پاکستان، بازیگری برای تمام فصول

(روزنامه آسمان آبي – 1396/10/25 – شماره 160 – صفحه 11)

از زمان سرکار آمدن دولت ترامپ در ایالات متحده آمریکا فشارها بر پاکستان به منظور تامین امنیت منطقه افزایش یافته‌است تا آن‌جا که در راهبرد این کشور نسبت به جنوب آسیا پاکستان در اقدامی بی‌سابقه متهم به پناه‌دادن تروریست‌ها در خاک خود شد. مسئله‌ای که بارها از طرف مقامات دولت افغانستان مورد تاکید قرار گرفته‌بود و مقامات این کشور همواره انگشت اتهام را به‌سمت پاکستان نشانه گرفته‌اند. اما به راستی علت تغییر موضع ایالات متحده آمریکا نسبت به پاکستان چیست؟ پاکستان چه نقشی در تامین امنیت منطقه دارد؟ چرا پاکستان همواره به حمایت از گروه‌های تروریستی از سوی افغانستان متهم می‌شود؟ در این نوشتار کوتاه سعی خواهیم کرد به این سوالات بپردازیم.

در دوران جنگ سرد که دنیا به دو قطب شرق و غرب تقسیم شده‌بود، دو بلوک به‌دنبال نفوذ خویش در مناطق مختلف دنیا بودند و سعی در کاهش قدرت طرف مقابل داشتند. اتحاد جماهیر شوروی به قصد نفوذ به سمت جنوب و دسترسی به مناطق استراتژیک به افغانستان حمله کرد و این کشور را مورد اشغال خویش قرار داد. با حمله شوروی به افغانستان، ایالات‌متحده آمریکا برای جلوگیری از نفوذ کمونیسم بر آن شد تا از مخالفین شوروی در افغانستان حمایت کرده تا افغانستان را تبدیل به ویتنامی برای شوروی کند. با چنین سیاستی یگانه راه کمک به مجاهدین افغانستان را از راه پاکستان می‌دانستند. پاکستان به‌عنوان کشوری که در طول جنگ سرد و بعد از آن متحد استراتژیک ایالات متحده آمریکا شناخته می‌شد، در این دوران کمک‌های مالی بلوک غرب و در راس آن آمریکا از طریق پاکستان به مجاهدین افغان در مقابله با شوروی انجام می‌گرفت.

با شکست شوروی و خروج ارتش سرخ از افغانستان، ایالات متحده آمریکا نیز افغانستان را به فراموشی سپرد. در چنین شرایطی افغانستان دچار جنگ‌های داخلی بر سر قدرت میان احزاب جهادی بود و در آتش جنگ‌های خانمان‌سوز می‌سوخت. پاکستان نیز به‌دلیل مشکلات مرزی با افغانستان از فرصت به‌وجود آمده استفاده کرد و بر نابسامانی این کشور دامن زد.

دولتمردان پاکستانی با عنایت کامل به این موضوع که ایجاد دولت قدرتمند در کابل باعث بالا گرفتن مشکلات مرزی می‌شود، به‌دنبال بی ثباتی در افغانستان بوده‌اند. با اتخاذ چنین سیاستی از گروه طالبان برای بوجود آوردن حکومت در افغانستان حمایت کردند و آن را به رسمیت شناختند. ایالات متحده آمریکا نیز پاکستان را به‌عنوان متحد استراتژیک خود در این مدت مورد حمایت مالی خویش قرار می‌داد.

پایان جنگ سرد و حادثه 11سپتامبر و حمله آمریکا و ناتو به افغانستان، اهمیت پاکستان برای انتقال نیرو و تجهیزات را دوباره نشان داد و پاکستان بار دیگر توانست به‌عنوان متحد استراتژیک ایالات متحده آمریکا، از حمایت‌های مالی و تسلیحاتی غرب مستفید شود. اما وجود یک دولت مقتدر در کابل برای اسلام‌آباد غیر‌قابل‌قبول بود به‌همین دلیل از همان ابتدای شکل‌گیری دولت موقت پساطالبان خبرهای مختلفی از ارتباط سازمان اطلاعاتی پاکستان با گروه‌های تروریستی به‌خصوص طالبان و القاعده توسط خبرگزاری‌ها نشر شد. وجود دولت ملی در افغانستان از یک سو و ارتباط تنگاتنگ این دولت با رقیب منطقه‌ای پاکستان یعنی هندوستان بر حساسیت‌های دولت پاکستان افزود.

