روابط ایران و روسیه راهبردی نیست

(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/08/11 ـ شماره 103 ـ صفحه 13)

** روابط ایران و روسیه به هیچ‌وجه روابط راهبردی نیست، گرچه مقامات دو کشور توقع دارند این رابطه را به سطح روابط راهبردی برسانند، اما واقعیت این است که در شرایط موجود حتی به رغم تمام همکاری‌های دوجانبه که درباره مسائل مختلف با هم دارند، این روابط شکل راهبردی به خود نگرفته است زیرا اساسا فاقد ویژگی‌های راهبردی است. روابط اقتصادی ایران و روسیه به‌شدت پایین است و در حوزه همکاری‌های دوجانبه به شمار می‌آید. همکاری اقتصادی و میزان مراودات دو کشور بسیار پایین و این مسئله در روابط این دو بازیگر نقطه ضعف بزرگی است. علاوه بر این، ایران و روسیه در بسیاری از مسائل با یکدیگر اختلاف نظر دارند و نظراتشان مشترک و همسو نیست ولی درعین‌حال دو کشور در برخی از پرونده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با هم همکاری دارند. این دو اگر بخواهند روابط‌شان به سطح راهبردی ارتقا پیدا کند باید روابط را در وجوه گوناگون گسترش و افزایش دهند نه فقط در یک وجه؛ بنابراین دو کشور برای راهبردی کردن روابط نباید صرفا به همکاری‌های منطقه‌ای اکتفا کنند و باید در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی نیز همکاری‌هایشان را گسترش دهند.

* این سومین سفر پوتین به تهران است. یکی از مسائلی که همواره مطرح می‌شود مسائل مرتبط با دریای خزر است. دریای خزر میدانی برای همکاری مشترک برای این دو کشور است یا رابطه تهران و مسکو در قالب رقیب توصیف می‌شود؟

** در حال حاضر مسائل دریای خزر از منظرسیاسی و اقتصادی راکد است. در گذشته به‌ویژه در دهه ۹۰ و پس از فروپاشی شوروی از منابع انرژی نفت و گاز نهفته در دریای خزر برآوردهای بسیاری ارائه می‌شد. گذشت زمان نشان داد داده‌هایی که در دهه ۹۰ از آن صحبت می‌شد واقعیت ندارد ولی مباحثی که در دهه ۹۰ مطرح شد باعث ایجاد جنجال‌ها و حتی اختلاف‌هایی در امور سیاسی و حل مسئله خزر شد. این به‌عنوان یک چالش برای هر پنج کشور دارای مرز با دریا تبدیل شد ولی در حال حاضر به نظر می‌رسد اختلاف جدی درباره خزر وجود نداشته باشد. گرچه در نظام حقوقی درباره چگونگی تقسیم خزر اختلاف دیدگاه وجود دارد. به‌عنوان مثال درباره این‌که خزر دریایی برای صلح و دوستی و نیروی نظامی هیچ کشوری غیر از پنج کشور نباید در آن حضور داشته باشد، ایران و روسیه دیدگاه مشترکی دارند. مباحث مربوط با خزر از یک جهت به مسائل حقوقی این دریا مربوط می‌شود که باید روند حقوقی مرتبط را طی کند، اما در سایر ابعاد، میان ایران و روسیه اختلاف نظر جدی وجود ندارد. چنان که مطرح شد هر دو کشور درباره نگاه به نیروی نظامی در این دریا اتفاق نظر دارند و خواهان غیرنظامی ماندن خزر هستند.

