خطر گسترش ملی‌گرایی افراطی در جهان

(روزنامه آسمان آبي – 1396/10/10 – شماره 147 – صفحه 12)

انتخابات‌ مهم پیش‌رو، تنش‌های سیاسی و قدرت‌نمایی راست‌گرایان افراطی در اروپا و آمریکا وعده سالی پر تنش را می‌دهد. از منظر امنیتی نیز با وجود شکست داعش در عراق و سوریه نگرانی‌ها نسبت به سر برآوردن این گروه از کشورهای بحران زده در شمال آفریقا و جنوب شرق آسیا پابرجا مانده است. با این‌وجود انتظار می‌رود رشد اقتصادی جهانی روندی قابل قبول داشته باشد. بحران هسته‌ای کره‌شمالی، ادامه مذاکرات در مورد «برگزیت»، اصلاحات اقتصادی در چین و افزایش اختیارات شی جین پینگ رئیس‌جمهوری این کشور، انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا و امکان پیروزی دموکرات‌ها از جمله مهم‌ترین تحولات پیش رو در سال 2018 است.

برخی از مهم‌ترین تحولات سال آینده را در اروپا شاهد خواهیم بود و آلمان، فرانسه، ایتالیا و بریتانیا به‌عنوان چهار اقتصاد برتر اتحادیه اروپا هر کدام تحولی مهم را در سال 2018 رقم خواهند زد. در میان قدرت‌های اروپایی، بریتانیا از جمله کشورهایی است که تحولات سیاسی و اقتصادی آن در سال 2018 نیز همچنان مورد توجه قرار خواهد داشت.

با وجود این‌که ترزا می،‌ نخست‌وزیر بریتانیا و حزب محافظه‌کار این کشور در انتخابات پارلمانی 2017 تعدادی از کرسی‌های خود را از دست دادند، اما حصول توافق با اتحادیه اروپا بر سر برنامه خروج بریتانیا از این اتحادیه، حداقل در کوتاه‌مدت جایگاه ترزا می‌ را تضمین کرد؛ بنابراین تا کامل شدن روند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا در سال 2019، محافظه کاران تغییری در موقعیت می ‌ایجاد نخواهند کرد. با وجود تثبیت نسبی موقعیت ترزا می ‌در خانه شماره 10 خیابان داونینگ استریت، اقتصاد بریتانیا در سال 2017 وضعیتی نگران‌کننده را سپری کرد. اقتصاد این کشور کمترین رشد اقتصادی را در میان هفت اقتصاد برتر جهان به نام خود ثبت کرد، اما پس توافق میان لندن و بروکسل بر سر روند خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، پیش‌بینی‌ها حاکی از بهبود وضعیت اقتصادی این کشور است.

پیش‌بینی می‌شود بریتانیا در سال 2018 رشد اقتصادی معادل 1.5 درصد را تجربه کند که فراتر از رشد 1.3 درصدی پیش‌بینی شده برای ایتالیا و ژاپن است. در حوزه یورو هم بعید به نظر می‌رسد امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه بتواند آلمان را به سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه یورو راضی کند. شاید مرکل بپذیرد تا مقداری سرمایه‌گذاری در حوزه یورو را افزایش دهد، اما این میزان قطعا به اندازه‌ای نیست که مکرون می‌خواهد. رئیس‌جمهوری جوان فرانسه قصد دارد نقشه راهی در حوزه یورو و بودجه اتحادیه اروپا با همکاری دیگر رهبران تأثیر‌گذار این اتحادیه ایجاد کند، اما با مانع آلمان و آنگلا مرکل روبه‌رو شده است. مرکل در حال حاضر موقعیتی مقتدرانه در آلمان ندارد. مرکل و حزبش با این‌که در انتخابات سراسری آلمان پیروز شدند، اما هنوز نتوانسته دولت ائتلافی را تشکیل دهد و برگزاری انتخابات مجدد، محتمل‌ترین گزینه است.

