنهاد داده که مسکو از پایگاه‌ها و فرودگاه‌های نظامی این کشور برای مبارزه با تروریست‌ها استفاده کند. عبدالله صالح در گفت‌و‌گویی با رسانه دولتی روسیه، مسکو را نزدیک ترین متحد و دوست یمن خوانده و گفته است که یمن دست خود را به سوی روسیه برای مبارزه با تروریسمی که از سوی کشورهای متجاوز (ائتلاف عربی به رهبری عربستان) حمایت می‌شود، دراز می‌کند. پیشنهاد رئیس جمهوری پیشین یمن که حالا یکی از دو محور اصلی ائتلاف «قدرت مشروع» یمن است و به همراه انصارالله بیش از نیمی از یمن را در اختیار دارد، پیشنهاد وسوسه برانگیز برای «کرملین» است. روسیه حالا حدود دو سال است که در حال جنگ هوایی علنی با تروریست‌ها و گروه‌های شورشی در سوریه است و در همین حال با حمایت‌های تسلیحاتی از دولت عراق و همچنین اقلیم کردستان تلاش می‌کند در جنگ با تروریست‌ها در عراق نیز نقش خود را حفظ کند. پیش از این نخست‌وزیر عراق بارها اعلام کرده بغداد حریم هوایی عراق را برای جنگنده‌ها و موشک‌های روس بازگذاشته تا این کشور راحت‌تر بتواند عملیات‌های خود علیه تروریست‌ها را اجرا کند. این در حالی است که روز گذشته نیز برخی منابع آگاه در اقلیم کردستان اعلام کردند پروازها در فرودگاه‌های اقلیم کردستان متوقف می‌شوند تا زمینه تشدید حملات روسیه علیه تروریست‌ها در سوریه بیش از پیش فراهم شود.

این مسأله بیش از همه نشان دهنده گسترش حملات جنگنده‌ها و موشک‌های دوربرد روسیه است که برای هدف قرار دادن مراکز تروریست‌ها مجبورند از حریم هوایی شمال عراق استفاده کنند. با اینکه هنوز موضع‌گیری رسمی ای در قبال تحولات روزهای اخیر بخصوص موضع‌گیری علی عبدالله صالح و همچنین احتمال تعطیلی فرودگاه‌های اقلیم کردستان از سوی مسکو صورت نگرفته اما در هر صورت این رویدادها نشانگر وضعیتی جدید در توازن قوا در آسمان خاورمیانه است؛ حریمی که پیش از این پیشتر در اختیار نیروهای هوایی غربی یا وابستگان منطقه‌ای آنها بود، حالا با واقعیتی به نام ائتلاف ایران، سوریه، عراق و روسیه مواجه شده است. ائتلافی که در هفته‌های اخیر با پیوستن غیررسمی ترکیه، قدرتمند‌تر از همیشه شده است.

نزدیکی ترکیه به روسیه که پس از 8 ماه تنش جدید در روابط دو کشور صورت گرفت تا جایی پیش رفت که بحث استفاده روسیه از مهم‌ترین پایگاه هوایی ترکیه نیز مطرح شد. پایگاه هوایی اینجرلیک که یکی از رکن‌های اصلی قدرت نمایی «ناتو» و امریکا در منطقه بود پس از کودتای ناکام در ترکیه وضعیتی مبهم پیدا کرد و حتی بحث‌هایی درباره خروج امریکا از این پایگاه استراتژیک مطرح شد اما چرخش ترکیه از سیاست‌های پیشین منطقه‌ای‌اش پای این پایگاه را به معاملات پیدا و پنهان قدرت‌های منطقه‌ای باز کرد و در این راستا نخست‌وزیر ترکیه گفت آنکارا با استفاده روسیه از این پایگاه مخالفتی ندارد.

مسکو حالا توانسته در مدتی کوتاه بیشترین سهم را از آسمان خاورمیانه در دست بگیرد و در صورت تأیید استفاده هوایی روسیه از آسمان یمن و اقلیم کردستان، «توپولف»‌ها و «سوخو»ها یکه تاز آسمان خاورمیانه خواهند بود.

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/147496

ش.د9504854