* موضوع مهم مشترک میان دو کشور درگیری داخلی سوریه بود. ایران و روسیه همکاری مشترکی در این زمینه داشتند. اشتراک نظرهای زیادی هم در این زمینه وجود داشت. آینده همکاری دو کشور در ماجرای سوریه را چطور می‌بینید؟

** در مورد بحران سوریه، ایران و روسیه از آغاز با یکدیگر همکاری مشترک داشتند؛ البته در ابتدای مناقشات سوریه، اهداف دو کشور با یکدیگر تفاوت داشت. این اختلافات درمورد نحوه پایان بحران در سوریه نیز مطرح است. ولی واقعیت آن است که به‌رغم تمام اختلاف‌نظرها همچنان دیدگاه و مواضع دو کشور نسبت به سایر بازیگران درمورد بحران سوریه به هم نزدیک‌تر است یعنی اگر روابط روسیه با هر کشور دیگری را مقایسه کنیم یا بالعکس دیدگاه و نظرات ایران را با هر کشور ‌مورد مقایسه قرار دهیم متوجه خواهیم شد دیدگاه‌ها و مواضع تهران و مسکو نسبت به سایر بازیگران به یکدیگر نزدیک‌تر است. بنابراین به‌رغم اختلاف‌نظرها و چالش‌های موجود درمورد بحران سوریه، تهران و مسکو می‌توانند بازیگران اصلی حل بحران سوریه باشند. مسائلی از این دست باعث شده است دو کشور همچنان روابط خودشان را حفظ کنند.

* چالش‌های میان ایران و روسیه درمورد همه‌پرسی اقلیم کردستان نیز مطرح می‌شود. روسیه به‌رغم مخالفت با برگزاری این همه‌پرسی قرارداد نفتی با اقلیم کردستان عراق منعقد کرده است. این چالش چه جایگاهی در روابط دوجانبه خواهد داشت.

** برای این موضوع باید توجه کرد که رابطه روس‌ها و کردها، رابطه‌ای است که ریشه تاریخی دارد. این رابطه در برخی مواقع بسیار عمیق دنبال می‌شد. برخی از رهبران کرد از جمله بارزانی سال‌ها در روسیه زندگی کرده است. در گذشته افکار ایدئولوژیک چپ بر برخی احزاب کردی که در عراق فعالیت می‌کنند، حاکم بود. آن‌ها حتی در دوران شوروی به مسکو وابستگی سیاسی داشتند. از سوی دیگر روسیه مسئله کردی در ترکیه و عراق را مسئله‌ای داخلی در نظر می‌گیرد. مقام‌های روسیه نیز بارها صراحتا اعلام کردند اگر اقلیت کرد در این کشورها با دولت‌های مرکزی مشکل و چالشی دارند، این چالش‌ها باید در داخل کشور حل شود. حتی اگر خواهان نوعی خودمختاری هستند باید این مسئله را به‌صورت داخلی پیگیری کنند. بنابراین روسیه تمایلی ندارد در این موضوعات دخالت مستقیم داشته باشد. در رابطه با همکاری‌های اقتصادی در حوزه انرژی باید توجه داشته باشیم به‌رغم آن‌که قراردادهایی مطرح می‌شود؛ الزاما این قراردادها به‌صورت عملیاتی دنبال نمی‌شوند. درمورد توافق نفتی روسیه با اقلیم کردستان نیز این قرارداد حتما عملیاتی نخواهد شد.

* پرونده موشکی ایران پس از برجام تبدیل به موضوع بهانه‌گیری غرب در ارتباط با ایران شد. روسیه در این رابطه چه واکنشی خواهد داشت؟

** مقام‌های روسیه پس از توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی بارها اعلام کردند پرونده موشکی ایران شامل برجام نمی‌شود و ابدا نباید به دلیل برنامه موشکی ایران، تهران تحت فشار قرار بگیرد. در شرایط کنونی نیز روسیه تمایلی به همراهی با آمریکا و دیگر کشورهای غربی ندارد. کما این‌که در برجام هم روس‌ها در برابر مواضع دولت آمریکا ایستادگی کردند. از این‌رو به نظر می‌رسد روسیه همچنان روند موجود را دنبال کند.

https://asemandaily.ir/post/6462

ش.د9604060