با تمام کارشکنی‌ها و وجود پناهگاه‌های امن تروریست‌ها در خاک پاکستان، هیچ‌گاه دولتمردان این کشور به‌صورت قاطعانه با آن‌ها برخورد نکرد و از این گروه‌ها برای رسیدن به اهداف خویش نیز استفاده می‌کرد. این سیاست هر روز وضعیت امنیتی افغانستان و منطقه را بدتر از سابق کرد. بنابراین می‌توان گفت که پاکستان و سیاست این کشور در حمایت از گروه‌های تروریستی وضعیت منطقه را ناامن کرده‌است.دولتمردان افغانستان با سیاست مصلحت‌اندیشانه بارها از طرف پاکستانی خواستند تا با قاطعیت با گروه‌های تروریستی برخورد کنند. حتی گاها مقامات این کشور، عامل اصلی حملات گروه‌های تروریستی را سازمان اطلاعاتی پاکستان می‌دانستند و پاکستان را متهم به حمایت از گروه‌های تروریستی می‌کردند. تلاش‌های دولت افغانستان برای جلب توجه پاکستان و ایجاد امنیت منطقه‌ای ناکام ماند و دولت افغانستان به‌ناچار با دیپلماسی بین‌المللی در پی تحت فشار قرار‌دادن پاکستان بر آمد.

ایالات متحده آمریکا با عنایت به پناه‌دادن تروریست‌ها در خاک پاکستان، هیچ‌گاه این کشور را تحت‌فشار جدی قرار نداد. اما ورود چین به عرصه بین‌المللی و احساس خطر آمریکا از این رقیب باعث تغییر سیاست ایالات متحده آمریکا نسبت به پاکستان شد. سرمایه‌گذاری‌های عظیم چین در پاکستان، انجام مانور نظامی مشترک، اتخاذ سیاست‌های همگرایانه در عرصه بین‌المللی و... باعث شد تا ایالات‌متحده آمریکا، متحد سابق را به دید رقیبی جدید ببیند. رقیبی که برای رقابت با همسایه خویش یعنی هندوستان با چین هم داستان شده‌است تا بتواند از این طریق هند را تحت فشار قرار دهد، هندی که با چین نیز دچار مشکل و چالش است.

راهبرد جدید ایالات‌متحده آمریکا و موضع‌گیری‌های ترامپ که در اقدامی بی‌سابقه پاکستان را به‌عنوان کشوری که کمک‌های آمریکا را دریافت کرده‌است و در عوض از گروه‌های تروریستی حمایت کرده‌اند؛ را می‌توان به‌عنوان شاخص‌های تغییر سیاست دولت ترامپ در قبال پاکستان در نظر گرفت. البته ایالات‌متحده آمریکا نیز با اتخاذ سیاست تنبیهی سعی در دوری پاکستان از رقیب بین‌المللی‌اش یعنی چین دارد، زیرا سرمایه‌گذاری چین در بندر گوادر گامی برای نفوذ این کشور در منطقه حساس و استراتژیک دریای عمان و خلیج فارس است.

بنابراین می‌توان سیاست دولت ترامپ برای تحت‌فشار قرار دادن پاکستان را در این راستا تحلیل کرد؛ پاکستانی که زمانی متحد آمریکا و زمانی متحد روسیه و چین شده ‌است. هرچند دولتمردان افغانستان نیز از این موضوع بسیار خرسند هستند اما معادلات پیچیده بین‌المللی و تبدیل‌شدن چین به یک رقیب قدرتمند برای ایالات‌متحده آمریکا، شاید نتوان آینده امیدوارکننده‌ای‌ را مــتصــور شــد. بــدون‌شــــــــک رقـابت‌های فعلی بر تشدید ناامنی‌ها خواهــد افــزود و چــالــش‌های جدیــدی را بــر ســر راه دولــت افغانستان خواهد گذاشت.

https://asemandaily.ir/post/12026

ش.د9604841