ترکیه و انگیزه‌های عملیات نظامی در عفرین (بخش اول)

(روزنامه اطلاعات – 1396/11/12 – شماره 26931 – صفحه 12)

رهبران آنکارا تحقق اهداف ترکیه در شمال غربی سوریه را شرط پایان عملیات نظامی در این کشور اعلام کرده اند؛ اهدافی که ضمن تغییر برخی معادلات میدانی، می تواند بر موقعیت دیگر بازیگران و آینده مذاکرات صلح نیز تاثیرگذار شود.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، «شاخه زیتون» عنوان دومین عملیات نظامی ترکیه در خاک همسایه جنوبی طی یک سال و نیم اخیر است که از اخیرا آغاز شده و منطقه «عفرین» در شمال غربی سوریه را عرصه درگیری‌های نسبتا شدیدی ساخته است. در تازه‌ترین گزارش‌ها درباره عملیات نظامی ترکیه در سوریه، خبرگزاری فرانسه آمار نظامیان کشته شده را ۵۴ نفر اعلام کرده است. بنابر گزارش دیدبان حقوق بشر در سوریه، دست کم ۲۴ غیرنظامی نیز در حملات متقابل طرف‌های درگیر جان خود را از دست داده اند.تحولات سه روز اخیر در ناحیه عفرین سبب شد تا نماینده فرانسه در سازمان ملل درخواست تشکیل جلسه فوری شورای امنیت را ارایه دهد؛ نشستی که دو روز پیش در غیاب نماینده آمریکا و بدون نتیجه خاصی به پایان رسید و اعضای شورای امنیت به ویژه فرانسه ضمن ابزار نگرانی از درگیری‌های عفرین از ترکیه خواستند تا در جریان عملیات تازه از خود خویشتنداری نشان دهد.

ترکیه سال گذشته نیز در عملیات «سپر فرات» واحدهای نظامی خود را به مناطق شمالی سوریه در «جرابلس»، «اعزاز» و «الباب» گسیل داشت و با همکاری نیروهای ارتش آزاد سوریه توانست داعش را از این نواحی عقب براند .این عملیات که با هدف ایجاد منطقه ای امن در شمال سوریه به پهنای ۱۰۰ کیلومتر و عمق ۵۰ کیلومتر از شهریورماه پارسال آغاز شد، تا فروردین امسال ادامه یافت؛ عملیاتی که پس از درگیر شدن واحدهای نظامی ترکیه و ارتش آزاد با نیروهای دموکراتیک سوریه در حوالی «منبج» در استان حلب متوقف شد و اینک ترکیه و گروه‌های نظامی تحتِ حمایت آنکارا مستقیما گروه‌های کُردی را هدف حملات خود قرار داده اند.

برخلاف عملیات سپر فرات که با پشتیبانی آمریکا در راس ائتلاف موسوم به ضدداعش همراه بود، این بار شاخه زیتون نوعی هماوردی غیرمستقیم میان آمریکا و ترکیه در عرصه سوریه به شمار می آید. نکته قابل تامل اینکه اعلام تصمیم آمریکا برای تشکیل نیروهای ۳۰ هزار نفری مرزبانی در نواحی سرحدی سوریه با ترکیه و عراق با مشارکت یگان‌های وابسته به نیروهای دموکراتیک سوریه بهانه عملیات تازه ترکیه را فراهم ساخت.

در ترسیم جبهه نبرد در شمال غربی سوریه، تشکیلات نیروهای دموکراتیک متشکل از کُردهای سوری و عرب‌های سنی این کشور قرار دارند که طی چند سال گذشته از سوی نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا تجهیز شده‌اند؛ تشکیلاتی که از نگاه رهبران ترکیه به دلیل پیوند با «یگان‌های مدافع خلق» منبع تهدید علیه این کشور به شمار می‌آید. سران یگان‌های مدافع خلق بارها از جمله طی روزهای اخیر هرگونه ارتباط با «حزب کارگران کردستان ترکیه» (پ.ک.ک) به عنوان بزرگترین گروه سیاسی- نظامی معارض دولت آنکارا را رد کرده اند. این در حالی است که «رجب طیب اردوغان» و دیگر مقامات دولتی مدعی همکاری میان این تشکل‌های کُردی در خاک سوریه علیه امنیت ملی ترکیه شده و بر پیشبرد عملیات نظامی تاکید دارند .