اوج‌گیری ترامپ و همفکران

روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا تبعات گسترده‌ای را نه‌تنها در این کشور؛ بلکه در تمام نقاط جهان در پی داشت. قوانین محدود‌کننده ورود مهاجران به آمریکا، اعلام آمادگی برای احداث دیوار در مرز ایالات متحده و مکزیک، حمایت از جنبش‌های راست‌گرای افراطی آمریکایی از جمله جنجالی‌ترین اقدامات ترامپ در داخل آمریکا به شمار می‌آیند. در خارج از مرزها نیز ترامپ تقریبا به هر وعده چالش‌آفرینی که در دوران انتخابات داده عمل کرده است. اعلام خروج آمریکا از پیمان نفتا (پیمان اقتصادی کشورهای آمریکای شمالی)، اعلام خروج از پیمان اقلیمی پاریس، تلاش برای لغو توافق هسته‌ای با ایران، خط و نشان کشیدن‌های جنجالی برای کره شمالی از جمله اقداماتی است که طی حدود یک سال ریاست جمهوری ترامپ باعث بروز تنش در جهان شده است.

باید انتظار داشت تبعات این گونه اقدامات ترامپ در سال 2018 نیز ادامه یابد. ماجرای مداخله روسیه در انتخابات آمریکا نیز نه‌تنها به سود ترامپ پایان نیافته؛ بلکه حلقه بازجویی‌ها تنگ‌تر شده و نزدیک‌ترین افراد به رئیس‌جمهوری آمریکا را در بر گرفته است. به نظر می‌رسد در سال 2018 روند استیضاح ترامپ به‌طور جدی‌تری کلید بخورد. با توجه به افزایش اقبال افکار عمومی آمریکا به دموکرات‌ها انتظار می‌رود در انتخابات میان‌دوره‌ای تعداد بیشتری نماینده دموکرات وارد مجلس نمایندگان شوند.

با این‌که این انتخابات در نوامبر 2018 برگزار می‌شود و تا ژانویه 2019 این نمایندگان جدید رسما کار خود را آغاز نخواهند کرد، اما دموکرات‌هایی که به مجلس نمایندگان راه می‌یابند فرصت را تلف نخواهند کرد و اقدامات خود برای استیضاح ترامپ را بلافاصله پس از پیروزی و در کمیته قضایی مجلس نمایندگان ایالات متحده آغاز خواهند کرد. جهان‌بینی مورد نظر ترامپ تنها در ایالات متحده مشاهده نشد. رودریگودوترته، رئیس‌جمهوری خبرساز فیلیپین و نیز رهبران راست‌گرای لهستان و مجارستان از جمله رهبرانی هستند که در سال پیش رو می‌توانند چالش‌های جدی برای نظم جهانی ایجاد کنند. به این ترتیب در سال آینده شاهد دو جهان‌بینی کاملا متفاوت خواهیم بود.

دونالد ترامپ به‌عنوان نماد راست‌گرایان افراطی با اولویت قرار دادن شعار «اولویت با آمریکا» قرار گرفته است و طی ماه‌های اخیر هوادارانی در اروپا نیز یافته که قصد دارند موجودیت اتحادیه اروپا و ناتو را با تهدید روبه‌رو کنند. درآن سو هم امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری جوان فرانسه قرار گرفته که او را نمونه امروزی تئودور روزولت، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا می‌دانند که نقشی غیر‌قابل انکار در پیشرفت اقتصادی ایفا کرده بود.

تعیین سرنوشت پیمان‌های مهم

در سال 2018 جهان شاهد انتخابات‌های مهمی خواهد بود که در صدر آن‌ها می‌توان به انتخابات ایتالیا، برزیل، مکزیک و انتخابات میان‌دوره‌ای در آمریکا اشاره کرد. نکته جالب این است که نزدیک به 300 میلیون نفر از شهروندان کشورهای آمریکای لاتین در سال 2018 پای صندوق‌های رأی خواهند رفت که انتخابات برزیل و مکزیک تعیین‌کننده‌ترین این رای‌گیری‌ها در آمریکای لاتین است. شباهت برزیل و مکزیک اعتراض‌های گسترده شهروندان و مخالفان دولت به فساد مالی دولت مردان این کشورهاست و رقبا نیز با وعده مبارزه با فساد به میدان آمده‌اند. ایتالیا به‌عنوان یکی از قدرت‌های اقتصادی جهان نیز تا قبل از ماه می شاهد برگزاری انتخابات خواهد بود. این کشور دچار چالش‌های اقتصادی فراوانی است و در صورتی که راست‌گرایان افراطی در ایتالیا هم به پیروزی برسند زنگ خطر برای اتحادیه اروپا به صدا در خواهد آمد.