به نوشته برخی رسانه‌ها، اردوغان و دیگر مقامات سیاسی و نظامی ترکیه پیش از آغاز عملیات تلاش‌های زیادی را به کار بستند تا ضمن رفع نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران و جلب رضایت روسیه، گروه‌های مسلح کُردی را به عقب رانده و همزمان فضای حیاتی لازم را برای ارتش آزاد سوریه به عنوان یکی از اصلی‌ترین گروه‌های معارض دولت دمشق به وجود آورند؛ رخدادی که علاوه بر ضربه زدن به کُردهای سوریه می‌تواند برگ برنده‌ای را در مذاکرات سیاسی آتی در اختیار گروه‌های نزدیک به ترکیه قرار دهد. در این ارتباط، موضع دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران تاکید بر لزوم حفظ تمامیت ارضی سوریه و احترام به حاکمیت ملی این کشور و جلوگیری از تشدید بحران انسانی بوده است. بنا بر اعلام سخنگوی وزارت امور خارجه، جمهوری اسلامی ایران تحولات جاری در شهر عفرین سوریه را از نزدیک و با نگرانی پیگیری می‌کند و امیدوار است این عملیات فورا پایان یافته و از تعمیق و گسترش بحران در مناطق مرزی ترکیه و سوریه جلوگیری به عمل آید. تداوم بحران در عفرین ممکن است باعث تقویت مجدد گروه‌های تکفیری – تروریستی در مناطق شمالی سوریه شده و آتش جنگ و ویرانی را در این کشور دوباره شعله ور سازد.

مسکو اما در روزهای گذشته انتقادات خود را بیش از آنکارا متوجه سیاست‌های واشنگتن در سوریه ساخته است. به گفته «سرگئی لاورف» وزیر امور خارجه روسیه، آمریکا با اقدامات خود بر احساسات جدایی طلبانه در سوریه دامن زده و ابعاد گسترده مساله کُردها در این کشور و نیز منطقه را نادیده گرفته است.در جبهه مقابل ترکیه، سخنگوی نیروهای دموکراتیک سوریه حمله ترکیه به مواضع کُردها را نوعی حمایت از داعش دانسته و برخی چهره‌های کُردی نیز اظهار داشته‌اند با اوضاع کنونی حضور نمایندگان آنان در نشست سوچی بی معنا خواهد بود.از دید برخی صاحبنظران، اقدام نظامی ترکیه در منطقه عفرین و اعلام ادامه آن در نواحی استقرار گروه‌های کُردی چون منبج، ضمن تغییر معادلات موجود در مذاکرات صلح و ایجاد اصطکاک‌هایی با دمشق و بازیگران حامی دولت سوریه، روابط آنکارا- واشنگتن را پرچالش تر از قبل خواهد ساخت. دو کشور در ادامه چالش‌های مربوط به بروز کودتای تیرماه پارسال ترکیه و گشایش پرونده‌های قضایی در آمریکا مرتبط با رهبران آنکارا، بر سر آینده گروه‌های کُردی به نقطه ای آشتی ناپذیر رسیده و هر یک تلاش دارند با استفاده از ابرازهای گوناگون یا جلب حمایت بازیگران بحران سوریه اهداف خود را به پیش برند.

در تازه ترین اظهارنظر مقامات آمریکایی، «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه این کشور اعلام کرده واشنگتن مایل است برای برطرف کردن نگرانی‌های مشروع امنیتی ترکیه در شمال سوریه و ایجاد منطقه امن به عمق ۳۰ کیلومتر با آنکارا همکاری کند. در پاسخ به سخنان تیلرسون، آنکارا از واشنگتن خواسته ابتدا از تجهیز گروه‌های تروریستی در سوریه دست بردارد.در همین راستا رئیس‌جمهوری ترکیه اظهار داشت: مقامات آمریکایی تاکید می کنند عملیات عفرین نباید طولانی شود اما خود به این پرسش پاسخ نمی گویند که چه زمانی افغانستان و عراق را ترک خواهند کرد. چنین اظهاراتی هر چند حاکی از اراده ای محکم برای پیگیری اهداف ترکیه در خاک همسایه جنوبی است اما از دید برخی تحلیلگران هزینه طولانی شدن عملیات نظامی می‌تواند بسیاری از معادلات را برخلاف پیش بینی آنکارا متاثر سازد و حتی به تلاش روسیه برای دلجویی سیاسی از کُردها و کاهش نسبی اختلافات با واشنگتن بیانجامد.

دورنمای فروپاشی ائتلاف ضد سوری

سرانجام پس از مدت‌ها جنگ لفظی و تهدید به حمله نظامی عملیات شاخه زیتون ترکیه در منطقه عفرین در شمال غربی سوریه از یکم بهمن ماه آغاز شد.

بنا به اعلام رسانه‌های ترکیه در جریان این عملیات بیش از ۶۰۰۰ نیروی نظامی مشارکت دارند.عملیات نظامی ترکیه در منطقه عفرین سوریه مورد توجه ویژه رسانه‌های عرب زبان قرار گرفته و گزارش‌ها و تحلیل‌هایی در این باره منتشر شده است.دولت آنکارا مدعی است هدف از این عملیات، نابودی تروریست‌های پ.ک.ک (حزب کارگران کردستان ترکیه( پ.ی.د)حزب اتحاد دموکراتیک سوریه) ی.پ.گ (یگان‌های مدافع خلق سوریه) و داعش در عفرین و نجات مردم این مناطق از ظلم و فشار تروریست‌ها است.

اهداف آنکارا از عملیات نظامی در عفرین

روزنامه‌های «الاخبار» لبنان، «الحیات» چاپ لندن و «الشرق الاوسط» عربستان با اشاره به تنش میان ترکیه و کردها و پیشروی نیروهای ترکیه در منطقه عفرین سوریه، هدف‌های ترکیه از عملیات شاخه زیتون را بررسی کردند. روزنامه الاخبار در گزارشی با عنوان «یگان‌های کرد بدون همپیمان و رضایت منطقه ای و بین المللی» نوشت: آنکارا بار دیگر حمله‌های خود را در مناطق شمال سوریه ادامه می‌دهد. ترکیه از موضع متشنج یگان‌های مدافع کرد درباره نفوذ و حاکمیت دمشق در این مناطق و تنشی که واشنگتن با طرح تاسیس نیروی‌های مرزبانی در مناطق حضور نیروهای دموکراتیک سوریه به وجود آورده است، استفاده می کند. با آغاز حمله زمینی و بمباران‌های ترکیه که با حضور فعال عناصری از ارتش آزاد از سه محور صورت می گیرد یگان‌های کرد باید مشخص کنند که درگیری نظامی در عفرین را چگونه مدیریت می‌کنند. این یگان‌ها در نتیجه توافق‌ها در سطح منطقه و چشمپوشی آمریکا از آنها منزوی هستند.

عملیات ترکیه در شرایطی آغاز شد که نیروهای روسیه مستقردر عفرین به سوی فرودگاه منگ عقب نشینی کردند. این عقب‌نشینی پس از آن صورت گرفت که این یگان‌ها با پیشنهاد روسیه برای بازگشت حاکمیت نظام سوریه به این مناطق مخالفت کرده اند. روزنامه الحیات در گزارشی با عنوان آنکارا برای برپایی منطقه امن و بازگشت ۳٫۵ میلیون پناهجوی سوری آماده می شود نوشت: عملیات شاخه زیتون ترکیه در سوریه که با همکاری نیروهای ارتش آزاد برای بیرون راندن نیروهای کرد از عفرین و منبج در شمال سوریه آغاز شده به نقطه عطف تازه ای وارد شده است.

نشانه‌های هدف ترکیه از این نبرد آشکار شده است و اردوغان اعلام کرد ترکیه قصد دارد ۳٫۵ میلیون از پناهجویان سوری را کشورشان برگرداند. این در حالی است که «بینالی ییلدریم» نخست وزیر ترکیه هم اعلام کرد ترکیه برای برپایی منطقه امن با امتداد ۳۰ کیلومتر در داخل سوریه تلاش می کند. شاخص‌ها نشان می دهد که ترکیه تمایلی برای به داراز کشاندن عملیات نظامی ندارد و اردوغان در این زمینه اعلام کرد در زودترین زمان به این نبرد پایان خواهد داد.روزنامه الشرق الاوسط در گزارشی به قلم «فایز ساره» نوشت: تنش میان ترکیه و کردها با آغاز نبرد عفرین میان ترکیه و کردهای حزب اتحاد دموکرات سوریه به مرحله جدیدی وارد شده است و دو طرف به جنگ آشکار و فراگیری وارد شده اند. این درگیری درهای جدیدی را برای تغییر نقشه سیاسی و نظامی تنش‌ها گشوده است.

طرح آمریکا در سوریه

روزنامه «الوطن» سوریه و «الخلیج» امارات هدف شوم آمریکا از تشکیل نیروهای جدید در شمال سوریه که بهانه ترکیه برای حمله به سوریه را فراهم کرده است مورد بررسی قرار دادند. به نوشته روزنامه الوطن، با اعلام تشکیل ارتش جدید در شمال سوریه از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا، اردوغان نیروهای خود را به بهانه جلوگیری از تشکیل شبه نظامیان مسلح تروریست در مرزهای ترکیه به تحرک در آورد. این نشان می دهد که یکی از برجسته ترین همپیمانان آمریکا هم اعتراف کرده است آمریکا اصلی ترین پرورش دهنده گروه‌های تروریستی است و هرگاه یکی از این گروه‌ها نابود می شوند این کشور گروهی دیگری را تاسیس می کند تا بار دیگر در آتش بحران سوریه بدمد و در مسیر حل سیاسی بحران سوریه که در نتیجه پیروزی‌های ارتش سوریه و فروپاشی گروه‌های تروریستی فراهم شده است سنگ اندازی کند. همه این مسائل نشان دهنده نیت شوم آمریکا در سوریه است. این کشور نیروهای خود را از سوریه خارج نمی کند و به حل بحران سوریه از طریق سیاسی هیچ اهمیتی نمی دهد. بلکه وقاحت سیاسی این کشور به حدی رسیده است به طور مستقیم در جنگ سوریه دخالت می کند و به منشورها و قوانین بین‌المللی هیچ اهمیتی نمی‌دهد. آمریکا با چنین اقداماتی تلاش می کند مانع از فرسود شدن جهان تک قطبی شود.