در آمریکا نیز انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر جنگ قدرت دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان خواهد داشت. کناره‌گیری رابرت موگابه، دیکتاتور زیمبابوه در هفته‌های پایانی سال 2017 مقدمه‌ای خواهد بود برای کناره‌گیری برخی رهبران کهنسال در سال 2018. رائول کاسترو، رئیس‌جمهوری کوبا و ملک سلمان پادشاه عربستان نیز در سال پیش رو از قدرت کنار خواهند رفت و آکیهیرو، امپراتور ژاپن هم قرار است جای خود را به پسرش بدهد. از آن سو هم نیکلاس مادورو که مخالفان زیادی در ونزوئلا دارد و کشورش را به بحران سیاسی و اقتصادی کشانده است به نظر نمی‌رسد به راحتی حاضر به ترک کرسی قدرت باشد. براساس پیـش‌بیــنی‌هــای تحلیلگران اقتصادی با گذشت 10 سال از سال 2008 که اقتصاد جهان را در بحران فروبرده بود، انتظار می‌رود روند بهبود وضعیت اقتصاد بین‌الملل در سال 2018 هم ادامه یابد.

با این حال برخی تحلیلگران نیز عقیده دارند که با توجه به این الگو که جهان هر 8 تا 10 سال یک بار یک بحران و رکود اقتصادی و مالی را تجربه خواهد کرد باید در انتظار بروز بحران اقتصادی دیگری در سطح جهانی باشیم. با این حال هنوز هیچ نشانه‌ای از بروز بحران اقتصادی تازه در جهان مشاهده نشده و این امیدواری وجود دارد که ثبات اقتصادی و بهبود وضعیت مالی جهانی ادامه یابد. موضوع حساسیت‌برانگیز دیگری که در سال 2018 انتظار می‌رود نتایج مثبتی از آن حاصل شود مذاکرات در مورد برگزیت، ماندن آمریکا در پیمان اقلیمی پاریس، تجدیدنظر در پیمان نفتا و نیز مذاکره در مورد بحران هسته‌ای کره شمالی از جمله مهم‌ترین مذاکرات پیش رو در سال 2018 است که توانایی دیپلمات‌ها می‌تواند در هر کدام مانع از بروز فاجعه شود. در روزهای اخیر بریتانیا توانست با رهبران اتحادیه اروپا در مورد خروج این کشور از این بلوک به توافق دست یابد و انتظار می‌رود این روند در سال 2018 ادامه داشته باشد.

در پاییز 2018 حساس‌ترین و مهم‌ترین بخش مذاکرات در مورد خروج بریتانیا میان رهبران دو طرف انجام می‌گیرد و پس از آن هم پارلمان‌های اروپایی باید توافق نهایی را مورد تأیید قرار دهند. در این میان برخی تحلیلگران هنوز هم نسبت به نتیجه بخش بودن مذاکرات برگزیت تردید دارند و احتمال می‌دهند در سال 2018 روند مذاکرات به شکست بینجامد و خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا منتفی شود. لزوم تأیید توافق بریتانیا و اتحادیه اروپا در پارلمان‌های اروپایی از جمله مواردی است که نگرانی‌ها نسبت به بی‌نتیجه ماندن مذاکرات برگزیت را افزایش داده است.

در همین حال در مورد نفتا (پیمان تجارت آزاد کشورهای آمریکای شمالی)، کره شمالی و پیمان پاریس هنوز هیچ نقطه روشن و امیدوار‌کننده‌ای از بهبود وضعیت نمایان نشده است. در سال 2018 مشخص خواهد شد که آیا توافق تجارت آزاد کشورهای آمریکای شمالی از فشارهای دونالد ترامپ و فشار‌های حمایت‌گرایانه رئیس‌جمهوری آمریکا نجات پیدا خواهد کرد یا خیر. همچنین در بحران هسته‌ای کره شمالی نیز تحولات سال 2018 مشخص خواهد کرد آیا تنش میان کره‌شمالی و متحدان آمریکا به رویارویی نظامی خواهد انجامید یا مذاکرات برای حل بحران شبه جزیره کره از سر گرفته می‌شود. علاوه براین با توجه به تهدید‌های ترامپ علیه برجام، انتظار می‌رود در سال پیش رو تنش‌هایی میان ایالات متحده و دیگر متحدان اروپایی‌اش بروز کند.

https://asemandaily.ir/post/10833

ش.د9604398