آمریکا پی برده است که پس از شکست‌های پی درپی جایگاهش در جهان متزلزل شده است و راهیابی شخصی مانند ترامپ به کاخ سفید و تصمیم‌های نسنجیده او درباره بسیاری از مسائل سبب شده است آمریکا شکوه و عظمت خود را از دست بدهد. این در شرایطی است که روسیه و چین و محور مقاومت در حال قدرتیابی هستند. از این رو، آمریکا با ائتلاف سازی آشکار با تروریست‌ها در این مرحله تلاش می کند برگ برنده ای در اختیار داشته باشد تا در هرگونه مذاکرات سیاسی از آن استفاده کند هر چند که این موضوع به همپیمانان قدیمی آن در جنگ سوریه زیان وارد سازد.

روزنامه الخلیج در گزارشی با عنوان «برنامه آمریکا در سوریه» به قلم «حسام میرو» نوشت: به نظر می رسد طرح کنونی آمریکا در شکل بخشی به نقشه راه برای حل بحران سوریه کارامد نیست. بلکه این برنامه در برخی از ابعاد خود به ویژه در آنچه مربوط به شمال سوریه است مشکلات را در سوریه ژرفتر می کند و بر دامنه تنش‌ها در منطقه می افزاید و در روند بحران سوریه با نظارت روسیه با هدف کاهش مناطق تنش سنگ اندازی می کند. اگر این رفتار آمریکا را با تجربه این کشور در عراق مقایسه کنیم آشکار می شود که آمریکا تمایلی برای همسوسازی عناصر حل بحران سوریه ندارد. بلکه این کشور به دنبال افزایش تنش و ناآرامی و عمیق کردن شکاف است.

شکست طرح تجزیه سوریه

روزنامه‌های «الرای» اردن و «البناء» لبنان و «الوطن» سوریه با اشاره به عملیات شاخه زیتون ترکیه در خاک سوریه، ارتش سوریه را پیروز نبردها معرفی کردند که سبب فروپاشی همه ائتلاف‌های ضد سوری شده است. روزنامه الرای در گزارشی به قلم «محمد کعوش» نوشت: از زمان آغاز جنگ در سوریه ائتلاف‌بندی‌ها تغییر پیدا کرده است. اما در میدان‌های نبرد تنها تغییری که رخ داد پیشروی‌های ارتش سوریه در روند پاکسازی شهرها و روستاهای سوریه از تروریسم بود.با وجود ادعای کشورهای عربی، منطقه‌ای و غربی درباره پایان دادن به حمایت‌ها بازهم حمایت مالی، نظامی و رسانه‌ای از تروریسم ادامه دارد. عملیات شاخه زیتون ترکیه حمله‌ای آشکار به حاکمیت سوریه است و این حمله به منزله نادیده گرفتن قوانین بین‌المللی است. اگرچه عنوان این حمله شگفت‌آور است اما کدام شاخه زیتون با خود تانک و توپ به همراه دارد. این شاخه زیتونی شعله‌ور است که بر دامنه آتش و جنگ در شمال سوریه می افزاید و بحران را پیچیده‌تر می کند.

روزنامه البناء نوشت: گروه‌های کرد سوریه باید این موضوع را به خوبی درک کنند که شرط بندی بر روی آمریکا و ترکیه با شکست روبرو خواهد شد و طرح تجزیه سوریه ناکام مانده است و آمریکا و ترکیه، سوریه و مردم این کشور را هدف قرار گرفته‌اند و در این زمینه هیچ تفاوت و استثنایی برای هیچ یک از مولفه‌های مردم این کشور قائل نیستند. روزنامه الوطن نوشت: به طور خلاصه می‌توان گفت ماه عسل ترکیه و آمریکا به پایان رسیده است و سیاست بند‌بازی اردوغان درباره همپیمان روسی و آمریکایی برای چانه زنی سودبخش نخواهد بود و طولی نخواهد کشید که در نتیجه اختلاف ترامپ و اردوغان و پیروزی‌های ارتش سوریه در میدان‌های نبرد اردوگاه جنگ علیه سوریه از هم فروخواهد پاشید . ادامه دارد...

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=344056

ش.د9604907